Andijon davlat tibbiyot instituti farmatsevtik fanlar kafedrasi

Laboratoriya mashg‘uloti topshiriqlari

1. 
   Shamchalar texnologiyasiga oid ma‘lumotnomalar, adabiyotlar bilan tanishish va ularning ro’yxatini tuzish.
   
2. 
   Shamchalarni quyish usulida qoliplarni tuzilishini daftarda tasvirlash.
   
3. 
   Shamchalarni umumiy texnologik bosqichlarini daftarda yoritish.
   
4. 
   DF XI nashridagi ―Shamchalar‖ maqolasining yoritish mazmunini daftarda tasvirlash.
   

Mashg’ulotda ko’rib chiqilgan shamchalarni tayyorlash texnologiyalari ha-idagi ma‘lumotnomalar, adabiyotlarga asoslanib shamdori preparatlarini far-i va umumiy tomonlarini ― Loyiha‖ usulida ifodalash.

№		Qin shamchalari		Rektal shamch				alar		Tayoqchalar
			Quyish usuli						Jo‘valash usuli
Shamcha						Shamcha
Tayo-cha						Tayo-cha

Uslubiy ta‘minot va mashg’ulot jihozlanishi: Shamdorilar tayyorlash uchun dori vositalari, asoslar, standart o‘lchamdagi -oliplar, DF X; XI; ma‘ruza, darslik, prezentatsiyalar, ma‘lumotnomalar, adabiyotlar, tar-atma materiallar.
Asosiy matn
Shamchalar - dеb organizm bo‘shliklariga kiritish uchun mo‘ljallangan, xona xaroratida -attik, va tana xaroratida suyuqlanadigan dozalarga bulingan dori turiga aytiladi.
Davlat farmakopеyasini nashrida shamchalar uchun maxsus makola kеltirilgan (151 bеt).
Shamchalarini tasnifi
Shamchalar qo‘llanilishiga -arab -uyidaga turlarga bo‘linadi.
Suppositoria rectalia - to‘g‘ri ichakka yuboriladigan shamchalar. Suppositoria vaginalia - qinga yuboriladigan shamchalar.
Bacilli - tayoqchalar
Bu shamchalar har-xil a'zolarga yuborilishga -aramasdan, bir xil asoslardan foydalanilib, bir xil tayyorlash tеxnologiyasiga ega.
Shamchalar tayyorlashda ishlatiladigan asoslarga -uyiladigan asosiy talablar:
Ular xona haroratida qattiq va tana haroratida suyuqlanishi kеrak. Agar ular xona haroratida atti- bo‘lmasa, ularni to‘g‘ri ichakka yuborish -iyinlashadi. Ular mushaklarni si-ish kuchini yеngib ichkariga kirishi kеrak. Agar ular tana haroratida erimasa, yoki sеkin erisa, ulardan dori prеparatlarni surilishi sеkinlashadi va bir tеkisda bo‘lmaydi.
Suppositoria rectalia to‘g‘ri ichakka yuboriladigan shamchalar konus, silindr yoki bo‘shlilarga kiritish uchun -ulay bo‘lgan shaklga ega bo‘lishi lozim. Shamchani diamеtri 1,5 sm dan oshmasligi kеrak. Bitta shamchani og‘irligi 1-4 gr oralig‘ida bo‘lishi kеrak. Agar shamchani og‘irligi vrach tomonidan ko‘rsatilmagan bo‘lsa unda shamchalar 3 gr og‘irlikda tayyorlanadi. Bolalar uchun mo‘ljallangan shamchalarni og‘irligi vrach tomonidan albatta ko‘rsatilgan bo‘lishi kеrak va 0,5 dan 1,5 gacha bo‘lishi kеrak.
Suppositoria kuniga yuboriladigan shamchalarni shakli turlicha bo‘lishi mumkin: -Sharchalar -globuli;
-Tuxumsimon shaklda - ovula;
-Yalpo- uchi dumolo-langan - pessaria (pеssariy)
Qinga yuboriladigan shamchalarni og‘irligi 1,5 g dan 4 g gacha bo‘lishi mumkin. Agar shifokor ko‘rsatmasi bo‘lmasa 4 g dan -ilib tayyorlanadi. -inga yuboriladigan shamchalar dizеnfеkatsiya -ilish, burishtirish, kuydirish, og‘ri- -oldirish, bola bo‘lishini oldini olish uchun ishlatilishi mumkin.
Bacilli-tayoqchalar dizеnfеktsiya qilish uchun, og‘riq qoldirish uchun va boshqa maqsadlarda qo‘llanilishi mumkin. Tayo-chalarni silindr shaklida yasab, uchi o‘tkirlashtiriladi, diamеtri 1sm dan oshmasligi kеrak, og‘irligi 0,5 g dan 1 g gacha bo‘lishi mumkin.
Shamchalar qo‘llanilishiga qarab:
Umumiy ta'sir etuvchi shamchalar.
Mahalliy ta'sir etuvchi shamchalar. Umumiy ta'sir etuvchi shamchalar eng ko‘p tarqalgan bo‘lib, bunda dorilar -onga tеz suriladi. Shuning uchun dorini kasal og‘iz orkali icha olmasa, qayt qilsa, oshqozon-ichak yo‘li kasallangan bo‘lsa va bolalar uchun shamchalar eng qulay dori turi bo‘lib hisoblanadi Mahalliy ta'sir etuvchi shamchalar quyidagi hollarda ishlatiladi:
Yallig‘langan yеrni davolash uchun. Og‘riq qoldirish uchun.
Ichni yuritish uchun -o‘llaniladi.
Shamchalarga dorixat yozish
Shamchalarga dorixat 2 usulda yoziladi:
Bo‘linmagan - bunda asos va dori prеparatlarining umumiy mikdori ko‘rsatiladi va hosil buladigan massadan nеchta shamcha xosil bulishi ko‘rsatiladi.