Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish

Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan 
foydalanish samaradorligini oshirish
 
 
314 
Yer yoki еr resurslari deyilganda quruqlikning har qanday yuzasi (maydoni) 
tushuniladi. Tuproq deb, еrning ustki qismida joylashgan o‘simlikning riojlanishi 
uchun sharoit majud bo‘lgan unumdor qatlamga aytiladi. Yer - xalq boyligi, qishloq 
xo‘jaligi ishlab chiqarishning asosiy vositasi.
Eroziya deganda tog‘ jinslari va tuproqning suv va shamol ta’sirida еmirilishi 
tushuniladi. Yer yuzida еmirilish doimo yig‘ilish (akkumulyatsiya) bilan bog‘liq 
bo‘ladi. Eroziya ikki xil bo‘ladi: Suv va shamol eroziyasi.Eroziya oqibatida, 
tuproqqa turli xil kimyoviy moddalar qo‘shilib, natijada sho‘rlanishi va ko‘pgina 
sabablarga ko‘ra, o‘zining unumdorligini va xususiyatlarini yo‘qotadi.
Yer yoki еr resurslari deyilganda qurqlikning har qanday yuzasi (maydoni) 
tushuniladi. Ammo bir qator ilmiy adabiyotlarda, jumladan, ekologiyada ham еr va 
tproq bir - biriga yaqin ma’nodosh atama tarzida qo‘llaniladi. 
Tuproq degradatsiyasi deyilganda tuproqlarni eroziya hamda deflatsiyaga 
uchrashi, ikkilamchi sho‘rlanishi, ifloslanishi, qashshoqlanishi, botqoqlanishi, 
zaharlanishi kabi salbiy antropogen ta’sirlar natijasida xususiyatlarni yomonlashuvi 
va uning oqibatida unumdorlikni keskin pasayib ketishi va iqtisodiy jihatdan xavfdi 
bo‘lgan kompleks jarayonlar tushuniladi. 
Hozirgi davrda dunyo bo‘yicha degradatsiya va boshqa sabablar oqibatida 
yiliga 7 mln. gektar haydalma еr yo‘qotilmoqda. Bundan tashqari yiliga millionlab 
gektar yaroqli unumdor еrlar sanoat korxonalari, suv omborlari, konlar, yo‘llar, 
elektr va aloqa tarmoqlari, aerodromlar, aholi punktlari qurilishi kabi 
nodehqonchilik maqsadlarga ajratilmoqda. BMT ma’lumotlariga ko‘ra dunyoda 
faqat shahar va yo‘llar qurilishi uchun yiliga 300 ming gektar haydalma еrdan 
foydalaniladi. Irrigatsion eroziya nishablik maydonlarda еrlarni noto‘g‘ri sug‘orish 
tufayli yuz beradi. Deflatsiya yoki shamol eroziyasi jarayoni ham suv eroziyasi kabi 
hodisa yuz beradi. Ya’ni tuproqning eng unumdor qatlamlari еmiriladi. Mineral 
o‘g‘itlardan noto‘g‘ri foydalanish tuproqda azot (N), fosfor (R), kaliy (K) 
birikmalarini radioaktiv moddalarining ortiqcha to‘planishiga olib keladi. 
Agrar ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladigan kimyoviy vositalardan katta bir 
guruhi pestitsidlardir. Dehqonchilik va chorvachilikda, zararkunandalarga va 
begona o‘tlarga qarshi, defoliatsiya (bargni to‘kish), desikatsiya (quritish) kabi 
kimyoviy moddalarni pestitsidlar deyiladi bularni 100 dan ortiq xillari bo‘lgan. 
1. Qishloq xo‘jaligi ekinlarini vegetitsiya davrida kasaliklar va 
zararkunandalarga qarshi pestitsidlar (zaharli ximikatlar), begona o‘tlarga 
gerbitsidlar va paxta defoliatsiyasi uchun defolianlar ishlatilar edi. Romitan 
tumanida 1950 yillardan to 1995 yilgacha paxta yakka hokimligi vaqtida vegetatsiya 

---