Atmosfera bosimi Reja: Kirish

Havo va uning organizm uchun ahamiyati
Havo — atmosferadagi gazlarning aralashmasi bo'lib, balandlikning o'zgarishiga qarab uning tarkibi ham o'zgarib turadi. Havo organizmlar uchun yashash muhitigina bo'lib qolmasdan, balki ekologik oqsil sifatida ham uning ahamiyati beqiyosdir. Atmosferadagi havo tarkibida 78,1 % azot, 21 % kislorod, 0,9 % aigon, 0,03 % uglerod oksidi bo'ladi. Bulardan tashqari, oz miqdorda neon, geliy, krepton, kselion, ammiak, vodorod radiy ham tony kabi radioaktiv moddalar qoldig'i, shuningdek, har xil azot oksidlari, xlor va boshqa elementlar bor. Havoning quyi qatlamlarida 0,2 — 4,0 %gacha suv bug'i bo'lib, shuning 9/10 qismi 5 km balandlikkacha bo'lgan pastki qismida uchraydi. Havoning quyi qatlamlarida gazsimon tabiiy zarrachalardan tashqari tabiiy aralashmalar ham uchraydi. Ular chang va tutunlar, qurum, ba'zan dengiz tuzlarining kristallari, har xil organic zarrachalar bo'lishi mumkin.
Havo tarkibidagi gazlar orasida kislorod muhim ahamiyatga ega. U barcha tirik organizmlarning nafas olishi uchun kerak. Atmosferada taxminan 1015 tonna kislorod bor. U organizmlarni hosil qiluvchi oqsil, yog', uglevodlar tarkibiga kiradi. Organizmlar hayot kechirishi uchun zarur bo'lgan energiyani oksidlanish hisobiga oladi. Tabiatda sarflangan kislorod o'rnini yashil o'simliklar to'ldirib turadi. Uglerod (IV) oksidi tabiatda katta ahamiyatga ega bo'lib, u yashil o'simliklarning oziqlanishi uchun zarurdir. Shuningdek, u boshqa issiqxona gazlari bilan birgalikda yerning issiqlik balansini tartibga solib turadi. Uglerod (IV) oksidi deyarli doimiy bo'lib, faqatgina yirik shaharlarda uning miqdori ortiq bo'lishi mumkin. Azot elementi havoning tarkibida ko'p bo'lishiga qaramay, uni organizmlar to'g'ridan-to'g'ri o'zlashtira olmaydi. Organizmlar uni faqatgina azot birikmalari holida o'zlashtirishi mumkin. Biroq havodagi erkin azot tuganak bakteriyalar, azotabkteriyalar, aktenomitsidlar va ko'k-yashil suvo'tlari uchun ozuqa manbayi bo'lib xizmat qiladi. Havoning tarkibidagi sulfit angidrid, azot oksidlari, galogen vodorodlar, ammiak va boshqalar zararU moddalar hisoblanib, uning ifloslanishiga sabab bo'lmoqda. Havodagi ana shunday zaharli moddalarni yutgan o'simlik barglari, hujayralari o'la boshlaydi. Daraxtlaring suv shimish mexanizmi ishdan chiqadi va barglari to'kiladi. O'simlikning uchki shoxlari esa quriydi. Havo tarkibidagi turli xil gazlar miqdorining ortib ketish hollari dunyoning turli nuqtalarida turli darajadadir. O'zbekiston shahar va qishloqlarining deyarli hamma joyida ham havoning ifloslanish darajasi sanitariya talablariga javob bermaydi. Ba'zi ma'lumotlarga qaraganda 1989- yilda sanovat korxonalari tomonidan havoga 1337 ming tonna, avtotransportlardan 2,2 mm tonna zaharli chiqindi moddalar ajralib chiqqan. Toshkent, Andijon, Samaiqand, Qo'qon, Navoiy, Olmaliq, Chircbiq, Farg'ona va boshqa shaharlaida ifloslanish darajasi juda yuqori bo'lib qolmoqda. Samaiqand shahari doirasida o'nlab korxonalar chiqindilari havoni ifloslantirishda qatnashmoqda. Ulaiga «Kimyo zavodi», «KpacHHft flBHra- Tam>, «Nafis», paxta tozalash zavodlari, mebel fabrikasi va boshqalar kiradi. Shahar havosining ifloslanishida avtomashinalarning hissasi salmoqli bo'lib, ular shahar havosi ifloslanishini 70-80 %ni tashkil etadi
Atmosfera bosimi simob ustunli barometr va barograf bilan mm yoki mb hisobida o’lchanadi.
Shamolning yo’nalishi va tezligi flyuger va anemometr yordamida m/sek va ayrim hollarda km/soat hisobida yer yuzidan 10-12 m balandda o’lchanadi.