Ar. Karbon kislotalarning fizik-kimyoviy xossalarini belgilovchi

ar. Karbon kislotalarning fizik-kimyoviy xossalarini belgilovchi funksional guruh karboksildir. Karbon kislotalar tarkibidagi karboksillarning soniga qarab tasniflanishi mumkin. Tuzilishida bitta karboksil guruhi bo’lgan karbon kislotalar monokarbon kislotalar, bir nechta karboksil guruhi bo’lganlari esa polikarbon kislotalar deb tasniflanadi. Polikarbon kislotalarda ikkita karboksil guruhi bo’lganlar dikarbon kislotalar, uchta karboksil bo’lganlar esa trikarbon kislotalar deb ataladi.
Nomenklaturasi va izomeriyasi
Karboksilik kislotalarning IUPAC nomenklaturasida karboksilni o’z ichiga olgan eng uzun uglerod zanjiri asosiy zanjir sifatida aniqlanadi. Karboksildagi uglerod 1 raqami bilan raqamlanadi va asosiy zanjirga mos keladigan alkan nomidan keyin kislotasi qo’shimchasi qo’yilai. Agar boshqa funksiyanal guruhlar mavjud bo’lsa, ular joylashuvi va raqamlarini ko’rsatish orqali nomlanadi. IUPAC nomlaridan tashqari, taniqli karboksilik kislotalarning umumiy nomlari ham qo’llaniladi. Karbon kislotalarning ba’zilari tabiiy manbalariga ko’ra umumiy nomlarga ega. IUPAC va quyida keltirilgan karboksilik kislotalarning umumiy nomlarini ko’rib chiqamiz.

Karbon kislotalar olinishi

To’yingan kislotalarni olishning laboratoriya usullari

Oksidlanish usullari 

• 
  Spirtlarni oksidlanishi (Jons reaktivi bilan – xrom (VI) oksidining suyultirilgan sulfat kislotadagi eritmasi yoki neytral muhitda aseton yoki kaliy permanganat ):
  

RCH₂OH + [O] → RCOOH

• 
  Aldegidlarning oksidlanishi:
  

RCHO + [O] → RCOOH

• 
  Alkinlarning Tl (III) birikmalari bilan oksidlanishi:
  

RCCH → RCOOH
Gidroliz

• 
  Trigaloalkanlarning suvli ishqor eritmasi bilan gidrolizlanishi:
  

RCCl₃ + 3NaOH → RCOOH + 3NaCl + H₂O

• 
  Efirlarning gidrolizi:
  

R¹-COO-R² + KOH → R¹-COOK + R²-OH

• 
  Nitril va amidlarning gidrolizi:
  

RCN + H₂O → RCONH₂
RCONH₂ + H₂O → RCO₂H

Fizikaviy xususiyatlar 

Uglerod atomlari 3 tagacha boʻlgan quyi kislotalar oson harakatlanuvchi, rangsiz, oʻziga xos oʻtkir hidli, suv bilan har qanday nisbatda aralashib ketadigan suyuqliklardir. 4-9 uglerod atomli ko’pchilik kislotalar yoqimsiz hidli yog’li suyuqliklardir. Ko’p miqdordagi uglerod atomiga ega kislotalar suvda erimaydigan qattiq moddalardir. Chumoli va sirka kislotalarining zichligi birdan katta, qolgan kislotalarining zichligi birdan kam. Molekulyar og’irlik ortishi bilan qaynash temperaturasi ortadi. Bir xil miqdordagi uglerod atomlarig ega bo’lgan normal tuzilishdagi kislotalar, izo tuzilmali kislotalarga qaraganda yuqori haroratda qaynatiladi.
Karbon kislotalar Bronsted-Lowri kislotalaridir, chunki ular proton (H⁺) donorlaridir. Ular organik kislotalarning eng keng tarqalgan turidir.