Aristotel-qadimgi grek filosofi Aflatunnin’ sha’girti,waqit o’tiwi menen ol menen gu’reske kiriskenn,peripatetik mektep tiykarshisi,Makedoniyaliq Iskenderdin ustazi bolip esaplanadi

Aristotel-qadimgi grek filosofi Aflatunnin’ sha’girti,waqit o’tiwi menen ol menen gu’reske kiriskenn,peripatetik mektep tiykarshisi,Makedoniyaliq Iskenderdin ustazi bolip esaplanadi.Onin’ pange qosqan ulesi u’lken boli’p 2 min’ jildan ko’brek waqit dawaminda filosof alimlar ol jaratqan kontseptual apparatdan paydalanip keldi,onin’ ideyalari tabiyiy pa’nlerdin’ tiykarin quradi.Aristotel miyrasi onin’ shagirtlerinin ha’reketleri bizgeshe jetip kelgen 50 ge jaqin kitaplarin o’z ishine aladi.Aristotel Firakiya grek kaloniyasinda jaylasqan Stagira qalasinda tuwilg’an.O’zinin’ tuwilg’an qalasinin’ ati sebepli Aristotel ko’binshe Stagirskiy dep atalg’an.Ol shipakerler shan’arag’inan shiqqan.Onin’ a’kesi Nikomax Makedoniya shaxi Amintas 3 tin’ saray shipakeri edi.

Shipakerlik sanaati shan’araqta awladtan awladqa o’tip kelgenligi sebepli,Nikomax balasinda shipaker qilmaqshi edi.Sonin’ ushin ol balalig’inan balag’a shipakerlik tiykarlarin,sonin’ menen birge,grekler ha’r bir shipaker ushin majburiy pa’n dep esaplag’an filosofiyani u’yretken.Braq a’kenin’ rejeleri a’melge aspadi.Aristotel erte jetim qaldi ha’m Stagirden shig’ip ketiwge ma’jbur boldi.Birinshiden,15 jasli o’spirim bala Kishi Aziyag’a qoriqshi Proksenusqa,eramizdan aldin’g’I 367-jilda bolsa Afinada jaylasadi ha’m ol jerde Platonnin’ sha’girti boladi.Aristotel siyasat ha’m filosofiyaliq ag’imlardi,ba’lkim haywanlar ha’m o’simlikler du’nyasinda u’yrengen.Uluwma alg’anda ol shama menen 20 jil dawaminda Platon akademiyasinda qaldi.

Alim spatinda tanilg’an Aristotel ustazinin’ bar bolg’an barliq na’rselerinin’ g’ayri tabiyiy jag’dayi haqqindag’I ideyalari taliymatin biykarlaydi.Jas filosof o’zinin’ ko’z qarasinda ko’rinis ha’m materiyanin’ u’stinligi ha’m ruwxtin’ deneden ajralmaslig’in ilgeri su’rdi.Eki alimnin’ gu’resip atirg’an portretin oyaniw da’wiri ustasi Rafael Santi “Afina mektebi”freskasinda o’mirbatlastirg’an.Eramizdan aldin’g’I 345-jilda parsilarga qarsi uris baslang’an waqitta Aflatunnin’ aldin’g’I sha’girti ha’m dosti Germiasti o’ltiriwge qarar qiling’ani ushin Arastu Mitilina qalasindag’i Lesbos aralina ketip qaladi.2 jildan son’ Aristotel Makedoniyag’a baradi ha’m sol jerde padshax Filip o’zinin’ 13 jasli Aleksandrin ta’rbiyalaw ushin Aristotelge usrazliq qiliwdi usinis etedi.

Alimnin’ bolajaq sa’rkardag’a sabaq beriwge bag’ishlang’an waqti derlik 8 jil dawam etedi.Afinag’a qaytip kelgennen son’ Aristotel o’zinin’ filosofiyaliq mektebi-Peripatetik mektep dep ataladig’an litsiyge tiykar saladi.Arastu pa’nlerdi nazariy,a’meliy ha’m ta’biyiy pa’nlerge ajratadi.Birinshisin ol fizika,matematika ha’m metafizikag’a baylanistiradi.Bul pa’nler filosofiyanin’ pikirinshe,duris biliw ushin u’yreniledi.Ekinshisine-siyasat ha’m a’dep- ikramliliq,sebebi olar arqali ma’mleket o’miri quraladi.Ekinshisine ol sanaattin’ barliq tu’rlerin,sheriyat ha’m retorikani baylanistiradi.Aristotel taliymatinin’ tiykarg’I o’zegi 4tiykarg’I bo’lim esaplanadi;materiya(neden),ko’rinis(ne),keltirip shig’ariwshi sebep(qayerden),ha’m maxset(ne ushin).

A’ne usilardan kelip shig’ip,ol ha’reket ha’m subektlardi jaqsi yaki jaman a’meller dep belgiliydi.Alimnin’ kategoriyalari erarqiyaliq dizimnin’ tiykari boldi.Olardan onin ajratip ko’rsetti.Aristotel ideyalarinan waqit haqqindag’I fundamental tu’sinikler g’arezsiz subektler ha’m o’z-ara ta’sir jag’dayinda a’meliy obektler ta’repinen sa’wleleniwindegi mu’nasebetler dizimi spatinda rawajlana basladi.kiyingi bir neshe shig’armalarinda Aristotel ta’riyplegen ma’mleket diziminin’ tu’rleri ha’lsizliginnshe qaldi.Filosof “Siyasat”essesinda ideyal ma’mleket obrazin sa’wlelendirip bergen.Filosoftin’ ko’z-qaraslarina ko’re,insan jamiyetinde a’melge asadi,sebebi ol tek o’zi ushin jasamaydi.Basqa shaqslar menen ol dosliq ha’m basqa baylanislarda boladi.