Araukariyadoshlar (Araucariaceae) oilasi

Araukariyadoshlar (Araucariaceae) oilasi
Araukariyadoshlar (Araucariaceae) oilasiga ninabargli daraxt turlari kiritilgan. Araukariya turkumiga (Arasuaria) 12 tur kiritilgan bo’lib, ular asosan Janubiy Amerika va Avstraliya o‘rmonlarida o'sadi. Ular 40 - 50 m balandlikkacha o‘sib, manzarali konussimon shox - shabba hosil qiladi. Araukariya turlari yorug‘sevar va issiqsevar daraxt turlari boiib, qurg'oqchilikka ham chidamli hisoblanadilar. Qora dengiz atroflariga introduksiya qilingan turlari yaxshi o'smoqda, ayniqsa, Adler va Sochi shaharlaridan parklar va xiyobonlarda Braziliya araukariyasi (Arausaria brasiliana) va Chili araukariyasi (Arausaria araueana) turlari yirik daraxtlarga nylungnn. Uulardan tashqari baland araukariya (A. exselsa), ingichka bargli araukariya (A. angustifolia) turlari keng tarqalgan. Araucariaceae - araucaria deb ham ataladi - ignabargli daraxtlar oilasi. Oila o'zining maksimal xilma-xilligiga deyarli butun dunyo bo'ylab tarqalgan yura va bo'r davrlarida erishdi. Shimoliy yarimshardagi Araucariaceae o'simliklarining ko'pchiligi bo'r-paleogen davrida yo'q bo'lib ketish paytida yo'q bo'lib ketgan va hozirda asosan Janubiy yarimsharda cheklangan, Janubi-Sharqiy Osiyodagi bir nechta Agatis turlari bundan mustasno. Araucariaceae oilasining a'zolari odatda 60 m (200 fut) yoki undan ko'proq balandlikka yetadigan juda baland doim yashil daraxtlardir.[3] Ular juda katta diametrli magistrallarni ham o'sishi mumkin; Yangi Zelandiya kauri daraxti (Agathis australis) Tane Mahuta ("O'rmon xo'jayini") balandligi 45,2 m (148 fut), ko'krak diametri 491 sm (16,11 fut) bo'lgan. Uning umumiy yog'och hajmi 516,7 m3 (18 250 kub fut) deb baholanadi [4], bu uni qizil va qirmizi daraxtdan keyin uchinchi yirik ignabargli daraxtga aylantiradi (ikkalasi ham Cupressaceae Sequoioideae kenja oilasidan).Magistral ustunli boʻlib, poʻstlogʻi smolasimon boʻlgan nisbatan katta oʻzaklarga ega.[5] Shoxlanish odatda gorizontal va yarusli bo‘lib, muntazam ravishda uchdan yettita shoxchadan iborat aylana hosil qiladi yoki bir-biridan keng ajralgan juftlar bilan almashinib turadi.[6]Barglari mayda, ignasimon, kavisli yoki katta, keng tuxumsimon, yassilangan boʻlishi mumkin.[7] Ular spiral tarzda joylashtirilgan, doimiy va odatda parallel venaga ega.[2]Boshqa ignabargli daraxtlar singari ular konus hosil qiladi. Har bir daraxtning erkak va urgʻochi konuslari (bir evli) boʻlishi mumkin yoki ularda faqat erkak yoki urgʻochi konuslari boʻlishi mumkin (ikki evli).[8]Erkak konuslari o'rtacha barcha ignabargli konuslarning eng kattalaridan biridir. Ular silindrsimon va osilgan bo'lib, sirg'alarni biroz eslatadi. Ular yakka-yakka novdalar uchida yoki barglar qo'ltig'ida paydo bo'ladi. Ularda aylana yoki spiral shaklida joylashgan ko'plab sporofillalar mavjud. Har birining bir uchida er osti yuzasiga biriktirilgan to'rtdan 20 gacha cho'zilgan gulchang qoplari mavjud. Polen donalari yumaloq bo'lib, qanotlari va havo qoplari bo'lmaydiAyol konuslari ham juda katta. Ular sharsimon yoki tuxumsimon shaklga ega bo'lib, shoxlarning uchida qalin qisqa kurtaklar ustida tik o'sadi. Ko'p sonli qavslar va tarozilar bir-biri bilan birlashtirilgan yoki bir-biridan uzunligining yarmiga ajratilgan. Tarozilar deyarli har doim o'zlarining yuqori yuzasida faqat bitta urug'ga ega, haqiqiy qarag'aylar (Pinaceae oilasi)dagi ikkitadan farqli o'laroq.
211-guruh talabasi Kudratov Azizbek