Қатламга ҳайдалувчи сувларнинг сифати,уларннг қатламга ҳайдаш учун тайёрлаш.Қатламга ҳайдалувчи сувларнинг манбаълари


Download 51 Kb.
Sana24.01.2023
Hajmi51 Kb.
#1114977
Bog'liq
1403782650 47152


Қатламга ҳайдалувчи сувларнинг сифати,уларннг қатламга ҳайдаш учун тайёрлаш.Қатламга ҳайдалувчи сувларнинг манбаълари

Режа:
1. Šатламга ќайдалувчи сувларнинг сифати


2. Šатламга ќайдалувчи сувларни тайёрлаш
3. Šатламга ќайдалувчи сувларнинг манбаълари.

Šатламга ( уюмга) ќайдаш учун ишлатиладиган сувлар дарё , к¢ллар сувлари, šатлам сувлари ќамда нефт конидан чиššан ва нефтдан ажратилган й¢лдош сувлар б¢лиши мумкин. Šайси сувни šаерда ишлатиш ¢ша жойнинг шароитига šараб белгиланади. Оšар сув ва куллар мавжуд булмаган ќолларда нефт ќавзаларидаги юšори босимли оралиš сувлардан фойдаланиш маšсадга мувофиšдир. Баъзан бир ва бир неча сув манбаълари сувидан фойдаланишга т¢ђри келади, чунки šатламга ундан олинадиган суюšликнинг миšдорига караб сув ќайдаш зарур. Аксарият ќолларда конни ишлатишнинг дастлабки даврларида ќайдаладиган сув миšдори 1м3 олинган суюšликка 7-8 м3 сув ќайдашга т¢ђри келади, кейинчалик бу миšдор 2-3 м3 га ( ќар 1м3 олинаётган суюšликка) т¢ђри келади.


Šатламга ќайдаш учун ишлатиладиган сув арзон ва ишончли б¢лиши лозим, чунки šатламга ќайдаш учун сув миšдори к¢п ва узлуксиз талаб šилинади.
Šатламга ќайдаладиган сувлар турли даражадаги тозалашларга дучор б¢лади,албатта бунда ¢ша сувнинг “ифлослик” даражасига эътибор бериш таšозо этилади.
Šатламга ќайдалиши лозим б¢лган сувларда механиš аралашмалар миšдори 0,03 кг/м3 ёки 30 мг/дм3 миšдорда булиши мумкин. Бундай сувларни ёриšли коллекторларга ќайдаса б¢лади. Лекин аксарият ќолларда улардаги механиš аралашмалар 0,15 кг/м3 дан ортмаслиги таšозо šилинади. Авваллари бу к¢рсатгич 12 мг/дм3 миšдорда белгиланган б¢лган. В.А. Еронин, А.А. Литвинов, И.В. Кривоносов, А.Д. Голиков А.Д.Ли маълумотларига караганда Ромашкино конидаги девон нефт уюмларига ќайдалган сувларда механиš аралашмалар 16мг/дм3 гача б¢лган ва уларнинг ¢лчами 10 мк гача, улардаги темир оксиди миšдори 1 мг/дм3 ва нефт миšдори 50 мг/дм3 га тенг эканлиги šайд этилган.
Šатламга ќайдаладиган сув турли механиš аралашмалар: šум, лойšалардан мусаффо булиши керак. Бундай тозалаш ишлари сувни махсус фильтр орšали ¢тказиш орšали бажарилади. Фильтр турли доначалардан ташкил топган šум ховузлари б¢либ, ундаги кумлар доначалари улчами (катталиги) пастдан тепага šараб камайиб боради. Фильтрдан утаётган сув таркибидаги кумчалар, лойšалар ва бошšа баъзи сувда учрайдиган тузлар унда илиниб šолади ва тоза сув ундан чиšиб кетади.
Сувлардаги механиš аралашмаларнинг жуда майда доналарини коагулянтлар билан й¢šотиш мумкин. Бундай шароитда коагулянтлар ёрдамида гиллардан ќосил б¢лган лойšаларни бир-бирига бирлаштиришга (ёпишишига) эришилади ва кейинги босšичда уларни фильтрларда тутиб олишади. Бундай ќолларда коагулянт сифатида алюминий сульфати кенг š¢лланади. Бунда у кальций ва магниний икки оксиди билан бирлашиб, сувда ¢ша моддаларнинг йирик парчалари ќосил б¢лади ва улар ¢з навбатида механиš аралашмаларни ќам илаштириб кетишади. Бу реакция šуйидаги к¢ринишдадир.
Аl2 (SO4)з Са (НСОз)2 = 3 СаSOз + 2 Аl (OН)з + 6 СО2
Реакция натижасида коагуляция жараёни эритмадаги РН к¢рсатгичига бођлиš б¢либ, РН>7 б¢лганда реакция яхши кечиши аниšланган. Бу ќолатни ќосил šилиш учун сувга с¢ндирилган оќак ( Са(ОН)2 š¢шиш билан эришилади, яъни эритманинг ишšорлиги оширилади.
Сув таркибида ( šатламга ќайдаладиган) темир тузлари миšдори 0,0002 кг/м3 б¢лганда šатлам шароитида уларнинг šудуš тубига темир икки оксиди сифатида ¢тириши кузатилади. Бу ќолат šатламнинг ¢тказувчанлигини кескин камайтириб, унда м¢лжалланаётган ва олиб борилаётган жараёнларни мутлаšо издан чиšариши мумкин. Шунинг учун темир тузларидан сувни тозалаш таšозо šилинади. Бунинг учун сувга оќак солинади ёки унда аэрация жараёни содир этилади. Бунда темир бикарбонати парчаланиб кетади:
Fе ( НСОз)2= Fе (ОН)2 + 2 СО2
Темирнинг икки валентли гидро оксиди аэрация жараёнида кислород билан бирикиб унинг уч валентли гидро оксидига айланади ва фильтрация жараёнида сувдан ажратиб олинади.
Fе (ОН)2 + 2Н2О + О2 = 4Fе (ОН)з
Шуни алохида šайд šилмоš лозимки темир тузлари п¢лат šувурларининг занглаши натижасида ќосил б¢лиши мумкин ва у ќам сувлар таркибида б¢либ, šатламга ќайдаш натижасида анча зарар келтириши мумкин. Бу ќолат айниšса ќайдовчи šудуšларнинг маќсулдорлиги паст б¢лганда к¢зга ташланади ва ¢зининг зарарини намоён šилади. Šувурларнинг занглашини олдини олиш учун сувларни нейтраллаш лозим б¢лади. Бунинг учун кислотали ќолатни нейтраллаш маšсадида сувга ишšорлар š¢шилади. Бундай ќолатларда šувур деворларида кальций карбонати ќосил б¢лади ва у šувур деворларини занглашдан асрайди.
Сувлардаги моддалардан карбонат ажралиб чиšиши ёки сувда эриган б¢лиши сувнинг ишšорлик даражасига бођлиš б¢лади.
С= Q/ S
бу ерда
Q - сувнинг карбонат кальций билан муносабатга киришмасдан олдинги умумий ишšорлик,
S - cувнинг карбонат кальций билан муносабатга киришгандан с¢нги ишšорлик. Бу к¢рсатгич бирдан ортиš б¢лса сувдан карбонат ажралади. Натижада šувурлар деворлари карбонат билан šопланиб занглаш жараёнининг олди олинади. Агар у к¢рсатгич бирдан кам б¢лса карбонатлар сувда эрийди ва сув билан šувурлар темири реакцияга киришиб занглайбошлайди. Бу к¢рсатгични РН билан ќам бошšариш мумкин. РН ни бошšариш учун сувга кислота ёки ишšор š¢шиш лозим б¢лади. Бу жараёнлар анча мураккаб б¢лганлиги учун кейинги ваšтларда сув таркибини нормаллаштириш маšсадида унга натрий гексаметафосфат ( NаРОз)6 š¢шилади.
К¢шиладиган натрий гексаметафосфат миšдори тажриба асосида аниšланади ва аксарият холда 5 мг/дм3 ни ташкил этади. Бунда сувнинг šувурдаги ќаракатини ¢ртача 0,5 м/сек деб šабул šилинади. Сувга натрий гексометафосфат š¢шилганда кувурлар деворида темир фосфати ва кальций карбонати билан биргаликда юпšа šават ќосил б¢либ, у šувурни кейинги занглаш жараёнидан сакланади. Натрий метагексофосфат дастлабки ваšтларда 8-10 мг/дм3 š¢шилади ва кейинроš унинг миšдори 1-3 мг/дм3 гача камайтирилади.
Шундай šилиб, šатламга ќайдалиши лозим б¢лган сувлар агар šаттиš ( šатлам сувлар) б¢лса, оќак š¢шиш билан юмшатилади, коагуляция жараёнига, темир бирикмаларидан халос šилишга, сувни тиндиришга ва фильтрлаш жараёнига дучор šилинади. Šатлам сувларини аксарият унинг таркибида мавжуд б¢лган нефт эритмаларидан ќоли šилинади, бу ишлар махсус тутšич ( нефттутšич) ларда содир этилади, шундан с¢нг šатлам сувлари барча сувлар утадиган узок тозаланиш й¢лини ¢тади.
Сувларни фильтрлаш учун турли тузилишга эга б¢лган фильтрлардан фойдаланилади. Уларнинг энг оддийси турли катта кичикликка эга б¢лган šумлар билан т¢латилган ќавзадан иборатдир. Сув юšоридан пастга šараб ќаракат šилганда унинг таркибида б¢лган турли катта кичикликдаги моддалар бирин-кетин фильтрда тутилиб šолаверадилар.
Туймази конига ќайдаш учун š¢лланадиган сувлар таркибида тозаланмасдан илгари сувда сизиб юрувчи моддалар миšдори 50-150 мг/дм3 миšдорда нефт, 40-80 мг/дм3 миšдорда темир тузлари мавжуд б¢лади. Улар тозалашиш ( ВНИИ буйича) учун охак эритмаси аралаштирилади, сув вертикал ажратгич орšали ¢тказилади ќамда šумли фильтрдан ¢тказилади. Бу ишлар бажарилгач сувдаги РН к¢рсатгичи 7,8-8 га тенг б¢лади, унинг таркибидаги нефт 0,14 мг/дм3 гача, сузиб юрувчи зарралар миšдори 1-10мг/дм3 орасида šолади ва шундан с¢нггина ¢ша сувлар šатламга ќайдалади.
Šатламга ќайдаш жараёни šудуšлар гурухи оркали ва индивидуал ќолатда бажарилади.
Бунинг учун сув биринчи к¢таргич насослари орšали сувни йиђувчи жойга , ундан иккинчи к¢таргич насослари билан сув тозалагич станциясига ж¢натилади, у ерда сув тозаланиб учинчи к¢таргич насослари ёрдамида магистрал сув узатгичлари орšали марказий сув ќавзасига ж¢натилиб, улардан 6-8 тадан ќайдовчи šудуšлари б¢лган ќайдаш тармоšларига ќайдалади ва šудуšларга уланади. Шу тариšа бошšа тармоšларга ќам сув етказиб берилади ва бутун бир кон ќайдаш учун сув билан таъминланади.
Ќар бир šудуššа алоќида сув ќайдаш жараёни эса бошšачароš б¢либ, сув йиђичдан ќар бир šудуššа šувур й¢лланади ва šудуš ичига ч¢ктирилган электр насос орšали šатламга сув ќайдаланади.

Адабиётлар:
1. А.В. Мавланов Нефт газ кони геологияси, фан, Тошкент, 1992й.
2.А.В. Мавланов и др. Специфика разработки нефтяных месторождений Узбекистана, “Узбекистан”, Тошкент, 1983г.
Download 51 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling