Asosiy va aylanma kapital doiraviy aylanishning moliyaviy jihatlari

Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi unga tegishli bo'lgan qiymatning quyidagi uch funksional shakllarida harakat qilishini anglatadi:

• pulli; • unurnli; • tovarli

Asosiy kapital qiymatining bu shakllarda amal qilishi foyda olishni va mehnat vositalarining takror ishlab chiqarilishini ta'minlaydi. Kapitalning doiraviy aylanishi davomida aylanma kapitaldan ' farqli o'laroq asosiy kapital o'zining iste'mol shaklini birdaniga yo'qotmaydi, ya’ni davomli muddatda eskiradi. Yangidan yaratilayotgan mahsulotga u o'zining qiymatini asta sekinlik bilan, eskirish darajasiga qarab o'tkazadi va to'liq qayta tiklanganga qadar ko'plab ishlab chiqarish sikllari davomida uni tiklab boradi. Bu jarayon amortizatsiya deb ataladi va u o'rnatilgan me'yorlarga muvofiq ravishda har oyda hisoblanadi. Ma'naviy eskirishini inobatga olgan holda mehnat vositalari boshlang'ich qiymatini to'liq tiklash vaqti amortizatsiya davri deb ataladi. Bu davr tugaganidan so'ng asosiy kapitalga avanslashtirilgan pulli qiymat o'z aylanishini tugatadi va yana mehnat vositasiga aylanadi. Bu fursatga yetgunga qadar o'tkazilayotgan qiymat astasekinlik bilan va uzluksiz ravishda amortizatsiya fondi ko'rinishida jamg'arilib boriladi hamda iste'mol qilingan kapitaini yangidan qayta tiklashda foydalaniladi.

Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi unga tegishli bo'lgan qiymatning quyidagi uch funksional shakllarida harakat qilishini anglatadi:

unumli
tovarli
pulli

Asosiy fondlar pulli tarzda baholanadi va hisoblanadi hamda buxgalteriya hisobida asosiy vositalar sifatida aniqlanadi

Ularning tarkibiga quyidagilar kiradi:
• binolar;
• inshoatlar (neft va gaz qazib oluvchi, gidrotexnik, transport
xo'jaligi inshootlari va boshqalar);
• uzatuvchi moslamalar (elektr uzatuvchi, aloqa, quvurlar va
h.k.);
• ishchi va kuch mashinalari va dastgohlari;
• uy-joylar
hisoblash texnikasi va orgtexnika;
• transport vositalari;
• instrumentlar;
• ishlab chiqarish va xo'jalik inventarlari va buyumlari;
• ishchi va mahsulli qoramollar;
• ko'p yillik o'simliklar