Andijon davlat universiteti tabiatshunoslik va geografiya fakulteti
Download 0.56 Mb. Pdf ko'rish
|
tibbiyotda ishlatiladigan osimlik moddalarini kimyoviy tarkibi asosida sinflash
- Bu sahifa navigatsiya:
- SO‘Z BOSHI
|
Taklif va mulohazalar …………………………………………...…………...79
Xulosa ……………………………………..…...………………………………...80 Foydalanilgan adabiyotlar ……………………………………………………..81
3 SO‘Z BOSHI Prezidentimiz I.A.Karimov ―Sog‗lom avlod deganda, shaxsan men, eng avvalo, sog‗lom naslni, nafaqat jismonan baquvvat, shu bilan birga, ruhi, fikri sog‗lom, iymon–e`tiqodi butun, bilimli, ma`naviyati yuksak, mard va jasur, vatanparvar avlodni tushunaman‖ – degan edilar [1]. Bu so‗zlarining isboti sifatida, yurtboshimiz I.A.Karimov tomonidan 2014 yil ― Sog‘lom bola ― yili deb e‘lon qilinishi, o‘sib kelayotgan yosh avlod haqida g‘amxo‘rlik Respublikamizning asosiy maqsadiga aylanganligini yana bir bor tasdiqlamoqda. Farmakognoziya grekcha Pharmacon - zahar, dori, gnosis - bilim so‘zidan olingan bo‘lib, asosan dorivor o‘simliklardan, qisman hayvonlardan olinadigan dorivor mahsulotlarni o‘rgatadigan fandir. Farmakognoziya tibbiyot fani bilan uzviy bog‘langan bo‘lib, insoniyat taraqqiyotida, uning salomatligini saqlash, mustahkamlashda katta ahamiyatga ega bo‘lgan bo‘lib, XIX asrda boshqa fanlardan alohida fan bo‘lib ajralib chiqqandir. Shundan keyin bu juda tezlikda rivojlana boshladi va bu sohada dunyoga mashhur qator olimlar yetishib chiqdilar. Farmakognoziya tarixi ilm-fan taraqqiy topgan davrdan boshlangan. Ayrim dorivor o‘simliklarni ekish va ulardan shifobaxsh dorilar olish juda qadimdan ma'lum bo‘lgan. Masalan, Misrda kanakunjut ekish eramizdan 2000 yil avval ham ma'lum bo‘lgan. Fanni rivojlanishida mashhur vrach Gippokrat, Aristotel, Teofrast, farmakognoziya asoschisi Dioskorid va boshqalarni xizmatlari benihoya kattadir. Dioskoridning lotin tiliga tarjima qilingan ―Materia medica‖ nomli mashhur kitobida juda ko‘p dorivor o‘simliklar tasvirlangan bo‘lib, YYevropa olimlari uchun XVI asrga qadar qo‘llanma bo‘lib xizmat qilgan. Dorivor o‘simliklar bilan bemorlarni davolash ko‘xna Xindistonda ham keng rivojlangan edi. Masalan, vrach Sushruta yozgan ―Yajur - veda‖ (Hayot haqidagi fan) kitobida 700 xil dorivor o‘simlik bayon etilgan bo‘lib, bu kitob o‘zining qimmatini hozirgacha yo‘qotgani yo‘q. O‘rta Osiyoda ham dorivor o‘simliklar va ulardan olingan dorilar bilan davolashda Buxorolik Ibn Sino, Xorazmlik Beruniy, Al Xorazmiy va boshqalar katta xissa qo‘shdilar. Abu Rayxon Beruniyni ―As-savdana‖, ya'ni ―Tabobatda dorishunoslik‖ asarida sharqda qo‘llanilayotgan dorivor o‘simliklardan 750 tasini tasvirlagan. Ibn Sinoning 1020-yili bosilib chiqqan 5 tomli ―Al - qonun‖ (tibbiyot qonunlari) asarida 400 dan oshiq dorivor o‘simlik va mineral moddalardan 811 tasi tasvirlangan. XIII asrda birinchi marta arab farmakopeyasi ―Karabadini‖ va shunga o‘xshash bir qancha kitoblar bosilib chiqqan. Birinchi dorixonalar ham shu vaqtlarda ochilgan.
4 1620-yilda dorixonalar va vrachlar ishini boshqaradigan idora - Aptekarskiy prikaz tashkil etildi. XVII asrning oxirlarida rus tilida yozilgan dorilar to‘g‘risidagi birinchi kitoblar bosilib chiqdi. Dorivor o‘simliklarni topish, undan biologik faol moddalarni ajratib olish, kimyoviy tomondan o‘rganish uning farmakologik ta'sirini aniqlab tibbiyotga joriy qilishda akademiklardan O.S.Sodiqov va S.Yu.Yunusovlar va ularning shogirdlarining xizmatlari juda katta bo‘lib butun dunyoga mashhurdir.
|
