Angliya va Fransiyada klassik maktabning shakillanishi reja

2. V.PETTI - ANG’LIYa KLASSIK IQTISODIY MAKTABINING’ ASOSChISI
Umumiy baҳog’a ko’ra, klassik maktab XVII asr oxiri - XVIII asr boshlarida V.Petti (Ang’liya) va P.Buag’ilber (Franstiya) asarlarida yaratildi.
Vilyam Petti (1623-1687) Romsi shaҳrida tuG’’ilg’an, Ang’liya klassik iqtisodiy maktabining’ asoschisidir. Ko’pchilik bu olimning’ iqtisodiyot fani soҳasidag’i faoliyatig’a yuksak baҳo berib, uni buyuk va takrorlanmas iqtisodchi-tadqiqotchi deb baҳolag’an edi. V.Petti favqulodda ҳar tomonlama va yuksak bilimli inson bo’lg’an. U mayda ҳunarmand-matochi oilasida tuG’’ildi. Leyden, Parij va Oksford universitetlarida medistina soҳasida taҳsil ko’rdi. U juda keng’ qobiliyatli talaba bo’lg’an, 1647 yilda nusxa ko’chiradig’an mashinani (kseroks) ixtiro qildi, 1649 yilda fizika doktori ilmiy darajasig’a eg’a bo’ldi. U deng’izchi, vrach sifatida ҳam ishladi. Petti shu bilan birg’a yirik er eg’asi ҳam edi, u yirik ing’liz lendlordlar (yirik er eg’asi) sulolasining’ asoschisi bo’lib qoldi. 1652 yilda Kromvel ҳukumatining’ topshirig’ig’a ko’ra Irlandiyaning’ «er obzori» (kadastri)ni o’tkazdi. U XVII asrdag’i Ang’liya burjua inqiloblaridan keyin kuchayg’an ing’liz tadbirkorlar mafkurachisi sifatida tanildi.
U tadbirkorlar mulkini, ya’ni xususiy mulkni «muqaddas» va «daxlsiz» deb bildi va uni turlicha yo’llar bilan ҳimoya qildi. Ish ҳaqini cheklash tarafdori sifatida ishchilarg’a fizik jiҳatdan minimum ҳaq to’lash va shu bilan birg’a yang’i sinfning’ boyishig’a yordam berishni qo’lladi. U meҳnatning’ kapital tomonidan ekspluatastiyasini yoqlab chiqdi. Xuddi shuning’dek, Ang’liyaning’ mustamlakachilik siyosatini ҳam qonuniy deb ҳisobladi. V.Petti kapitalg’a soliq solishg’a qarshi edi, chunki bu ishlab chiqarishni cheklashi mumkin edi. Shu bilan birg’a u meҳnatkashlarning’ daromadlaridan soliq olish tarafdori edi. U iqtisodiy muammolarg’a baG’’ishlang’an «Soliqlar va yiG’’imlar to’G’’risida risola» (1662y.), «So’z donishmandlarg’a» (1665y.), «Irlandiyaning’ siyosiy anatomiyasi» (1672y.), «