Andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya va botanika kafedrasi

Navikula. Nishab ko'rinish
Vana o'rtasida markaziy va ikkita so'nggi tugunlari bo'lgan yoriqqa o'xshash tikuv mavjud. Eksenel maydon chiziqli va nayzasimon, ba'zan lateral maydonlar hosil bo'ladi.
Taxminan 1000 tur ma'lum, Belorussiyada 101 tur va ko'p navlari mavjud. Eng keng tarqalgan
Har xil turdagi suv omborlarida N. qorin (N. gastrum), N. venger (N. hungarica), N. oqlangan (N. gracilis), N. lansolat (N. lansolat), N. cho'zinchoq (N. oblongaX N) mavjud. . och yashil (N. mridula) va boshqalar.
Kanal tikuvining tartibi (Aulonoraphales). U valning keel yoki pterygoid o'sishidagi karapas kanalga o'xshash tikuvga ega bo'lgan turlarni birlashtiradi. Ular asosan yakka, harakatchan, kam hollarda harakatsiz, harakatsiz hujayralar, kamdan-kam hollarda lenta o'xshash koloniyalarga bog'langan. Ikkala klapanning tuzilishi bir xil bo'lib, ular ko'ndalang qatorlarda joylashgan arolalar, strialar, qovurg'alar va boshqa elementlar bilan ifodalanadi.


2.3 Suvo’tlari bo’limlari haqida umumiy tushuncha.
Bu bo‘lim vakillari har xil sharoitda keng tarqalgan bo‘lib, chuchuk suv havzalarida ko‘proq uchraydi. Ular yashil suvo‘tlariga juda o‘xshash. Shuning uchun ham ilgari bu bo‘lim vakillari yashil suvo‘tlariga qo‘shib o‘rganilgan. Hozir bir qancha muhim belgilarini hisobga olib, u mustaqil bo‘lish si-fatida ajratilgan. Eng muhim belgilari qatoriga quyidagi-lar kiradi: harakatchan vakillarida shakli va uzunligi har xil bo‘lgan ikkita xivchin bo‘lib, uzuni shoxlangan, qisqasi zsa silliq bo‘ladi. Tuban tuzilgan vakillarining hujayra po‘sti periplastdan, ko‘pchilik turlarida nektindan, ba’zi vakillarida esa sellyulozadan tashkil topgan. Ba’zan ikki qatordan tashkil topgan hujayra po‘sti qum tuproqli bo‘ladi. Hujayraning yaltiroq sitoplazmasida bitta yoki ko‘p sonli juda ham mayda yadrosi, disksimon, plastinkasimon, yulduzsi-mon yoki kosachasimon xromatofora bo‘ladi. Xromatofora ko‘-pincha pirenoidsiz, ayrim hollarda pirenoid uchraydi. Xro-matoforada xlorofill «a», «s», ss va r— karotin hamda uch xil ksantofil: lyutein, violaksantin va neoksantin pigmentlari uchraydi. Bu pigmentlarning turli nisbatlarda qo‘shilishidan ularning rangi oqish sariqdan — qoramtir sariq, ba’zilari yashil va hatto havoranglarda bo‘lishi mumkin. Hujayrada kraxmal to‘planmay, balki yog‘ tomchilari, ba’zan volyutin va xrizolaminarin to‘planadi. Harakatchan vakillarida xromato-forning uch tomonida qizil ko‘zcha joylashadi. Monad shakldagi vakillarining old qismida bitta yoki ikkita qisqaruvchan vakuolasi bo‘ladi. Hujayrada mayda kristallchalar tarzidagi tanachalar bo‘lib, ularning tabiati va ahamiyati haligacha aniqlanmagan.
Vegetativ ko‘payishi hujayraning teng ikkita bo‘linishi vositasida boradi. Jinssiz ko‘payishi zoosporalar yoki aplo-nosporalar hosil qilish yo‘li bilan sodir bo‘ladi. Jinsiy ko‘payishi ayon, ba’zi vakillarida izo- yoki oogamiya. Noqulay sharoitda sista hosil qiladi.
Har xil xivchinlilarni sistemaga solishda (sinf va tar-tiblarga ajratishda) ularning tarixiy taraqqiyot davrlari a’tiborga olinadi. Evolyutsiya jarayonida ularda vegetativ tana turlicha shakllangan (monad, amyoboid yoki rizopodial, palmelloid, kokkoid, ipsimon, plastinkasimon va sifonsi-mon).
Bu bo‘lim quyidagi sinflarga bo‘linadi: ksantomonadsimonlar (Xanthomonadophyceae), ksantopodsimonlar (Xanthopodophyceae), ksan-tokokksimonlar (Xanthococcophyceae), ksantotrixsimonlar,) (XanShoxp-chophyceae) va ksantosifonsimonlar (Xanthosiphonophyceae).

Bu sinf faqat bitta geteroxloridlilar tartibidan Hete-rochloridales iborat. Bu tartibning vakillari bir hujayrali bo‘lib, sho‘r va chuchuk suvlarda usadi.
Hujayrasi dorzoventral ko‘rinishda bo‘lib, mustahkam pe-riplast bilan qoplangan. Vegetativ tana bir-biriga teng bo‘l-magan ikkita xivchinlar yordamida harakatlanadi. Ba’zan xiv-chinlarining bittasi reduksiyaga uchrashi mumkin.
Bu tartibning tipik vakiliga geteroxloris (Heterochloris 141-rayem, A) misol bo‘lishi mumkin. Rasmdan ko‘rinib turib-diki, u soxta oyoqlarini chiqarib, o‘z shaklini o‘zgartirishi mumkin (141-rayem, A, 2). Bu xususiyat tartibning ko‘pchilik vakillariga xos bo‘lib, hayvonlarga o‘xshab oziqlanadi. Gete­roxloris hujayrasida bir necha xromatofora, qisqaruvchan vokuola, bitta yadro, yog‘ tomchilari hamda fotosintez mahsuloti xrizolaminarin bo‘ladi. Vegetativ ko‘payishi hujayraning teng ikkiga bo‘linishi vositasida sodir bo‘ladi.