Aqsh yalpi ichki maxsulotida qurilish materiallarining o`rni Mualliflar: Ilmiy rahbar

AQSH yalpi ichki maxsulotida qurilish materiallarining o`rni

Mualliflar: Ilmiy rahbar:Abdullayev Axror Jaxbarovich, Toshkent Arxitektura va Qurilish Universiteti va Toshkent davlat transport Universiteti dotsenti , ilmiy tadqiqotchi Amatov Azizbek G`ayrat o`g`li , Toshkent Arxitektura va Qurilish Universiteti talabasi.
Kalit so`zlar: Yalpi ichki maxsulot, qurilish materiallari, eksport, import
Annotatsiya
Ushbu ilmiy maqolada Amerika Qo`shma Shtatlari Yalpi ichki maxsuloti tarkibida qurilish materillari ulushi, eksport va import hajmini tahlil qilish orqali o`rganilgan.
Bugungi kunda yurtimizda olib borilayotgan yirik qurilish ishlari tufayli qurilish materiallariga bo`lgan talab ortib bormoqda. Shu tufayli soha bo`yicha yetakchi va ilg`or texnalogiyalardan foydalanayotgan davlatlar tajribasi o`rganilmoqda. Bu sohada kata tajribaga ega bo`lgan davlatlardan biri Amerika Qoshma Shtatlari hisoblanadi. AQSh yalpi ichki maxsulotida qurilish materiallarining o`rni, global iqtisodiyoti bo`yicha kata ahamiyatga ega bo`lagn davlatlar qatoriga kiradi. AQSh ko`plab qurilish materiallarini yetishtiradi va eksport qiladi. Shu bilan birgalikda materiallarni import qiladi.
Qurilish uchun ishlatiladigan keng ko'lamli materiallar mavjud. Ularning ko'pchiligi tabiiy ravishda paydo bo'ladi va uni topish, qazib olish yoki yer yuzasidan ham to`g`ridan - to`g`ri olgan holda foydalansak ham bo`ladi. Bunga ba'zi misollar yog'och, tosh yoki mis kabi ba'zi metallardir. Beton, po'lat, g'isht kabi boshqa qurilish materiallarini ishlab chiqarish kerak. AQShda qurilish faoliyatining qo'shilgan qiymati Yalpi ichki mahsulotining to'rt foizidan ko'prog'ini tashkil etganligini hisobga olsak, qurilish materiallari sanoati iqtisodiyotda ham muhim rol o'ynashini ham kuzatisimiz mumkin. 2021 yil sotuvlari asosida dunyo bo'ylab qurilish materiallarining eng katta ishlab chiqaruvchilarining ko`pchiligi ham AQShning bir qator korxpnalariga to`g`ri kelgan. Jumladan Saint-Gobain. Sent-Gobainning 2021 yilda global savdosi olti milliard evrodan oshdi va COVID-2019 pandemiyasi boshlanganligi sababli 20 yilda o'z faoliyatining pasayishidan tiklandi. Saint-Gobain S.A. qurilish va yuqori samarali materiallar ishlab chiqaruvchi boʻlib, uning sotuvlari 2019 yilda 42,6 milliard yevroni tashkil etgan. Bu raqamlar keyingi yili 38,1 ga tushdi va 2021 yilda ular 44,2 milliard yevroga qaytdi.
Amerika Qo'shma Shtatlarining yalpi ichki mahsuloti 2022 yilda o'tgan yilga nisbatan 2,1 foizga o'sdi. Bu koʻrsatkich 2021 yilda eʼlon qilingan 5,9% koʻrsatkichdan bir foiz kam boʻlgan koʻrsatkichning 38 -oʻndan bir qismini tashkil etadi.
2022 yilda QQS ko'rsatkichi 25 462,700 million dollarni tashkil etdi, AQSh QQS bo'yicha dunyodagi etakchi iqtisodiyotdir, buni biz nashr etadigan 196 mamlakat QQS reytingida ko'rishimiz mumkin. AQShda QQSning mutlaq qiymati 2021 yil nisbatan 2 milliard 147 ming 600 million dollarga oshdi.
2022 yilda AQShning aholi jon boshiga QQS 76 653 dollarni tashkil etdi, bu 2021 yilga nisbatan 7426 dollarga koʻp, 69 227 dollarni tashkil etdi. Aholi jon boshiga QQSning evolyutsiyasini koʻrish uchun bir necha yilga nazar tashlash va ushbu maʼlumotlarni AQShda aholi jon boshiga QQS 51 737 dollarni tashkil etgan 2012 yildagi maʼlumotlar bilan solishtirish qiziq.

Agar mamlakatlarga aholi jon boshiga QQSga koʻra buyurtma bersak, AQSh oʻz aholisining yashash darajasi boʻyicha juda yaxshi joylashtirilgan boʻlib, biz GDP ni eʼlon qilgan 196 davlatdan 7-oʻrinni egallab turibdi.

2023 yil yanvar holatiga koʻra, qurilish xarajatlarining AQSH dollari 1,823 trln soʻmga baholanmoqda. Qurilish sanoatida taxminan 7,8 million kishi ish bilan ta'minlangan, 2023 yil yanvar holatiga ko'ra bu AQSh ishchi kuchining 2,9 foizini tashkil etadi. Qurilish sohasi Amerika Qo`shma Shtatlari GDPning taxminan 4,3% ni tashkil etadi.


1-jadval .
Jadvaldan ko`rininb turibdiki YaIM da qurilish mahsulotlarining ulushi sezilarli darajada kamaygan.

O`sha davrda O`zbekiston YaIM da qurilish materiallari ulishini ko`radigan bo`lsak,

Qurilish mahsulotlarining ulushi ancha oshgan. Bunga sabab yurtimizda olib borilayotgan keng ko`lamli qurilish ishlarini aytib o`tishimiz mumkin.

1.Steel production figures U.S. 2006-2021 | Statista

2.https://www.statista.com/statistics/314988/leading-buildinc-material-manufacturers-worldwide/ (Published by Statista Research Department, Feb 8, 2023).
3.