Article · December 020 citations reads 1,086 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

¤ÒÌÈØÃÀ ÍÀÇÀР| ÂÇÃËßĠ ÏÐÎØËÎÅ | LOOK TO THE PAST
№9 | 2020
15
etnologik, sotsiologik, psixologik va falsafiy jihatdan o`rganilgan bo`lib, tadqiqot ishida
ma’lumotlar sifatida foydalanilgan.
4. Xulosalar:
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlar asosida xulosa qiladigan bo`lsak, XX asrning ikkinchi
yarmidan mustaqillik yillarigacha ya’ni sovet davri tadqiqotlarida tarixiy ilmiy qimmatga ega boy
ma’lumotlar yig`ilgan. Biroq, bu davr tadqiqotlarida ikki xil holatni kuzatish mumkin. Birinchidan
tavsiflovchi harakterga ega bo`lgan, ikkinchidan, ma’lum darajada qiyosiy-tahliliy ahamiyatga ega
bo`lgan tadqiqotlarga ham sovet mafkurasi singdirilganligi ko`rish mumkin. Xususan, oilaviy
munosabatlarda va bola tarbiyasida milliy-diniy tarbiya berish va qarashlar qoralangan, atiestik va
baynalminal tarbiya berish uslubi qo`llab quvvatlangan.
O`zbeklarda farzand tarbiyasi va oilaviy munosabatlar tarixini o`rganish XIX asr oxiri XX
asr boshlarida yaxshi rivojlandi. Tadqiqotlar asosan urf-odat va marosimlarni o`rganish kesimida
olib borilgan. Bu esa O`zbeklarda farzand tarbiyasi va oilaviy munosabatlar tarixini yoritishda etnik
xususiyatlardan yiroqlashishga olib kelgan. XX asrning ikkinchi yarmiga kelib, G`arbiy Yevropa va
AQShda bolalik, bola va jamiyat o`rtasidagi munosabatlar masalasida ijtimoiy-gumanitar soha
vakillari tomonidan katta tadqiqotlar olib borilib, turli g`oyalar, nazariyalar ilgari surildi. Lekin bu
nazariyalar sovet mafkurasiga zid edi va sovet jamiyatlarida ularga tanqidiy nuqtai nazarda qarab
kelindi. XX asrning 80-yillarida “oilaviy munosabatlar va tarbiya jarayonlari” mavzusidagi tadqiqot
ishlari ham odatda an’anaviy tarbiya usullari tavsifiy harakterda o`rganilgan. Sovet davrida o`zbek
etnologiyasida mazkur masala aksariyat an’anaviylik kontekstida tadqiq etilgan bo`lsada,
mafkuraviy to`siq mavjud bo`lgani uchun tadqiqotchilar mazkur masalani har tomonlama tadqiq
qila olmaganlar. Bundan kelib chiqqan holda, XX asr oxiri va XXI asrning boshlaridagi davr
oralig`ida “o`zbek oilalarida farzand tarbiyasi vaoilaviy munosabatlarni o`rganish tarixshunosligi”
alohida tadqiqot ishi sifatida maxsus o`rganilmagan.
Mustaqillik yillarida ya’ni 1991-yildan XXI asr boshlariga qadar yozilgan tadqiqotlarda
oilaviy munosabatlar, ota-onalar va o`smir farzandlar o`rtasidagi aloqalar, farzand tarbiyasi bilan
bog`liq an’analar va marosimlar milliy qadriyatlar va urf-odatlar negizida tadqiq etila boshlandi va
aynan o`zbek oilalarida ota-onalar va o`smir farzandlar o`rtasidagi munosabatlar, farzand
tarbiyasini etnik xususiyatlari negizida tadqiqot obyekti sifatida o`rganilmagan. Ko`plab tadqiqot
ishlarida mavzuga oid jihatlar ma’lum darajada yoritib berilgan, hududlar va maxsus xususiyatlar
kesimida xalos. Bu esa ushbu mavzu yuzasidan ko`plabtadqiqot mavzusini yoritishda ma’lum bir
darajadagi ma’lumotlardan foydalanishga imkon yaratadi.