Issiq xona effekti

ISSIQ XONA EFFEKTI
Davronov Bilolbek Bahodirjon o’g’li
Farg’ona Politehnika Instituti 3-bosqich talabasi
[e-mail] [phone]
Anotatsiya:Ushbu tezisda Issiq xona samaradorligi va  ekologiya hodisa boʻlib, quyoshdan kelgan nurlarning bir qismi Yer yuziga singib, natijada oʻrtacha sirt harorati koʻtariladi. Bu esa hayot mavjud boʻlishiga imkon beradi.
Kalit so’zlar:Atmosfera,Issiqxona,karbonad angidirid,metal,azot,Issiq xona kamchilik,azot oksidi.

Issiqxona effekti — ekologik hodisa boʻlib, quyoshdan kelgan nurlarning bir qismi Yer yuziga singib, natijada oʻrtacha sirt harorati koʻtariladi. Bu esa hayot mavjud boʻlishiga imkon beradi.Quyoshdan kelayotgan nurlarning yer atmosferasida  dimlanib, jamlanib qolish hodisasiga issiqxona effekti deyiladi. Tabiiy issiqxona effekti hayotga imkon berdi. Biroq, inson faoliyati bu jarayonni tezlashtirdi, kuchaytirdi.Kelib chiqish sabablari:Yer atmosferasiga turli xil zararli sanoat gazlari chiqishi va u yerda toʻplanib qolishi sababli ushbu hodisa kuzatiladi. Yaʼni, yer quyoshdan kelgan nurning maʼlum qismini yana koinotga qaytaradi. Biroq, ushbu hodisada atmosferada toʻplanib qolgan notabiiy gazlar (yoqilgʻi sanoati natijasida hosil boʻlgan gazlar) quyosh nurlarini oʻziga yutadi. Natijada iqlimga taʼsir etadigan issiqxona qatlami hosil boʻladi. Ushbu muammo yuzaga kelishining asosiy sababi oʻrmonlarning kesilishi va qazilma yoqilgʻilardan keng miqyosda foydalanilayotganidir.Sayyoramizning umumiy nurlanishga tushadigan bir qator gazlar umumiy holsa issiqlik gazlari deb ataladi. Koʻrinadigan diapazonda ular shaffof holatda boʻlib, infraqizil nurlarni yutadi. Issiqxona gazlarining oʻziga xos formulasi yoʻq. Ularning foiz nisbati doimiy holatda oʻzgarishda boʻladi.Issiqxona effektini keltirib chiqaruvchi asosiy gaz bu — karbonad angidirid.U ham tabiiy, ham sunʼiy yoʻllar bilan atmosferaga qoʻshiladi. Azot oksidi, metan kabi boshqa iflos gazlar havoga inson omili tufayli chiqariladi. Bular butun bir issiqxona effekti darajasini belgilaydi.Oqibatlari:Quyosh nurlarining koinotga qaytib chiqib ketmasligi oqibatida Yer yuzi meʼyoridan ortiq qiziydi. Ushbu hodisa oqibatida sutkalik eng yuqori va eng past harorat orasidagi farq kichik boʻladi. Bu esa yer yuzida issiqlikning keskin oshishiga olib keladi.Yer yuzida oʻrtacha haroratning ortishi oqibatida qutb muzlari eriydi, bu esa dengiz sathining koʻtarilishiga olib keladi. Natijada bir qancha orollar suv ostida qoladi. Quruqlikda esa choʻllashish hodisasi kuzatiladi. Atmosferada issiqxona effektini keltirib chiqaruvchi gaz miqdorining ortishi sayyoradagi tabiiy issiqlik muvozanatini buzadi. Flora va fauna dunyosining keskin issiqlik oʻzgarishiga tez moslasha olmasligi sababli tabiatga yirik miqyosda zarar yetadi.Shuningdek aholi zich joylashgan shaharlarda aksariyat qariyalar va surunkali kasali bor qatlam jaziram issiqda aziyat chekadi. Aholi sogʻligiga issiqlikning keskin oshishi salbiy taʼsir koʻrsatadi.Yechim:Kelajakda issiqxona effektidan zarar koʻrmaslik uchun tavsiyalar:

qayta tiklanadigan energiya manbalariga oʻtish;
qazib olinadigan yoqilgʻidan kamroq foydalanish;
sohalarda energiya tejovchi texnologiyalarni joriy qilish;
energiya samaradorligini oshirish
tabiiy yashilliklarni koʻpaytirish, oʻrmon yongʻinlarini oldini olish;
ekologik toza qishloq xoʻjaligini joriy qilish;
tuproq tarkibidagi organik moddalarni saqlash;
tejamkor transport vositalaridan foydalanish.
Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Ekalogiya asoslari va tabiatni muxofaza qilish. ( To’xtayev A. Xamidov A. )
   
2. 
   www.uz.wikipedia.org
   
3. 
   https://www.postposmo.com/uz/ortiqcha-effekti/amp/