Atmosferaga chiqarib tashlanadigan zararli moddalarning havoga tarqalishi va ruxsat etilgan me’yoriy miqdorlarini hisoblash

2-Amaliy mashg‘ulot

Atmosferaga chiqarib tashlanadigan zararli moddalarning havoga tarqalishi va ruxsat etilgan va ruxsat etilgan me’yoriy miqdorlarini hisoblash

Atmosfera havosining yer ustki qatlamini sanoat korxonalaridan tashianadigan zararli moddalar bilan xavfli ifloslanish darajasi zararli moddalarning yer ustki konsentratsiyasi bilan aniqlanadi. C_maks (mg/m³) Cmaks eng noqulay ob-havo sharoitiga to‘g‘ri keladigan va tashlash joyidan ma’lum masofada o‘matiladi. Zararli moddaning C_maks kattaligi ruxsat etilgan konsentratsiyasidan (REK mg/m³) oshmasligi kerak, ya’ni quyidagi shart bajarilishi lozim C_maks < REK. Bir vaqtning o'zida atmosferada bir necha moddalarning biigalikda ta’sir xususiyatiga ega bo'lgan zararli moddalar konsentratsiyasining yig‘indisi birdan oshmasligi kerak:

bundа С₁, С₂,...С_n - hududning bir nuqtasidagi atmosfera havosiga tushayotgan zaharli moddalarning konsentrasiyasi, mg/m³;
REK₁, REK₂ , REK_n - zaharli moddalarning tegishli mumkin bo'lgan chegaraviy miqdori.
C_maks ning qiymati – yakka, og'zi dumaloq manbadan issiq holatda tashlanyotgan gaz-havo aralashmalari uchun quyidagi formula orqali aniqlanadi:
(1)
sovuq aralashma uchun quyidagi formula orqali aniqlanadi:
(2)
bunda A – atmosferaning temperatura stratifikasiyasiga bog'liq bo'lgan va ifloslantiruvchi moddalarning vertikal va gorizontal yo'nalishida tarqalish sharoitlarini hisobga oluvchi koeffisient. O'rta Osiyoning subtropik zonasi uchun – 240, qolgan rayonlari va Qozog'iston uchun – 200;
M – ifloslantiruvchi moddaning miqdori, g/s;
F - zaharli moddalarning atmosfera havosida cho'kish tezligini hisobga oluvchi koeffisient. Gazsimon moddalar uchun F=1; changlar uchun F=2-3;
m va n – gaz-havo aralashmasini manbaning og'zidan chiqish sharoitlarini hisobga oluvchi o'lchovsiz koeffisientlar.
m koeffisienti quyidagi formula orqali aniqlanadi:


(3)
f parametri quyidagi formula orqali topiladi:
(4)
f ≥ 100 bo'lganda, chiqindilar sovuq, f ≤ 100 bo'lganda esa issiq hisoblanadi;
bunda D – chiqindilar manbasining diametri, m;
W – gaz-havo aralashmasining manbadan chiqish o'rtacha tezligi, m/sek;
Н – manbaning yer sathidan balandligi, m;
- gaz-havo aralashmasi temperaturasi; T_gaz bilan atrof muhitdagi havo temperaturasi T_h farqi;
V₁ – gaz-havo aralashmasining hajmi, m³/sek; quyidagi formula bo'yicha topiladi:
, m³/sek (5)
n koeffisient V parametrga bog'liq bo'lib, quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi:
bo'lgandа n=3
0.3 < V_m ≤ 2 bo'lganda, (6)
V_m > 2 bo'lganda n=1
issiq chiqindilar uchun V_m quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:
(7)
sovuq chiqindilar uchun:
(8)
N ta manbalar uchun С_m quyidagicha hisoblanadi:
issiq chiqindilar uchun:
(9)
sovuq chiqindilar uchun:
(10)
М – barcha manbadan atmosferaga kelib tushayotgan gaz-chang aralashmasining umumiy hajmi, m³/sek, quyidagicha topiladi:
V=V₁* N (11)
Yakka manbadan tashlanayotgan zaharli moddaning miqdorini REKdan oshib ketmasligini ta'minlaydigan chegaraviy mumkin bo'lgan chiqindilar miqdori quyidagi formuladan aniqlanadi:
issiq chiqindilar uchun:
(12)
sovuq chiqindilar uchun:
(13)
С_f - zaharli moddaning fonli miqdori, мg/m³.
Zaharli moddalarning miqdori ularning REKsidan va maaksimal yer yuzasidagi konsentrasiyasidan oshmaydigan miqdoridagi chiqindini tashlayotgan bitta manba quvurining uzunligini (N, m) quyidagi formula orqali aniqlash mumkin:
sovuq holatdagi chiqindilar uchun:
(14)
issiq holatdagi chiqindilar uchun:


(15)