Annotatsiya Ushbu kurs ishida jarohatlangan shaxslarga birinchi tibbiy yordam ko’rsatishning vositalari, Shikastlanganda, baxtsiz hodisa sodir bo`lganda va jarohatlanganda

Jarohatlanganlarga birinchi tibbiy yordam ko`rsatish vositalari

Jarohatlanganda 1 yordam ko`rsatish asosan qon oqishini vaqtincha to`xtatish ( bog`lam, jgut) va infeksiya tuhshishining oldini olish tashkil etadi.
Jarohatga bog`lam qo`yishdan oldin gavdaninig shu qismidagi kiyim yoki poyafzalni ehtiyotlik bilan echish lozim.
Vaqtinchalik qon tuxtatishdan so`ng transport immobilizatsiyasi tegishli qoidalar asosoda bajarilishi va bemor davolash muassasalariga yotqiziladi.
Shifokor kelguncha beriladigan yordamni tibbiyot xamshirasi jarohat yuz bergna joyda tug`ri ko`rsata bilishi kerak. Keyin bemorga qoqsholga qarshi zardob yuborish, uni ixtisoslashgan davolash muassasiga jo`natish kerak.
Jarohat yuzasini tozalash va birlamchi chok solish.
Muolajaning bu turini kichikroq yuza jarohatlari bol`gan bemorlarda yoki atroflari tekis, ifloslanmagan va ichkarida joylashgan to`qimalar hamda anchagina shikastlangan kesilgan jarohatlarda bajariladi . Jarohat atrofi soch yoki jundan tozalanadi, teri spirt bilan artiladi a yod eritmasi surtiladi.
 Jarohatga birlamchi xirurgik ishlov berish
bunda jarohat chekkalari, devorlari va tubini sog`lom to`qimalarigacha kesish, uni aseptic jarohatga aylantirish prinsipi yotadi. JArohat og`riqsizlantiriladi, tozallanadi, qon oqishi uzil- kesil tuxtatiladi. Ichki tomondan ketgut chok solish va terini ipak bilan choklash yordamida jarohat chekkalari bir – biriga yaqinlatiriladi. Jarohat chekkalariga antibiotiklar quyiladi.
yuz, til, qo`l panjasi jarohatlanganda, ya`ni qon ta`minoti yahshi bo`lgan sohalarda jarohat chekkalari minimal darajada kesilib, choklar solinadi va zarurat bo`lganda immobilizatsiya qilinadi. Jarohatni birlamchi xirurgik tozalashdan so`ng normal bitayotgan choklar 7-8 kunida olinadi.

2. 
   Baxtsiz hodisa tufayli suyaklar va bo`g`imlar jarohatlanishi
   

Suyak sinishi - shikastlanish oqibatida suyak butunligining buzilishiga olib keladi. Suyak sinishi travmatik va patologik turlarga boʻlinadi. Travmatik Suyak sinishi sogʻlom suyakka toʻsatdan kuchli mexanik kuch taʼsir etishi natijasida roʻy beradi. Patologik Suyak sinishi esa biror kasallik (mas, suyak sili, suyak oʻsmasi, osteomiyelit, osteoporoz va h.k.) oqibatida moʻrt boʻlib qolgan suyakka kuchiz tashqi taʼsir tufayli yuzaga keladi. Suyak sinishi yopiq yoki ochiq boʻladi. Yopiq sinishda singan joy sohasidagi teri zararlanmaydi, ochiq sinishda esa teri yirtilib, suyak boʻlaklari teridan tashqariga chiqib qoladi. Ochiq Suyak sinishi yopigʻiga nisbatan xavfliroq hisoblanadi, chunki teridagi yirtilgan yara orqali infeksiya singan sohaga kirib qolishi va yiringlashga sabab boʻladi. Ochiq S.s, asosan, harbiy qurollar taʼsiri va yoʻltransport halokati tufayli yuzaga keladi.
Singan suyaklar soniga koʻra Suyak sinishilari monotravma (bitta Suyak sinishi) va politravma (bir nechta Suyak sinishi)larga bo'linadi shikaslanish nechta boʻlakka boʻlinishiga qarab oddiy (suyak ikki boʻlakka boʻlinsa) va murakkab (suyak bir necha boʻlakka boʻlinsa) Suyak sinishi shunga qarab bo'linadi. Suyak boʻlaklarining shakliga koʻra Suyak sinishilari koʻndalang, uzunasiga, qiya, vintsimon, Tsimon, Vsimon, maydalangan boʻladi. Singan suyak boʻlaklari joyidan siljimasligi yoki muskullar qisqarishi natijasida siljib ketishi mumkin bo'ladi. Suyak sinishining faqat bolalarga xos boʻlgan "novdasimon sinish" va epifizeoliz turlari ham mavjud.
Suyak boʻlaklari atrofdagi qon tomirlari va nerv tolalarini jarohatlashi mumkin. Bir nechta mayda suyaklar yoki bitta yirik suyak (mas, son suyagi, chanoq suyagi) singanda ichki va tashqi qon oqishi tufayli travmatik shok vujudga olib keladi. Suyak sinishining tashqi koʻrinishdan absolyut (suyak kaltalashuvi, qiyshayishi, sinish sohasida kirtillash) va nisbiy (shish, ogʻriq, funksiyaning buzilishi) belgilari koʻzga tashlanadi.
Seni davolashning konservativ (operatsiyasiz) va operativ usullari ham mavjud. Konservativ davo usullari (qoʻlda tortib yoki tana tortimi yordamida suyak boʻlaklarini toʻgʻrilash, gips bogʻlam qoʻyish), asosan, oddiy Suyak sinishilarida qoʻllanadi. Murakkab Suyak sinishilarida esa aksariyat hoJshapda operatsiya qilinadi. Operativ davo usullaridan suyak boʻlaklarini metall plastinka, shtiftlar, burama mix va tashqi fiksatsiya apparatlari (mas, Ilizarov apparati) va h.k. bilan mahkamlash keng tarqalgan.
Suyak boʻlaklarining bitishi singan sohada suyak qadogʻi hosil boʻlishiga asoslangan murakkab biologik jarayondir. Bitish muddati qaysi suyak singanligi, suyak boʻlaklarining va atrof yumshoq toʻqimalarining holati hamda organizmning umumiy ahvoliga bogʻliq. Mayda va koʻmik suyaklar yirik va uzun suyaklarga nisbatan, bolalar suyagi esa kattalar suyagiga nisbatan tezroq bitadi. Qariyalarda suyak bitishi sekinroq kechishi mumkin.
Suyagi singan joyni tezda mavjud narsalar (karton, faner, taxtacha va boshqalar) yoki shina qoʻyib, ustidan doka, roʻmol yoki bint bilan siqib bogʻlash va bemorni zudlik bilan tegishli kasalxonaga olib borish zarur.
Aksariyat inson suyaklari hayratlanarli darajada kuchli va nisbatan kuchli ta’sirlarga dosh bera oladi. Ammo, agar bu kuch juda shiddatli bo’lsa yoki suyak bilan bog’liq boshqa muammo bo’lsa, bu sinishni keltirib chiqarishi mumkin.
Bolalar suyaklari ingichka va egiluvchan bo’lib, suyaklari singanda, ular yaxshi davolanmasa deformatsiyalanadi. O’rta yoshdagi odamlarda suyaklar zarba va bosimga nisbatan kamroq chidamli bo’ladi, shuning uchun ularning sinishi ehtimoli yuqori.
Suyak sinishi turlari:
Sinish har qanday suyakda har xil usulda paydo bo’lishi mumkin. Sinish turlari quyidagilarni o’z ichiga oladi:
Yopiq sinish: Bu atrofdagi suyakka zarar yetkazmaydigan yoki terini yirtmaydigan sinishning bir turi.
Ochiq sinish: Agar sinish atrofdagi to’qima va terini yirtib yuborsa, bu ochiq sinish deyiladi.
To’liq sinish: Sinish suyak bo’ylab, uni ikkiga bo’ladi.
Suyaklarning siljishi: Suyak sinadigan joyda bo’shliq hosil bo’ladi. Ushbu jarohat ko’pincha uni tiklash uchun operatsiyani talab qiladi.
Yirtma sinish: Bunday holda, sinish mushak yoki suyak bo’g’imini ta’sirlaydi va uning yorilishiga olib keladi.
Umurtqa pog’onasining keng sinishi: Suyak ko’plab bo’laklarga bo’linadi.
Kompression sinish: Sinishning bu turi odatda umurtqa pog’onasining suyak qismida uchraydi. Masalan, umurtqadagi pog’onalarning old qismi osteoporoz tufayli jarohatlanishi mumkin.
Chiqishli sinish: Bunday holda, bo’g’im chiqib ketadi va bo’g’imdagi suyaklardan biri sinadi.
Yashil tayoq sinishi: Sinishning bu turi yumshoq suyaklari bo’lgan bolalarda ko’proq uchraydi. Odatda suyakning bir tomoni sinadi va ikkinchisi bukiladi.
Soch yo’li bo’ylab sinish: Ushbu turdagi sinish juda kichikdir.
Sinish ta’siri: Bu bitta suyak sinib, ikkinchisiga bosganda sodir bo’ladi.
Bo’g’imlar ichi sinishi: Bo’g’imlarning yuzasida yoriqlar paydo bo’ladi.
Bo’ylama sinish: Suyak bo’ylab sinish.
Qiya sinish: Suyaklar uzunasiga o’z o’qi bo’ylab qiya sinadi.
Patologik sinish: Bu kasallik tufayli odam juda zaif va mo’rt suyaklarga ega bo’lgan sinish turi.
Spiral sinish: Suyakning bir qismi egri bo’lgan joyda paydo bo’ladi.
Stress sinish: Bu ko’proq sportchilar orasida uchraydi. Suyak takroriy zarba va bosimdan sinadi.
Tor sinishi: Suyak deformatsiyalanadi, ammo yorilib ketmaydi. Ushbu sinish bolalarda ko’proq uchraydi.
Ko’ndalang sinish: Bu suyakning ichki qismidan to’g’ri sinish.