Asosiy tushuncha va iboralar Neoliberalizm, davlat roli, «sport sud’yasi»

29. 
    29- Mavzu. Neoliberalizmning mohiyati va ahamiayti
    

Asosiy tushuncha va iboralar
Neoliberalizm, davlat roli, «sport sud’yasi», «Lippman kollok- viumi», ijtimoiy bozor xo'jaligi, Rebke, Ryustov, Oyken, Edxard, ordoliberalizm, «rasmiylashgan jamiyat», iqtisodiy tizim tiplari, mone­tarizm, Fillips egri chizig'i, Fridman, «ishsizliktabiiy normasi»

Asosiy savollar

1. 
   Neoliberalizmning umumiy xususiyatlari
   

2. 
   Ijtimoiy bozor xo'jaligi konsepsiyasi
   

2. 
   Chikago monetarizm maktabi
   

29.4 Neoliberalizmning boshqa oqimlari

29.1 Neoliberalizmning umumiy xususiyatlari
Neoliberalizm keynschilik bilan deyarli bir vaqtda paydo bo'ldi va

19. 
    asming 30- yillarida iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning mustaqil qarashlar majmuasidan iborat. Ilmiy nazariya va amaliy hayotda neoliberal iqtisodiy jarayonlarga davlatning ma’lum darajada aralashuvi tufayli cheklanmagan erkin raqobat g‘oyasining ustuvorligiga asoslanadi. Agar keynschilik iqtisodiyotda davlatning faol aralashuvini boshidanoq zarur deb qarasa, neoliberalizm davlatning nisbatan passiv tartibga solishini qo‘llaydi. Keynschilik modellarida iqtisodiyotning turli sohalarini investitsiyalash, hukumat buyurtma va xaridlari hajmini kengaytirish, soliq siyosatini kuchaytirish bo'yicha davlat chora- tadbirlari majmuasiga ustuvorlik beriladi. Bu siyosatning o‘ta keng qo‘Hanilish oqibatlari iqtisodiy tarixdan ma’lum bo‘lgan davlat budjeti katnomadi va inflatsiyaga olib keUsliida ko‘rinadi.
    

Neoliberalistlar iqtisodiyotni liberallashtirishni, erkin baho shakllanish prinsiplaridan foydalanishni, iqtisodiyotda xususiy mulk va nodavlat tuzilmalarining yetakchi bo‘lishini qo'llaydilar.
Neohberalizmning eng yirik markazlati Germaniya, AQSH va Angliyada vujudga kelib, shunga muvofiq Frayburg maktabi (yetakchi vakillari - V.Oyken, V.Ryobke, A.Ryustov, L.Erxard va b.), Chikago maktabi, uni «monetar maktab» deb ham ataydilar (yetakchi vakillari - L.Mizes, M.Fridmen, A.Shvari va b.), London maktabi (yetakchi vakillari - F.Xayek, L.Robbins va b.).
Fransiyada neoliberal g'oyalaming taniqli vakillari sifatida iqtisod- chilar J.Ryueff, M.Alle va boshqalami keltirish mumkin. Bu olimlar o‘sha davrdayoq yagona ilmiy-amaliy platformani ishlab chiqish uchun harakat boshladilar. 1938-yih Parijdagi konferensiyada neoliberalizm- ning asosiy prinsiplari xalqaro ko‘lamda e’lon qilindi. Bu neoliberallar- ning yig‘ilishi (forumi) «Lippman kollokviumi» deb ham ataladi. Bu- ning sababi shuki, o‘shayili amerikalik iqtisodchi AUolter Lippman «Erkin shahar» kitobini e’lon qildi va undagi g'oyalar neoliberal prin- siplar bilan hamohangdir. Parijdagi qo‘llab-quwatlangan neoliberal umumiy prinsiplaming mohiyati shundan iboratki, davlatlar erkin raqobat qoidalarini qaytarishga g'amxo'rlik qihshlari va ulami barcha xo'jalik subyektlari tomonidan bajarilishini ta’minlashlariga ko‘maklashuvi so'raladi. Bu hujjatda xususiy mulk ustuvorligi sharti, bitimlar erkinligi va bozorlar erkinligi davlat yo‘li bilan faqat ekstremal (urush, stixiyali ofat, falokat va b.) holatlardagina qayta ko‘rilishi mumkin deb hisoblanadi.

2. 
   Ijtimoiy bozor xo'jaligi konsepsiyasi
   

II Jahon urushidan so‘ng neoliberalizm prinsiplari dastlab G‘arbiy Germaniya (GFR) da amaliy jihatdan muvaffaqiyati tatbiq etildi. Bu yerda 1948-yildan boshlab bu g'oyalar Adenauer-Erxard davlat doktrinasi statusiga aylantirildi. Neoliberalizmning taniqli nemis nazariyotchilari V.Rebke, A.Ryustov va boshqalar ozodlik va insonparvarlik bahonasida monopolizm vujudga kelishining barcha ko‘rinishlarini tanqidiga boshchilik qildilar. V.Oyken va uning safdoshlari Frayburg universitetida 1948-yildan «Ordo» nomli yillik to‘plamni chiqara boshladilar, bu jumal barcha davlatlar uchun neoliberalizning nazariy minbari rolini o‘ynaydi. V.Oyken tomonidan tanlangan «Ordo» so‘zi yig‘ma bo‘lib. erkin bozor xo'jaligining «tabiiy tizimi» ma’nosini beruvchi mazmunga ega edi. Neoliberalizm G'arbiy Germaniya doktrinasi «Oyken maktabi» ta’siri ostida hatto «Ordoliberalizm» deb atala boshlandi.