«Атмосфера Ҳавосини муҳофаза қилиш» мавзусини ўрганишга алоҳида эътибор бериш зарур

Физик усуллар-унда Ҳаводаги заҳарли, газ, чанг, тутн, кора куя ва бошқалар физик йўл билан тозаланади.

Олимлардан М.И.Будиконинг ва Америка олимларининг фикрига кўра,атмосфера таркибида антропоген омиллар таъсирида СО 42 0гази миқдорининг ортиб бориши натижасида 2000 йилга бориб ер юзаси ҳавосининг ҳарорати 0,5 5о 0С исийди. Агар атмосфера ифлосланиши-нинг олди линмаса яна 50 йилдан сўнг сайёрамиз ҳарорати 1,5-4,5 50 0С га исиши мумкин.Натижада музликлар эриб, океан сувла-ри кўтарилиб қуруқликни 1 қисмини сув босади, зоналарнинг че-гараси ва табиати ўзгаради.Ҳаво ҳароратининг кўтарилиши туфай-и музликлар эрийди ва океанлар сув сатҳи йилига 1,4-1,5 мм кўтарилмоқда.
Инсоннинг хўжалик фаолияти туфайли атмосфера таркибида газ,чанг,қурум,қаттиқ заррачалар шаҳарларда қишлоқ районларига нисбатан кўп.
Дунёдаги шаҳарларнинг умумий майдони 0,5 млн км 52 0.Бу ер курраси территориясининг 0,3% ини ташкил этади.Шаҳар аҳолиси Америкада бутун аҳолининг 74% ини,Европада 69% ни,Буюк Брита-нияда 80% ни ташкил этади.
Шаҳар ҳавоси таркибидаги ҳар хил заҳарли газлар ва айниқса антропоген чанглар транспортлардан,саноатдан,иситиш ин-шоатла-ридан, қурилишдан чиқади. Шаҳарларда ҳаво циркуляциясининг сустлиги туфайли диаметри 4-10 м бўлган чанглар 1 км гача кўтарилиб,радиуси 10 км бўлган майдонга тарқалади.Диаметри каттароқ (10 М дан катта) бўлган чанглар унча юқорига кўтарилмай атрофга ёйилиб,300-500 м баланликларда учиб юради ва сўнгра шаҳарга чанг, қурум сифатида қайтиб тушади.
Катта шаҳарларда атмосферанинг чанг,қурум,газ ва тутунлар билан ифлосланиши туфайли қуёшнинг тўўри радиацияси 40% гача камаяди.Шаҳар ҳавосининг чанг,қурум ва бошқа қаттиқ заррачалар билан ифлосланиши конденсация ядроси вазифасини ўтайди.Натижа-да шаҳар устида туманли кунлар кўпайиб, ёўин миқдори ортади. Масалан,Самарқанд шаҳрида бир йилда 14 кун туман бўлиб,328 мм ёўин тушса,унинг атрофидаги қишлоқ районларида 8 кун туман бўлиб,317 мм ёғин ёғади.
Шаҳарларда автомобиллардан, заводалардан ҳар хил заҳарли газларнинг атмосфера ҳавосига ўтиши туфайли ҳавони захарлайди. Бу эса ҳар хил касалликларни вужудга келтириб,кишиларнинг ўли-мига сабаб бўлади.Масалан АҚШда йилига ўлган кишиларнинг умумий миқдорининг 8%, Канадада 9%, Японияда 16%, Англияда 22% и атмосферанинг ифлосланиши туфайли захарли газлар, чанглар таъсирида ҳалок бўлмоқда.
Саноати ўта ривожланган, автомобиллар кўп бўлган, автомо-биллар кўп бўлган шаҳарларда ҳаво шунчалик ифлосланганки кўча қатновини тартибга солиб турадиган ходимлар махсус калонкалар-га бориб, О билан нафас олиб туришга ёки противагазлар кийиб ишлашга мажбурлар. Ҳатто Япониянинг катта шаҳарларида захар-ланган йўловчилар учун махсус автоматлар ўрнатилган бўлиб, пул ташлаб ундан О билан олиш мумкин. Антропоген чанг ва газлар химиявий реакцияга киришиб ўта захарлашади ва сарғиш аччиқ ту-ман (смог) вужудга келади.1952 йилдаги смог 4000 кишининг ўлимига сабаб бўлган