- G’azal arabcha so’z bo’lib,
- uning ma’nosi “oshiqona so’z”
- yoki “xotin-qizlar bilan yoqimli
- muomulada bo’lish”
- demakdir.
G’azal atamasi dastlab VI – VII asrlarda arab she’riyatida paydo bo’lib, X asrda fors adabiyotiga, XIV asr boshlarida turkiy adabiyotga kirib kelgan. Uning turkiy tildagi dastlabki namunalarini Xorazmiy va Rabg’uziy yaratgan. Turkiy adabiyotda g’azalning ilk namunasi “Qisas-ar Rabg’uziy” asarida uchraydi. - G’azal atamasi dastlab VI – VII asrlarda arab she’riyatida paydo bo’lib, X asrda fors adabiyotiga, XIV asr boshlarida turkiy adabiyotga kirib kelgan. Uning turkiy tildagi dastlabki namunalarini Xorazmiy va Rabg’uziy yaratgan. Turkiy adabiyotda g’azalning ilk namunasi “Qisas-ar Rabg’uziy” asarida uchraydi.
- G’azal adabiy atama sifatida aruz vaznida ishq-muhabbat haqida yozilgan, a-a, b-a, d-a, e-a … tarzida qofiyalanadigan, matla’ va maqta’ga ega bo’lgan she’rni anglatadi.
- Ilmiy adabiyotlarda g’azallar hajmi o’rtacha 3 baytdan 19 baytgacha bo’lishi qayd etilgan. O’zbek adabiyotida 5 baytdan 21 baytgacha bo’lgan g’azal namunalari bor.
- G’azalning birinchi bayti matla’ (mabda’, arabcha “boshlanma, chiqish” ) deb atalib, undagi misralar o’zaro qofiyalanadi (a-a), qolgan baytlardagi juft misralar matla’ga qofiyadosh bo’ladi. Ba’zan g’azalning ikkinchi bayti ham o’zaro qofiyalanishi (a-a, a-a) mumkin, bunga g’azalning pardozi sifatida husni matla’ yoki zebi matla’ deyiladi.
- Agar g’azalning barcha baytlari o’zaro qofiyalangan bo’lsa (a-a, a-a, a-a, a-a, …), u g’azali zeb qofiya deb, g’azalda ichki qofiya bo’lsa, g’azali musajja’ deb ataladi. G’azalning oxirgi bayti maqta’ (arabcha “tugallanma, kesilish”) deb atalib, unga shoirning adabiy taxallusi keltiriladi.
- Mustaqil
- baytlardan
- tuzilgan
- g’azal
Do'stlaringiz bilan baham: |
