Аннотацияси

I-БОБ. НЕФТЬ КОНЛАРИНИ ЧУҚУРЛИК НАСОСЛАРИ 
ЁРДАМИДА ИШЛАТИШ 
1. Нефть конларини ишлатишда қўлланиладиган насосларнинг 
ишини таҳлили
 
Ҳозирги вақтда кўпгина нефть конлари нефть захираларини 
ишлатиш жадаллаштириш ва қатламларни нефтбераолувчанлигини 
жадаллаштириш мақсадида суньий равишда қатлам босими ушлаб 
турилади. Кўплилик ҳолатларда қатламга сув бостирилади. Бундай усул 
Кўкдумалоқ, Қуруқ ва Жанубий Кемачи конларида ҳам кенг 
қўлланилмоқда. 
Нефть конларидаги маҳсулдор қатламларни сувланиш даражасининг 
ошиб кетганлиги механик ҳолатда қазиб олиш жараёнида, йиғиш ва товар 
нефтни тайёрлашда мураккабликларни келтириб чиқармоқда. Бундай 
турдаги мураккабликларга тескари турдаги катта қийматга эга бўлган ва 
қовушқоқ сувнефть эмульсияларининг пайдо бўлишидир.
ШЧНлари ишлатиш жараёнларида содир бўладиган мураккабликлар 
ва уларни насосларни иш кўрсатгичларига таъсир этишини бартараф 
қилиш чораларини такомиллаштириш муаммолари бўйича
Абайдуллин 
Ш.А., Гулиев Б.Б., Адонин А.Н., Алиманов Д.А., Антипин Ю.В., Валеев 
М.Д., Валеев М.Д., Газаров А.Г., Рекин С.А., Абуталипов У.М . Исупов 
Ю.Г., Казак А.С., Каплан А.Р., Каплан Л.С., Медведев В.Ф., Нагаев 
Ф.М., Петров А.Я., Позднышев Г.Н., Плешаков В.П., Вострецов А.М., 
Тухватуллин З.Г., Подкорытов С.М., Позднышев Г.Н., Позднышев Г.Н., 
Мансуров Р.И., Сидурин Ю.В. , О.М.Юсупов, М.Д. Валеев, Р.С. Хакимов,
Уразаков К.Р., Валеев М.Д., Салимгареев Т.Ф., ва боқалар 
шуғулланишган.
Барқарор эмульсиялар ШЧН (штангали чуқурлик насослари) 
қўлланилганда штангаларни узиб кетишига, МҚЭН да электр қисмларини 
узилишига ва БЭД (ботма электр двигателларни) ўз муддатидан олдин 

---

10 
таъмирлаш ишларини олиб боришни талаб қилади.
Штангали чуқурлик насосларининг камерасини тўлиқ суюқлик билан 
тўлмаганлиги туфайли ҳамда штангага бериладиган чўзувчи 
кучланишнинг таъсирида МҚЭНҚсининг ишчи органларида гидравлик 
қаршиликни кучайиши ҳисобига кунлик узатиш кўрсатгичи 2 мартага 
камайиб кетади[21,22,28, 31, 32]. 
Гидропоршенли насос агрегатларида (ГПНА) 
мустаҳкам 
эмульсияларни пайдо бўлиши туфайли ҳайдаладиган суюқликнинг ишчи 
босими ошади ва ишчи суюқлик сифатсиз тайёрланганлиги сабабли 
механик аралашмаларнинг ажралиши кучаяди ҳамда қудуқ тубидаги 
насосларда емирилиш ошади [38,43]. 
Нефтни ва газни йиғиш тизимларида ҳайдаладиган суюқликнинг 
босимини ошиши коллекторларни ёрилишга олиб келади. Газни ажратиш 
ва сиқув насос станцияларида олдиндан ажратиб олинган оқава сувларни 
ташлашда мураккабликлар пайдо бўлади. Мустаҳкам эмульсияларни 
парчалаш 
учун 
иссиқлик, 
электр 
энергиясини 
ва 
реагент-
деэмульгаторларни сарфи ошиб кетади [34, 35]. 
Кўтаргичларда сув томчиларини парчаланиши катта оқим тезлиги 
майдонида ёки тезликни турбулент пульсация таъсири остида содир 
бўлади. Сув томчиларини парчаланиши қовушқоқлик кучи таъсирида 
ҳамда динамик ёки инерция кучларини томчи томонига тескари таъсир 
қилиши сабали содир бўлади [36, 44, 45, 46]. 
Қудуқнинг устида нефть эмульсияларини етарлича агрегатли 
мустаҳкамликка эга бўлиши нефтни йиғиш жараёнида адсорбцияда 
барқарорлашувида ҳам давом этади. Табиий нефть эмульсияларини 
фазалар оралиғидаги чегаравий қатламини таркибида асфальтен, смола, 
парафин кристаллари ва механик заррачалар мавжуд бўлади ҳамда 25+50 
нм (250+500А
0
) қалин қатлам ҳосил қилади ва силжишга қарши 
қовушқоқликни ва эластикликни оширади. Насосларнинг ФИК га салбий 
таъсир кўрсатади [30, 33]. 

---

11 
МҚЭНҚ си билан жиҳозланган қудуқларда эмульсиялар жадал
пайдо бўлади. Ботма чуқурлик насосларида нефтни эмульсияланиши 
муаммолари Л.С.Капланнинг ишларида кўриб яиқилган [27]. Уни 
томонидан нефть эмульсиясининг дисперланиши учун 40 та пағона 
етарлидир. Эмульсияларни пайдо бўлиши кейинги пағоналарда 
ўзгаришсиз содир бўлади.
Газифт қудуқлари орқали сувланган нефть қазиб олинганда 
нефтнинг 
қовушқоқлиги 
юқори 
бўлганда 
ҳам 
суюқликларни 
эмульсияланиши давом этади [26]. ШЧНларида эмульсия фазасиниг 
дисперс таркиби ишлатиш шароитига ва нефтнинг бошланғич 
қовушқоқлигига боғлиқ ҳолда кенг оалиқда ўзгаради [27].