"aniq va tabiiy fanlar" kafedrasi

---

1 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI 
 
FARG‘ONA DAVLAT UNIVERSITETI 
 
“ANIQ VA TABIIY FANLAR” KAFEDRASI 
 
Biologiya yo‘nalishi 3-kurs 20.51 - guruh talabasi 
Mamasodiqov Rahmatulloning “Biofizika” fanidan 
 
Mavzu:
 
Fotoretsepsiya, hujayra membranalarning molekulyar 
tuzilishi
 
 
Topshirdi: __________ _________________ 
Qabul qildi: __________ ________________ 
 
2022-2023-o‘quv yili
 

---

2 
Reja: 
 
Kirish 
1. Hujayra qobig’i va membranalarning tavsifi
 
2. Biologik membranalar va hujayra qobig'i
3. Plazmolemma va sitolemma
4. Hujayra yuzasining maxsus tuzilmalari
5. Plazmatik membrana tuzilishi
Xulosa
Adabiyotlar ro‘yxati
 
 
 
 

---

3 
Kirish 
Plazmatik membrananing suyuq mozaik shakli. Oqsil, lipid va uglevodlar 
membrananing tarkibiy qismlari hisoblanadi.
Sizning tanangizdagi har bir hujayra mayda membrana pufagi bilan qoplangan. 
Ushbu membrananing konsistensiyasi taxminan zaytun moyiga yaqin1^11start 
superscript, 1, end superscript. Bu faktni birinchi marta oʻqiganimda u menga juda 
ishonarsizdek koʻrindi! Zaytun moyi hujayra va butun dunyo oʻrtasida chegara 
vazifasini bajarish uchun juda noziklik qiladigandek tuyuladi. Shunga qaramay, 
tuzilishi va boshqa xususiyatlari zaytun moyi xususiyatlariga oʻxshash plazma 
membranasi oʻzining ishi uchun juda mos keladi. 
U aynan qanday vazifani bajaradi? Plazmatik membrana shunchaki hujayraning 
chegaralarini belgilabgina qolmay, balki hujayraning atrof-muhit bilan nazorat 
ostida oʻzaro munosabatga kirishishi uchun imkon beradi. Hujayralar muayyan 
miqdordagi turli xil moddalarni oʻzlashtirish, qabul qilmaslik va ularni hujayradan 
tashqariga chiqarib yuborish xususiyatiga ega boʻlishi kerak. Shu bilan birga, 
hujayralar oʻziga oʻxshash boshqa hujayralarni aniqlashi va ular bilan oʻzaro axborot 
almasha olishi ham kerak. 
Ushbu vazifalarni bajarish uchun plazmatik membranaga hujayra va atrof-
muhit oʻrtasida yarim oʻtkazuvchan toʻsiqni hosil qiladigan lipidlar kerak boʻladi. 
Unga, shuningdek, membranalararo transport va hujayralar munosabatida ishtirok 
etadigan oqsillar va ham oqsillarni, ham lipidlarni oʻzgartiradigan va hujayralar bir-
birini tanib olishiga yordam beradigan uglevodlar (shakar va shakar zanjirlari) kerak 
boʻladi. 
Mavzu davomida biz plazmatik membrananing turli xil tarkibiy qismlarini 
batafsilroq koʻrib chiqamiz, ularning vazifalari, xilmaxilligi hamda ular hujayrani 
qanday qilib oʻzgaruvchan, sezuvchan qilishini va hujayra atrofidagi xavfsiz 
chegarani yaratish uchun qanday qilib birgalikda ishlashlarini koʻrib chiqamiz. 
Hozirgi vaqtda plazmatik membrananing tuzilishi uchun qabul qilingan suyuq