Asosiy savollar Marjinalizm iqtisodiy ta’limotining’ shakllanishi, umumiy ta’rifi Avstriya maktabi uning’ xususiyatlari Kembridj maktabi A. Marshall ta’limoti Lozanna maktabining’ xususiyatlari Xulosa marjinalizm iqtisodiy ta’limotining’

3. KEMBRIDJ MAKTABI A. MARShALL TA’LIMOTI
A.Marshall (1842-1924) iqtisodiyotda neoklassik (yang’i klassik) yo’nalishning’ etakchi vakili, marjinalizmning’ «kembrij maktabi» lideri hisoblanadi. Kembrij universitetida o’qidi, uni tug’atdi va shu erda butun hayoti davomida o’qituvchilik qildi. U siyosiy iqtisod fanidan (1863 yildan to 1908 yilg’acha) dars berdi. 1902 yildan boshlab yang’i «Ekonomiks» fanini kiritdi va siyosiy iqtisod fani asta-sekin siqib chiqarildi. Marshall marjinalizm G’’oyasini musbat ravishda (Jevonsni bilmag’an holda) aniqladi.
«Ekonomiks prinstiplari» (1890) A.Marshallning’ bosh asari bo’lib, olti jilddan iborat. Bu kitob doim to’ldirib borildi va olim hayoti davomida 8 marta qayta nashr etilg’an (ruschag’a - «Prinstipы ekonomiki» tarjima qiling’an). Kitob boshidayoq fanning’ predmeti to’G’’risida fikr yuritiladi. Bu fan inson jamiyatining’ normal hayot faoliyatini tadqiq qilish bilan shug’ullanadi.

4. 
   
5. 
   LOZANNA MAKTABINING’ XUSUSIYaTLARI
   

Leon Valras (1834-1910) marjinalizmning’ Lozanna (Shveystariya) deb ataluvchi maktabi asoschisi hisoblanadi. Ung’a keyinchalik Pareto, Italiyadan Borone, shvestiyalik Kassel, amerikalik Leontev va boshqalar qo’shildi. L.Valrasning’ «Sof iqtisodiy fan elementlari» (1874) asari iqtisodiyot bilimlari olamida matematikaning’ shaxdam qadamlarig’a asos soldi. Shu sababli u matematik maktabning’ davomchisi hamdir. Har qanday iqtisodiy tahlilni matematik izohlashg’a intilish bu maktab va uning’ izdoshlarining’ harakterli xususiyati hisoblanadi. Valrasning’ fikricha, har qanday iqtisodiy nazariyani faqat matematika asosida qisqa, aniq va ochiq isbotlash mumkin. Uning’ o’zi matematikani yaxshi bilg’an va Kurnoni o’zining’ ustozi deb hisoblag’an holda undan ilhomlang’an.
Parettoning’ optimum to’g’risidag’i nazariyasi
Vilfredo Pareto (1848-1923) iqtisodiy ta’limotning’ neoklassik yo’nalishini davom ettirg’an yirik italyan vakili hisoblanadi, u marjinalizmning’ «Lozanna maktabi» ana’nalarig’a sodiq edi. Bu olimni iqtisodiyot bilan birg’a siyosat va sostiolog’iya sohalari ham qiziqtirg’an, bu uning’ yozg’an asarlaridan ma’lum. Paretoning’ asosiy asarlari: ikki jildli «Siyosiy iqtisod kursi» (1898), «Siyosiy iqtisod ta’limoti» (1906) va «Umumiy sostiolog’iya bo’yicha risola» (1916).
Paretoning’ iqtisodiy tadqiqotlarida L.Valras, O.Kurno, F.Edtuort va boshqa olimlarning’ G’’oyalari ta’siri katta bo’lg’an. 1892 yil L.Valras Lozanna universitetidag’i kafedra mudirlig’ini V.Paretog’a topshiradi va shu darg’ohda yuqorida ko’rsatilg’an asarlar yaratildi. V.Pareto V.Valras kabi umumiy iqtisodiy muvozanat muammolari tadqiqotig’a katta ahamiyat berdi, bunda marjinalizmning’ iqtisodiy tahlil G’’ochlarig’a amal qilinadi. Shu bilan birg’a Pareto iqtisodiyotda muvozanatning’ shart-sharoitlari va omillarini o’rg’anishda sifat jihatidan yang’i prinstiplarni ilg’ari surib, neoklassik iqtisodiy G’’oyalarni yang’i «ikkinchi to’lqini»ni boshlab berdi. Bular quyidag’ilarda namoyon bo’ladi.
V.Pareto funkstional yondashuv asosida almashuvning’ birdan bir sababi naflik (ehtiyoj) deg’an qoidadan voz kechib, iqtisodiy tizimni butunlig’icha izohlashg’a o’tdi, bunda talab (iste’mol) va taklif iqtisodiyotda muvozanat elementlari sifatida qaraladi. Shu bilan birg’a, «sof» iqtisodiy nazariyag’a asoslanib, daromadlar teng’sizlig’i ularni sinflar o’rtasida taqsimlash bilan boG’’liqlig’ini inkor etadi.
Pareto naflikning’ an’anaviy miqdoriy o’lchashg’ usullaridan voz kechib, «ijtimoiy maksimal naflik» tushunchasini izohlab beradi, bu tushuncha hozirg’i davrda «Pareto optimumi» deb nomlanadi. Bu tushuncha shunday o’zg’arishlarg’a baho berish uchun foydalaniladiki, unda barchaning’ farovonlig’i yo yaxshilanadi, yoki bozorning’ biror odam o’z ahvolini boshqa odamning’ ahvolini yomonlashtirmasdan yaxshilay olmaydi.