Atmosferaga chiqarib tashlanadigan zararli moddalarning havoga tarqalishi va ruxsat etilgan me’yoriy miqdorlarini hisoblash

1-masala
Korxonadan chiqayotgan chiqindilarning asosiy manbasi: ko'mir yoquvchi bug' qozoni bo'lib, uning quvvati (P, t/soat) dir. Chiqindi tutun gazlarining tashlanish vaqtidagi temperaturasi (T, ⁰C) bo'lib, uning tashlanayotgan manbalar soni (N), uzunligi (H, m), diametri (D, m) bo'lib, chiqindilar undan (W, m/s) tezlik bilan chiqayapti. Zaharli moddalar temperaturasi (T_gaz,⁰C) bo'lgan atmosfera havosida tarqalayapti.
a) tarqalish noqulay bo'lgan sharoitda, atmosferaning er yuzasi qatlamida: zaharli moddalar (is gazi – CO, oltingugurt (IV) oksidi – SO₂, azot IV) oksidi – NO₂, chang) ning kutilayotgan eng katta konsentrasiyasi (C_maks, mg/m³) aniqlansin:
b) agar:
mg/m³ REK^CO = 5 mg/m³
= 0,03 mg/m³ REK^NO2 = 0.085 mg/m³
= 0,1 mg/m³ REK^SO2 = 0.5 mg/m³
= 0,2 mg/m³ REK^Chang = 0.5 mg/m³
ma'lum bo'lsa, ushbu zaharli moddalarning atmosfera havosidagi haqiqiy miqdorini ularning fonli konsentrasiyalarini hisobga olgan holdа (C_m + C_f) sanitar-gigienik me'yorlari – REM bilan taqqoslansin.
v) har bir tashlanayotgan modda uchun fon konsentrasiyasi C_f (mg/m³) ni hisobga olgan holda REM (g/sek) hisoblansin.
g) agar qaysi bir zaharli moddani aniq tashlanayotgan massasi M (g/sek) uning hisoblab topilgan me'yoriy RET (g/sek) qiymatidan oshib ketayotgan bo'lsa, u holda talab qilinayotgan tozalash moslamasining samaradorligi aniqlansin hamda ularning miqdorini kamaytirish bo'yicha tavsiyalar berilsin.


Yechish
1. f koeffisient quyidagicha aniqlanadi:

f =1,2<100 bo'lganligi uchun hisoblash ishlarini issiq chiqindilar uchun (4) formula yordamida hisoblanadi.
2.Tashlanayotgan tutun gazlarining hajmi V quyidagicha aniqlanadi:


m³/sek
3.O'lchovsiz koeffisient m quyidagicha aniqlanadi:

4.Issiq chiqindilar uchun V_m quyidagicha aniqlanadi:

=
5.V_m=2,69>2 bo'lganligi uchun n=1 deb, V_m < 2 bo'lganda 0.75 deb qabul qilinadi.
6. Atmosferaning yer yuzasi qismida zaharli moddalarning kutilayotgan maksimal konsentrasiyasi quyidagicha aniqlanadi:

7. Ifloslantiruvchi moddalarning fonli konsentrasiyasini hisobga olgan holatdagi atmosferaning aniq ifloslanishini sanitar-gigienik me'yorlar – REK bilan solishtirish natijasida aniqlanishiga atmosfera havosini ko'proq chang bilan ifloslanayotganligi quyidagicha аниқланади:

8. Keyin har bir tashlanayotgan modda uchun REK quyidagi formula yordamida hisoblanadi:

Hisoblash ishlarining tahlili natijasida aniqlanishicha, tashlanayotgan gaz moddalari (СО, NO₂, SO₂) ning aniq massasi (М, g/sek) ularning hisoblab topilgan REKlari qiymatidan kam deb qabul qilinadi.

Changning aniq tashlanayotgan miqdori (M^chang=13,34 g/sek) uning hisoblab topilgan me'yoriy qiymatidan (REK^chang=6,60 g/sek) katta bo'lganligi uchun ularning tashlanayotgan miqdorining me'yoriy darajasiga yetkazish uchun changning miqdorini kamaytiruvchi chora-tadbirlaridan biri tozalagich moslamalar qo'llanilishi zarur:

Demak, quvvati V = 12,35 m³/sek yoki 44460 m³/soatga bo'lgan siklon jihozini changni ushlab olish uchun qo'llanilishini tavsiya etamiz. Mⁿ – bitta manbadan chiqayotgan chiqindi miqdori, F=1 gaz holatidagi chiqindilar uchun, chang uchun esa F=3