takomillashtrish
Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishi So'nggi uch asrning har biri dominant texnologiyaning ustunligi bilan ajralib turadi: XVIII asr - sanoat inqilobi va mexanizatsiyalash; 19-asr - bug dvigatellari davri; XX asr - axborot to'plash, qayta ishlash va tarqatish texnologiyalari. 21-asrda ma'lumotlarni yig'ish, tashish, saqlash va qayta ishlash o'rtasidagi farqlar tezda yo'q bo'lib ketmoqda..
3 Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishi Axborot hisoblash tarmog'i (kompyuter tarmog'i, kompyuter tarmog'i) – ma'lumotlar va / yoki resurslarni almashishni ta'minlash uchun telekommunikatsiya vositalari yordamida birlashtirilgan bir nechta kompyuterlar (hisoblagichlar) to'plami. Tarqatilgan tizim – foydalanuvchini yagona yagona tizim interfeysi bilan ta'minlaydigan, maxsus dasturiy ta'minot orqali o'zaro bog'langan mustaqil kompyuterlar to'plami.
4 Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishi Axborot hisoblash tarmog'i (kompyuter tarmog'i, kompyuter tarmog'i) – ma'lumotlar va / yoki resurslarni almashishni ta'minlash uchun telekommunikatsiya vositalari yordamida birlashtirilgan bir nechta kompyuterlar (hisoblagichlar) to'plami. Axborot-hisoblash tarmoqlarining (ICN) asosiy maqsadi ushbu tarmoqda tarqatiladigan resurslarga qulay va ishonchli kirishni tashkil etish orqali tarmoq foydalanuvchilariga turli xil axborot va hisoblash xizmatlarini samarali taqdim etishni ta'minlashdir.
5 Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishi Kompyuter tarmog'I – bu bitta texnologiya bilan bog'langan avtonom kompyuterlar to'plami. Ikki kompyuter, agar ular ma'lumot almashish imkoniyatiga ega bo'lsa, bog'langan deb nomlanadi. Tarqatilgan tizimda ko'plab avtonom kompyuterlarning mavjudligi foydalanuvchiga ko'rinmaydi - u uchun bu operatsion tizim ustidagi vositachilik tufayli bitta o'zaro bog'liq tizim. Tarqatilgan tizimning misoli – foydalanuvchi uchun hamma narsa hujjat (veb-sahifa) kabi ko'rinadigan World Wide Web. Tarqatilgan tizim bu yuqori darajada ulanish va elementlarning shaffofligini ta'minlaydigan tarmoqqa asoslangan dasturiy
5 Kompyuter tarmoqlarining rivojlanishi Kompyuter tarmog'I – bu bitta texnologiya bilan bog'langan avtonom kompyuterlar to'plami. Ikki kompyuter, agar ular ma'lumot almashish imkoniyatiga ega bo'lsa, bog'langan deb
nomlanadi. Tarqatilgan tizimda ko'plab avtonom kompyuterlarning mavjudligi foydalanuvchiga ko'rinmaydi - u uchun bu operatsion tizim ustidagi vositachilik tufayli bitta o'zaro bog'liq tizim. Tarqatilgan tizimning misoli – foydalanuvchi uchun hamma narsa hujjat (veb-sahifa) kabi ko'rinadigan World Wide Web.
Tarqatilgan tizim bu yuqori darajada ulanish va elementlarning shaffofligini ta'minlaydigan tarmoqqa asoslangan dasturiy
ta'minot tizimi. Shunday qilib, kompyuter tarmog'i va tarqatilgan tizim o'rtasidagi farq apparatda emas, balki dasturiy ta'minotda (ayniqsa, operatsion tizimda) yotadi.
Zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalari olami juda tez rivojlanmoqda. Bugungi kunda Internet va uning xizmatlari ma’lumotlarni uzatish hamda qabul qilish tarmog‘i sifatida odatiy hayot turmush tarzi bo‘lib qolgan. Axborot kommunikatsiya texnologiyalari jamiyat rivojlanishi va o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillardan biri bo‘lib, ularni qo‘llash ilm-fan, biznes va boshqa sohalarda yutuqlarga erishish imkon beradi, insoniyatning axborotlar resurslariga bo’lgan ijtimoiy va shaxsiy ehtiyojlarini qoniqtirishini ta’minlaydi. Uning muhim tarkibiy qismlaridan biri bu kompyuter tarmoqlaridir. Kompyuter tarmoqlari haqida quyidagi ta’riflarni keltirib o’tamiz:
Kompyuter tarmog’i (Computer NetWork, net–tarmoq, va work–ish) – bu kompyuterlar o’rtasida axborotlar almashinuvi tizimidir.
Kompyuter tarmog`i – bu ikkita yoki undan ko‘proq kompyuterlarning va boshqa qurilmalarning bir biriga uzatish muhiti yordamida o’zaro bog’langan tarmoqdir.
Kompyuter (hisoblash) tarmog’i – aloqa kanallari yordamida ma`lumotlarni tarmoqlangan qayta ishlashning yagona tizimiga ulangan kompyuterlar va terminallar to’plami bo’lib, u ko’p mashinali birlashmaning eng yuqori shaklidir.
Kompyuter tarmoqlarining sohalar bo’yicha qo’llanilishi:
Tarmoqdagi bir nechta kompyuterlarning bitta printer, nushalovchi va boshqa qurilmalardan o’zaro foydalanish imkoniyati;
VPN (Virtual Private Networks — virtual shaxsiy tarmoqlar) orqali keng maydonda biznes va boshqa sohalarda hamkorlikni yuritish;
mijoz-server modelida bir kompyuterdan axborotlarni zahira saqlovchisi sifatida umumiy foydalanish va bir necha kompyuterlarni boshqarish;
IP -telefoniya yoki VoIP (Voice over IP) texnologiyalari yordamida telefonli xizmatlardan foydalanish;
e-commerce modelida elektron tijorat ishlarini onlayn yuritish;
elektron jurnal va gazetalardan umumiy foydalanish;
IPTV (IPTeleVision) texnologiyalari;
Wiki, e-mail va internet ijtimoiy tarmoqlari va xakozo ko’plab imkoniyatlarni beradi
Global, mintaqaviy va mahalliy tarmoqlar birlashmasi ko`p tarmoqli ierarxiyani tashkil etish imkonini beradi. Masalan, Internet kompyuter tarmog`i keng tarqalgan, ommaviylashgan global kompyuter tarmog`idir. Uning tarkibiga erkin ravishda birlashgan tarmoqlar kiradi. Uning nomining o`zi «tarmoqlar orasida» ma’nosini bildiradi. Internet alohida tarmoqlarni birlashtirgan. Shuning uchun u katta imkoniyatlarga ega. O`zining shaxsiy kompyuteri orqali Internetning ixtiyoriy abonenti axborotni boshqa shaharga uzatishi, Vashington kongressi kutubxonasidagi adabiyotlar katalogini ko`rib chiqish, Nyu-Yorkdagi metropoliten muzeyining eng so`nggi ko`rgazmasining rasmlari bilan tanishib chiqish, tarmoqqa ulangan abonentlar bilan konferensiyada yoki o`yinda ishtirok etishi mumkin. Internetning asosiy tarkibini mahalliy kompyuter tarmoqlari tashkil etadi.
Avvaliga turli hududlarda, masalan boshqa shahar va davlatlarda joylashgan kompyuterlarni birlashtiruvchi global tarmoqlar vujudga kelgan (Wide Area Networks, WAN). Kompyuter tarmoqlari boshqa, ancha eski va keng tarqalgan telefon tarmoqlaridan ko’p xususiyatlarga ega edi.
Katta masofalarga yuqori sifatli aloqa liniyasini yotqizish juda qimmatga tushishi sababli birinchi global tarmoqlarda ko’pincha avval boshqa maqsadlar uchun qurilgan aloqa kanallaridan foydalanilgan. Masalan, ko’p yillar davomida global tarmoqlar vaqtning har momentida faqat bitta analog shakldagi so’zlashuvchi uzatishga qodir bo’lgan tonal chastota kanallari asosida qurilgan.
Global kompyuter tarmoqlari rivojlanishi ko’p jihatdan Telefon tarmoqlari rivojlanishiga bog’liq bo’ldi. 60-yillar oxiridan telefon tarmoqlarida ovozni raqamli ko’rinishda uzatish keyinchalik ATS va foydalanuvchilarni ulovchi, bir vaqtda o’nlab va yuzlab so’zlashuvlarni uzata oluvchi yuqori tezlikli raqamli kanallar paydo bo’lishiga olib kelgan. Birlamchi, ya’ni asos tarmoqlar uchun plezixron raqamli ierarxiya (Plesiochrohous Digital Hierarchy, PDH), ishlab chiqildi.
Axborot texnologiyalari sohasidagi kadrlarni tayyorlash tizimini takomillashtirish “Raqamli O‘zbekiston — 2030” strategiyasini muvaffaqiyatli amalga oshirish, raqamli texnologiyalarni rivojlantirish va aholining kundalik hayotiga keng joriy etishni ta’minlashning muhim shartlaridan biri hisoblanadi.
Axborot texnologiyalari sohasidagi kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash tizimining samaradorligini oshirish bo‘yicha ko‘rilayotgan choralar davlat organlari va tarmoq tashkilotlarini malakali IT-mutaxassislar bilan ta’minlash uchun mustahkam zamin yaratmoqda.
Shu bilan birga, respublikaning mehnat bozorida malakali kadrlar yetishmovchiligi axborot texnologiyalari sohasidagi o‘quv dasturlari va uslublarini takomillashtirish, ta’lim muassasalarining IT-kompaniyalar bilan o‘zaro hamkorligini kuchaytirishni taqozo etmoqda.
Axborot texnologiyalarining o‘qitilishini sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarish, mehnat bozorining malakali IT-mutaxassislarga bo‘lgan talabini qoniqtirish, shuningdek, 2017 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da amalga oshirishga oid davlat dasturida belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida:
Axborot texnologiyalari faqat fan va texnika hodisasi bo'lmasdan, iqtisodiy
rivojlanishning muhim omiliga aylanmoqda. Axborot bilan qamrab olinmagan
biror muhim xo'jalik sektorini (ishlab chiqarish, transport, kredit-moliya sohasi,
savdo) misol keltirish qiyin. Ayni paytda kompyuterlar va aloqa vositalari asosida
axborotni to'plash, saqlash va taqdim etishning zamonaviy usullari, yangi axborot
texnologiyalari va xizmatlarni sotish (tarqatish) maqsadlarida ishlab chiqarish
mustaqil tarmoq sifatida shakllandi va ajralib chiqdi. Shunday qilib, xalq xo'jaligini
axborotlashtirish kelgusiga yorib o'tish demakdir.
80-yillar o’rtalarida lokal tarmoqlardagi holat keskin o’zgara boshladi. Kompyuterlarni tarmoqqa birlashtirishning standart texnologiyalari tasdiqlandi - Ethernet, Arcnet, Token Ring, Token Bus, biroz keyinroq esa - FDDI. Ularning paydo bo’lishiga shaxsiy kompyuterlarning yaratilishi katta turtki bo’ldi. ShK lokal tarmoqlarda nafaqat mijoz kompyuterlar sifatida, balki ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlash markazlari, ya’ni tarmoq serverlari sifatda avvalgi mini-kompyuterlar va meynfreymlarni siqib chiqara boshladi.
90-yillar oxirida klassik Ethernet 10 Mbit/s, Fast Ethernet 100 Mbit/s va Gigabit Ethernet 1000 Mbit/s ni o’z ichiga olgan Ethernet oilasi lokal texnologiyalarining lideri ekani yaqqol namoyon bo’ldi.
Ma’lumotlar jo‘natish usullaridagi yaqinlashuv, optik-tola aloqa liniyalari bo‘yicha ma’lumot jo‘natishning raqamli platformasida o‘tkaziladi. Raqamli kanallarning yuqori sifati, global kompyuter tarmoqlari protokollariga bo‘lgan talablarni o‘zgartirdi. Global tarmoqlarning frame relay va ATM kabi yangi texnologiyalari paydo bo‘ldi. Bu tarmoqlarda bitlarning yedirilishi shunchalik kamligi uchraydiki, hatto xato paketni yo‘qotish va uni yo‘qotish bilan bog‘liq barcha muammolarni esa, frame relay va ATM tarmoqlari tarkibiga bevosita kirmaydigan yuqori darajadagi dasturiy ta’minotga qayta topshirish samaraliroqligi tahmin qilinyapti.
Lokal va global tarmoqlarning yaqinlashuviga, IP protokolining ustuvorligi katta hissa qo‘shdi. Bu protokol bugungi kunda lokal va global tarmoqlar texnologiyalaridan ustun bo’lib Ethernet, Token Ring, ATM, frame relay- turli quyi tarmoqlardan bitta tarkibiy tarmoq yaratish uchun ishlatilib kelinmoqda.
Tezkor raqamli kanallar asosida ishlaydigan 90-yillar kompyuter global tarmoqlari, o‘z xizmat to‘plamlarini kengaytirdi va bu borada lokal tarmoqlarga yetib oldilar. Multimediya nomini olgan barcha ma’lumotlar – surat, videofilm, ovoz va boshqalar kabi real vaqtda foydalanuvchiga katta hajmdagi ma’lumotlarni yetkazib berish bilan bog‘liq ishlarni bajaruvchi xizmatlarni yaratish imkoni tug‘ildi. Yaqqol misol - bu asosan Internetga ma’lumotlarni jo‘natuvchi bo‘lib qolgan World Wide Web gipertekst ma’lumot xizmatidir.
Lokal va global tarmoqlar yaqinlashuvi ko‘rinishlaridan biri, lokal va global tarmoqlar orasidagi oraliq holatni egallovchi katta shahar masshtabidagi tarmoqlarning paydo bo‘lishi hisoblanadi. Shahar tarmoqlari yoki megapolislar tarmog‘i (Metropolitan Area NetWorks, MAN) yirik shahar hududiga xizmat ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan. MAN turidagi zamonaviy tarmoqlar, o‘z mijozlariga har xil turdagi kommunikatsiya vositalari, shu jumladan ofis ATSlarini birlashtirish imkonini beruvchi xizmatlar xilma xilligi bilan ajralib turadi.
2.2-rasmda lokal hisoblash tarmoqlari (LAN), shahar (MAN) va global tarmoqlar (WAN) uchun ishlatiladigan alternativ kirish texnologiyalari orasidagi raqobatning asosiy qismlari ko‘rsatilgan.
Kompyuter tarmog'i uskunalar va dasturlash vositalaridan iborat bo'lib, ular tizimning bir qismi bo'lgan elementlarning samarali o'zaro bog'lanishiga imkon beradi.
Kompyuter tarmog'i Bu o'zaro bog'liq bo'lgan ikki yoki undan ortiq kompyuterlardan tashkil topgan tizim bo'lib, uning ulanishi ma'lumotlarni yoqish uchun imkon berilgan uskunalar va dasturlar orqali real vaqtda almashish va tashish imkonini beradi. Ushbu tarmoqlar jismoniy yoki simsiz ulanishi mumkin.
2.2.-rasm. Simsiz va mobil texnologiyalari konvergensiyasi
Kabel tarmoqlari bo‘yicha Internetga kengpolosali kirish va Wi-Fi birikmasi, hamda PSTN mis simlari bazasida DSLdan foydalanish, infratuzilmani- uyda, ofisda, jamoat xotspotlari aeroport, vokzal, mehmonxona, restoran, kafe va boshqa joylarda Internetga simsiz ulanish bilan ta’minladi.
3-avlod tarmoqlari (3G) Internetga xohlagan joydan ulanish uchun, Wide Area Networks(WAN) tarmoqlarini yaratish imkonini beradi va an’anaviy ovoz xizmatlari takliflarini kengaytiradi.
Tarmoq orqali axborotlarni uzoq masofalarga uzatish imkoniyati vujudga keldi. Tarmoq axborotlarni uzatish, alohida foydalanilayotgan kompyuterlarni birgalikda ishlashini tashkil qilish, bitta masalani bir nechta kompyuter yordamida yechish imkoniyatlarini beradi. Bundan tashqari har bir kompyuterni ma’lum bir vazifani bajarishga ixtisoslashtirish va kompyuterlarning resurslaridan (ma’lumotlari, xotirasi) birgalikda foydalanish, hamda butun dunyo kompyuterlarini o‘zida birlashtirgan Internet tarmog‘iga bog‘lanish mumkin.
Axborotlarni qidirish tizimlari. Internet tarmog‘idagi qidiruv tushunchasi shuni anglatadiki, bunda har bir foydalanuvchi o‘ziga kerakli bo‘lgan biror ma’lumot yoki materialni maxsus qidiruv tizimlari orqali topish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Internet tarmog‘i foydalanuvchilari qidiruvni Internet muhitida joylashgan veb- saytlar, ularning manzili va ichki ma’lumotlari bo‘yicha olib borishi mumkin. Bu esa foydalanuvchiga kerakli bo‘lgan axborotni samarali qidirish va tez topish imkoniyatini beradi.
Hulosa
Hayotimizda keng tarqalgan Internet tarbiyasi - bu hech qanday tashkilot emas, butun dunyo miqyosidagi tarmoq mustaqil ravishda rivojlanadi, Internet dvigateli butun insoniyatdir. Internetning asosiy g'oyasi - bu ma'lumotlarning bepul tarqatilishi va odamlar o'rtasidagi aloqalarni o'rnatish. Bu odamlar, mamlakatlar, davlatlar o'rtasidagi irqiy, diniy va mafkuraviy to'siqlarni engishning eng samarali usuli. Internet texnologik jarayonning eng muhim demokratik yutuqlaridan biridir. Tashqi ko'rinishiga ko'ra, ma'lumotlar sayyoramiz aholisining ko'p aholisining potentsial aktiviga aylanadi.
Telegraf, telefon, radio, radio va kompyuter texnikasi bilan bog'liq barcha global aloqalar endi bitta butun songa qo'shilmoqda. Biz ma'lumot tarqatish mexanizmi, odamlar uyushmasi va ularning o'zaro ta'siri, masofani, vaqtinchalik, davlat va boshqa ko'plab chegaralardan qat'i nazar, gapiramiz. Sanab o’tish kerak: Ko’p marta foydalaniladigan rejimda dasturli modem, printerlar tarmog’idagi disklarning umumiy resurslardan va hamma kirishi mumkin bo’lgan diskda saqlanuvchi ma’lumotlardan foydalanish, shuningdek, bir Kompyuterdan boshqasiga axborot uzatish imkoniyati. . Shaxsiy umumiy foydalanuvchi ma’lumotlarni faylli - serverda saqlash imkoniyatining mavjudligi. Shu bois umumiy foydalaniladigan ma’lumotlar ustida bir vaqtda bir necha foydalanuvchi ishlay oladi.
Ayni paytda dasturda belgilangan kirish uchun chegara tarmoq operatsion tizimi orqali o’rnatilgan chegara doirasida bo’ladi. Ko’pgina foydalanuvchilar uchun zarur bo’ladigan dasturli vositani doimiy saqlash imkoniyatini beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
