Assotsiativ psixodiagnostika metodikalari haqida tushuncha

---

Международный научный журнал № 4 (100), часть 2 
«Научный импульс» Ноябрь, 202
1240 
ASSOTSIATIV PSIXODIAGNOSTIKA METODIKALARI HAQIDA TUSHUNCHA
 
 
Latibjonov Rahmatillo Abdurashid o‘g’li 
Andijon viloyati pedagoglarni yangi metodikalarga 
o‘rgatish milliy markazi Pedagogika va psixologiya, 
ta’lim texnologiyalari kafedrasi o‘qituvchisi  
 
Annotatsiya: Ushbu maqolada  kundalik psixologik muammolar va qiyinchiliklar 
bilan shug'ullanish, ayniqsa, ular natijasida kelib chiqadigan assotsiativ psixodiagnostika 
metodikalarining xususiyatlarini kuzatish uchun samarali vositalardan foydalanishni 
talab qiladi. 
Kalit so’zlar: assotsiativ
, deformatsiya, proektiv, 
identifikatsiya,
metaforik,
 
psixoterapiya 
 
KIRISH
 
O'zlarining amaliy faoliyatida bugungi kunda ko'pincha yordamchi kasb-hunar 
mutaxassislari shug'ullanadi. Maxsus atamalarda tasvirlash qiyin bo'lgan bir qator 
psixologik muammolar bilan va psixologiyaning an'anaviy texnikasi doirasida hal qilib 
bo'lmaydi1. Bu muammolar rivojlanish va moslashishdagi qiyinchiliklar bilan bog'liq 
bo'lgan kundalik hayot shaxslar, og'ishlar va giyohvandlik (ishchanlik, alkogolizm, 
kasbiy deformatsiyalar, oilaning buzilishi va boshqalar) 
psixodiagnostik metodlar olib 
borilmoqda. 
Proektiv psixologiyaning yo'nalishi va art terapiya sohasi, hozirda turli 
sohalarda odamlar bilan ishlaydigan mutaxassislar orasida keng ommalashmoqda. 
Ko'p yillik shaxsiy tajriba shuni ko'rsatadiki, turli xil to'plamlarning roli assotsiativ 
kartalar keng doiradagi shaxsiy o'zgarishlar dinamikasining samarali vositasidir.
Assotsiativ (proyektiv, metaforik) kartalardan foydalanish san'atning alohida turidir.
1 . Ц. Короленко и Н. Дмитриева, “Клинические признаки височной 
личности в популяции. 
Северная Сибирь», Американский международный журнал современных 
исследований № 2 (9) (2012): 13-19. 
Assotsiativ kartalar profilaktika usuli sifatida ulardan foydalanishni oqlaydi: 
o'zaro ta'sir jarayonida taqdimot materiali bilan ikkinchisi tuzilgan, shaxs o'ziga xos 
narsalarni loyihalashtiradi.Uning ichki dunyosining xususiyatlari (ehtiyojlar, nizolar, 
tashvishlar va boshqalar).
Assotsiativ kartalar ochiladi va chuqur qarama-qarshiliklar, komplekslar va his-
tuyg'ular, ularni tushunish va o'ylashga yordam beradi. Ushbu tadqiqotning maqsadi 
assotsiativ kartalardan foydalanishning mavjud amaliyotini o'rganishdir. Ushbu 
maqolada odamlarning o'ziga xos psixodiagnostik xususiyatlari tasvirlangan. Ushbu 
mavzu keng qamrovli simptomlar majmuasi va aniqlash qiyinligi sifatida dolzarbdir. 
Assotsiativ kartalar ushbu muammolarni hal qilish uchun samarali vositadir.
Assotsiativ kartalar, qaysi metaforik tasvirlarni o'z ichiga oladi, art-terapiyaning 

---

Международный научный журнал № 4 (100), часть 2 
«Научный импульс» Ноябрь, 202
1241 
shunday vositalari qatoriga kiradi, ammo ulardan terapiyada foydalanish 
identifikatsiya inqirozlari yangi tadqiqot sohasidir. Tadqiqot mavjud foydalanish 
amaliyotini o'rganishga qaratilgan shaxsiyat inqirozi bo'lgan shaxslarni psixoterapiya 
bilan davolash uchun assotsiativ kartalar bor identifikator inqirozi bo'lgan 283 kishi 
(antosial xulq-atvori, asotsial va o'zini o'zi buzuvchi xulq-atvorga ega bo'lgan shaxslar) 
o'rganildi, ular inqiroz ko'rinishi bo'lmagan 283 kishi bilan taqqoslandi.
Psixodiagnostika usullari identifikatsiya inqirozi bo'lgan shaxslarning 
psixologik xususiyatlarini aniqlaydi. Bu ularning deviant xulq-atvori omillarini 
aniqlash va foydalanishga yondashuvlarni aniqlash imkonini berdi. 
Assotsiativ 
kartalar hissiyotlarni yengishga yordam beradi va holatlar, tashvishlarni nazorat 
qilish, harakatlar uchun motivatsiyani tan olish, qaror qabul qilish, shaxsiy qaror qabul 
qilish 
mas'uliyat 
va 
mustaqil 
munosabatni 
saqlashda 
ko’maklashadi. 
“Psixodiagnostika” atamasi “psixologik tashxis qо‘yish” degan ma’noni anglatib, 
shaxsning ruhiy holatida tо‘liq yoki biror bir alohida xususiyati haqida xulosa 
chiqarishdir, bunda “tashxis” shaxsning taraqqiyot kо‘rsatkichi va tavsifnomalarni 
birgalikda tahlil qilish asosida sinaluvchining holat va xususiyatlari haqidagi 
xulosalardan iboratdir.
«Psixodiagnostika» atamasi ilk bor Rorshaxning «Psixodiagnostika» asarining 
chop etilishidan sо‘ng psixiatriyada tarqalgan bо‘lib, u tez orada tibbiyotdan 
tashqarida ham keng miqyosda ommalasha boshlandi. «Diagnoz», yani «tashxis» esa 
shaxs rivojlanishidagi har qanday og‘ishlarni, hattoki uning holat va xususiyatlarini 
aniq taraqqiyot darajasini aniqlash, demakdir1.
Zero, o‘quvchilarning psixodiagnostik tadqiq 
qilish yosh xususiyatlariga
, u yoki 
bu yosh davri uchun yetakchi faoliyat turining ta’siriga, individual tipologik 
tavsifnomalarning taraqqiyot darajasiga bog‘liq ravishda ba’zi xususiyatlarga ega. Bola 
taraqqiyotining har bir yosh davri bolalar bilan ishlashning usullari va metodlarini, 
eksperimental tadqiqotning о‘z maqsadlari va vazifalarini talab qiladi. Kichik yoshdagi 
bolalarni psixodiagnostik yosh va pedagogik psixologiyaning sohasi hisoblanadi. 
Olingan natijalar yordamchi xarakterga ega bо‘lib, pedagog tomonidan bola psixik 
taraqqiyoti xususiyatlarini aniqlashda qо‘llaniladi. Bunda ta’lim va tarbiya dasturi, turli 
hayotiy sharoitlarda (faoliyatda, muloqotda va boshqalarda) shaxs xulq-atvori 
xarakteristikalarini tuzishda hisobga olinadi. Eksperimental tadqiqotdan olingan 
natijalar oilada, maktabgacha ta’lim muassasasida, maktab va boshqa jamoat joylarida 
individual va guruhiy tarbiyaviy-pedagogik 
tadbirlar chizmasi tuzishda qо‘llanilishi mumkin. О‘qituvchi о‘z ishida doimo 
bolalar pixofiziologik masalalari bilan tо‘qnashadi. Uni vaqtinchalik natijalar emas 
(masalan, chorakning oxiriga kelib о‘quvchilarning о‘zlashtirishi kabi), balki u yoki bu 
jismoniy va ruhiy sifatlarning rivojlanish istiqbollarini aytib beradigan natijalar 
qiziqtiradi.