Antropologiya va etnologiya” kafedrasi o`qituvchisi Abduzohirov Ravshan Hamdamovich

Mirzo ulug`bek nomidagi O`zbekiston
Milliy universiteti Tarix fakulteti
“Antropologiya va etnologiya” kafedrasi
o`qituvchisi Abduzohirov Ravshan Hamdamovich
[e-mail]


Mirzo ulug`bek nomidagi O`zbekiston
Milliy universiteti Tarix fakulteti
2-kurs “Etnografiya, etnologiya va antropologiya” yo`nalishi magistranti Abdumannonov Oybek Abdumannonovich

“Xazrati Dovud ziyoratgohi”

Annotatsiya. Tug`ilish, o`lim masalalari turli tarixiy davrlar va barcha xalqlar madaniyat va an’analarida inson hayotining eng muhim bosqichi tarzida e’tirof etilgan hamda hozirgacha shunday qolmoqda. Inson tug`ulishi, o`limi bilan bog`liq qarashlar doim alohida marosim, urf-odat, an’ana bo`lib, qadimdan e’tibor berib kelingan. Chunki inson o`limi, boshqa bir olamga ma’sulyatli tarzda o`tish davri deb tushunilgan. Shundan kelib chiqib, o`lim haqida xalqona va e’tiqodiy qarashlar, ming yillar davomida shakllanib rivojlangan yoki qoliplarga solingan.
Kalit so`zlar. Urf-odat, marosim, e’tiqod, Tanatalogiya, “ uyg`onmas uyqu”, o`lim, ruh, tug`ilish, Tib qonunlari, din va boshqalar.
Oʻzbekistondagi mashhur muqaddas qadamjolardan biri Samarqanddan 40 km janubi-gʻarbda, Oqsoy qishlogʻi hududida joylashgan. U Hazrati Dovud (Avliyo Dovud) g‘ori bo‘lib, uchta dunyo dinlarida sajda qilinadi. G'or yil sayin ko'plab afsonalar kafanga o'ralgan bo'lib, mahalliy aholi u yerga azizdan shifo yoki yurak orzularini amalga oshirishni so'rash uchun kelgan ziyoratchilarga aytib berishadi.
Arab afsonasiga ko'ra, Rabbiy Injil shoh Dovudni Osiyoga monoteizmni targ'ib qilish uchun yuborgan. Hazrati Dovudni musulmonlar deb atagan va’zlari u yerda yashovchi zardushtiylarning g‘azabini qo‘zg‘atib, uni ta’qib qilishlariga sabab bo‘ldi. Dovud tog'larga panoh topdi va Xudoga iltijo qilib, toshlarni qo'llari bilan ajrata oldi va toqqa tiqildi.
Boshqa mashhur afsonaga ko'ra, Dovud Go'liyot bilan jangdan oldin dam olish uchun yashirin joy qidirgan. Geniy ​​uni Samarqand yaqinidagi tog'li hududga olib keldi, lekin ifritlar uni topib, bahaybat Go'liyotni ham yelkalariga olib keldilar. Dovud uni yashirish uchun Xudoga ibodat bilan murojaat qildi, chunki u hali Go'liyot bilan jangga tayyor emas edi. Yo‘lida yetib bo‘lmas qoyalar to‘sguncha yugurdi. Rabbiy uni himoya qilishiga ishonib, Dovud qo'lidagi mumdan yumshoqroq bo'lgan toshga teshik qazishni boshladi. U qoyaga chuqur kirib, Go'liyotni qo'lida bo'sh sumka bilan qoldirdi va dahshatli g'azabda qoyani kaltak bilan urdi. Hazrati Dovud g'ori har qanday, hatto eng aql bovar qilmaydigan istakni amalga oshiradi, deb ishoniladi. Unga erishish uchun siz tog' cho'qqisiga chiqib, 1303 pog'onani ko'tarishingiz kerak. U erda, tepada, siz qadimiy masjidda namoz o'qishingiz mumkin. Keyin Hazrati Dovud g‘origa 200 qadam pastga tushishingiz kerak. Kengligi 0,5 dan 4 m gacha, balandligi 15 m gacha va uzunligi 30 m gacha bo'lgan g'or qorong'i tunnel bo'lib, uning oxirida Dovudning qo'l va oyoq izlarini ko'rishingiz mumkin. Istak qilish uchun ularga teginish kerak.
Har bir ziyoratchi 2000 ga yaqin zinapoyaga ko'tarila olmaydi. Mahalliy aholi toqqa chiqish uchun eshak yoki otni taklif qilishadi. Zinapoyaning butun uzunligi bo'ylab suv, tog 'o'tlari, yovvoyi hayvonlarning terilari va turli xil suvenirlar bilan savdo qiluvchi savdo rastalari joylashgan.
Foydalanilgan Adabiyotlar

1. 
   Abdullayev U. Farg`ona vodiysida etnoslararo jarayonlar. – Toshkent : Yangi asr avlodi, - 2005. – B. 160.
   
2. 
   Alisher Navoiy. Saddi Iskandariy / Nasriy bayoni bilan/ Toshkent 2009. B 456.
   
3. 
   Ashirov A. O`zbek xalqi motam marosimlarida zardushtiylik izlari// O`zbekiston tarixi, - T., 2002. № 1. – B 66.
   
4. 
   Cнесарев Г.П. “Реликти до мусулманских верованний…” 114-125 бетлар.
   
5. 
   https://qomus.info/oz/encyclopedia/r/ruh/
   
6. 
   https://uz.wikipedia.org/wiki/Animizm
   
7. 
   https://zamin.uz/uz/jamiyat/35562-ruhlar-haqida-dinimiz-nima-deydi-ular-chindan-atrofimizda-uchib-yurishadimi.html
   
8. 
   Payziyeva M. “Dafn va ta’ziya marosimlari Toshkent o`zbeklari orasida” DIS,- 878/2012. B. 31-49.
   
9. 
   Payziyeva M. “O`zbek etnologiyasining dolzarb muammolari” / Toshkent 2017-yil B.249
   
10. 
    Stanford Encyclopedia of Philosophy “Death” First published Wed May 22, 2002; substantive revision Wed Mar 13, 2019.
    
11. 
    Абу Али ибн Сино “Тиб конунлари”, I – жилд. Тошкент, 1993, 89- бет.
    
12. 
    Аширов А. “Авестодан мерос маросимлар”. Тошкент : А. Кодирий номидаги халк мероси нашрёти, 2001 – Б.
    
13. 
    Жабборов И. “Рухий олам : Жахолат ва камолот” – Тошкент. 1988. Б. 129.
    
14. 
    Корабоев У. Борлиқни англаш йўлида пайдо бўлган одатлар // Мозийдан садо – Тошкент, - №1. Б.11.
    
15. 
    Насриддинов К. Н. Дис “XIX аср охири ХХ аср 80 йилларида Ўзбекларнинг ан’анавий дафн маросимлари (Кашкадарё вилояти маълумотлари асосида)” т: 1995 й Б: 20-37.
    
16. 
    Насриддинов К. Ўзбек дафн ва таъзия маросимлари – Тошкент : Мерос, 1996. – Б. 10.
    
17. 
    Раймонд Монди “Улимдан кейинги хаёт”. – Тошкент., 1992. Б. 14.
    
18. 
    Рузиева М. “Хурмат талаб маросими” // Фан ва турмуш – Тошкент, 1976. № 6. Б-23.
    
19. 
    Токарев С.А. “Ранние форми релегии и их развитие.” – М. : Наука, 1964. –С 198-199.
    
20. 
    Шониёзов К. “Ўзбеки- карлуки”. – Тошкент, 1964, 152-153 бетлар.