Aromatik aldegid va ketonlar. Ketonlar haqida tushuncha. Tґyinmagan aldegid va ketonlar

Keton Aseton

Ketonlarni sanoat miqyosida va laboratoriyalarda tayyorlashning koʻplab usullari mavjud.

Sanoatda eng muhim usul bu uglevodorodlarni koʻpincha havo bilan oksidlashdir. Masalan, siklogeksanning aerob oksidlanishi natijasida har yili bir milliard kilogramm siklogeksanon ishlab chiqariladi. Aseton kumenning havo bilan oksidlanishi orqali ishlab chiqariladi.
Ixtisoslashgan yoki kichik hajmdagi sintetik mahsulotlar uchun ketonlar koʻpincha ikkilamchi spirtlarni oksidlash orqali tayyorlanadi.
R2CH(OH)+O⟶R2C=O+H2O
Odatda kuchli oksidlovchilar sifatida (yuqoridagi reaksiyada „O“ manbai) kaliy permanganat yoki Cr(VI) oksidi birikmalari ishlatiladi. Yengil sharoitlarda Dess-Martin yoki Moffatt-Swern usullaridan foydalaniladi.
Yana boshqa usullar yordamida ketonlarni hosil qilsa boʻladi, misol uchun quyidagilar

• 
  Geminal galoid gidrolizi^[6]
  
• 
  Alkinlarda hidratsiyasi jarayoni^[7] enollar orqali sodir boʻladi. Kislota va simob (II) sulfat mavjud boʻlishi kerak (HgSO₄). Bu reaksiya har doim keton hosil boʻladi, hatto terminal alkin bilan ham, atsetaldegid hosil qiluvchi asetilenning hidratsiyasini namayon qiladi.
  

• 
  Aromatik ketonlar Fridel-Crafts asilatsiyasida^[8], Houben-Xyosh reaksiyasida^[9] va Frilarni qayta tashkil etish ishlatish mumkin^[7].
  
• 
  Ozonoliz va digidroksillanish/oksidlanish ketma-ketliklarda alkenlarni oʻzgartirish tartibiga qarab aldegidlar yoki ketonlar hosil qilish uchun parchalanadi^[10].
  
• 
  Kornblum-DeLaMare qayta tashkil etilishida ketonlar peroksid va asosdan tayyorlanadi.
  
• 
  Ruziska siklizatsiyasida siklik ketonlar dikarboksilik kislotalardan tayyorlanadi.
  
• 
  Nef reaksiyasida ketonlar, ikkilamchi nitrobirikmalarning tuzlarini gidroliz qilish natijasida hosil boʻladi^[11].
  
• 
  Fukuyama birikmasida ketonlar, tioesfer va organozink birikmasidan hosil boʻladi.
  
• 
  Ketonlar xloridning organokadmiy birikmalari yoki organokmis birikmalari bilan reaksiyasi natijasida hosil boʻladi^[12].
  

• 
  Ketonlar, Grignard reagent va nitrillar bilan reaksiyasi, soʻngra gidroliz orqali ham tayyorlanishi mumkin^[13].
  
• 
  Karboksilik angidridning dekarboksillanishi orqali ham tayyorlanadi.
  
• 
  Haloketonlarning reduktiv degalogenatsiyasida ketonlar haloketonlardan tayyorlanishi mumkin.
  
• 
  Ketonik dekarboksillanishda karboksilik kislotalardan simmetrik ketonlar tayyorlanadi^[7][14].
  
• 
  Aminlarning temir (III) xlorid bilan oksidlanishi natijasida^[15].
  
• 
  To'yinmagan ikkilamchi amidlar^[16], β — keto kislota efirlari^[7], yoki β — diketonlar gidrolizi orqali ham olinadi.
  
• 
  1,2 — diollarning kislota-katalizini qayta tashkil etilishi orqali^[7].