Andijon mashinasozlik instituti “sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish” kafedrasi

3. Tezlashtirilgan eskirish hisoblash usuli
a) sonlarning yigindisi bo’yicha qiymatni hisobdan chiqarish usuli. Bu usul eskirish hisoblanadigan asosiy vositaning xizmat qilish yillari summasi orqali aniqlanadi va bu summa hisoblash koeffitsientida maxraj bo’lib xizmat qiladi. Bu koeffientsientning sur’atida ob’ektning xizmat muddati oxirigacha qolgan yillar soni (teskari tartibda) turadi. Bu usulda ham, oldingilarga o’xshash, eskirish summasi boshlang’ich qiymatdan tugatish (qoldiq) qiymati chegirilgandan qolgan qismidan hisoblanadi.
Masalan, yuqorida misol tariqasida olingan dastgohning taxmin qilina-yotgan foydali xizmat muddati 5 yil bo’lsin. U holda dastgohni ishlatish yillari summasi (kumulyativ son) - 15 yil bo’ladi:
1+2+3+4+5h15
Dasgohning xizmat muddatining har yiliga to’g’ri keladigan eskirish summasi ulushini topish uchun xizmat muddatini oxirigacha bo’lgan yillarni (ya’ni teskari tartibda) kumulyativ songa bo’lib chiqamiz, ya’ni

515, 415, 315, 215, 115

So’ngra, har bir kasrni eskirish hisoblanadiganso’mma (B-T) ga ko’paytirish orqali har yillik amortizatsiya summasi aniqlanadi. Bu usulda amortizatsiya ajratmalari summasi jadvali quyidagi ko’rinishda bo’ladi (jadvalga qarang).
Jadvalda keltirilgan hisoblardan ko’rinib turibdiki, dastgohning xizmat muddatining dastlabki yillarida eng katta amortizatsiyaso’mmasi hisoblanmokda, keyingi yillarda esa u yilma-yil kamayib bormoqda, jamlangan amortizatsiya sekin-asta ortib boradi, balans qiymati qoldiq qiymatga etib bormagunicha har yili eskirish summasiga kamayib boradi.
( so’m hisobida)

Sana	Boshlang’ich qiymat	Yillik eskirish summasi	Jamlangan eskirish summasi	Balans qiymati
xarid sanasi	550.000			550.000
1 yil oxiri	550.000	(515x500.000)h166.667	166.667	383.333
2 yil oxiri	550.000	(415x500.000)h133.333	300.000	250.000
3 yil oxiri	550.000	(315x500.000)h100.000	400.000	150.000
4 yil oxiri	550.000	(215x500.000)h 66.667	466.667	83.333
5 yil oxiri	550.000	(115x500.000)h 33.333	500.000	50.000