Atom massa. Molyar massa. Modda miqdori va massa Reja

Atom massa. Molyar massa. Modda miqdori va massa
Reja:

1. 
   Atom massa
   
2. 
   Molyar massa
   
3. 
   Modda miqdori va massa
   

Atom massasi – nisbiy atom massa va nisbiy molekular massa
Atom massasi – atom o’girligini o’lchaydigan kattalik bo’lib, SI o’lchov birligida uni kilogrammda qobul qilingan. Odatda uni massa atom birligi ham deyiladi.
Nisbiy atom massa
Hozirgi tekshirish usullari atomlarning nihoyatda kichik massasini katta aniqlik bilan topishga imkon beradi. Masalan, vo­dorod atomining massasi 1,674 • 10^-27 kg, kislorodniki —2,667 • 10^-27kg, uglerodniki — 1,993 •10^-27 kg.
Kimyoda odatga ko‘ra atom massalarining absolut emas, balki nisbiy qiymatlaridan foydalaniladi. 1961- yilda atom massasining birligi qilib uglerod izotopi 12C atomi massasining 1/12 qismiga teng bo‘lgan massaning atom birligi (qisqartirilgani m.a.b.) qabul qilingan. Ko’pchilik kimyoviy elementlarda massasi turlicha bo‘lgan atomlar bo‘ladi. Shu sababli:
Nisbiy atom massa – element atomi massasini ¹²С (uglerod-12) atomi massasining 1/12 (o‘n ikkidan bir) qismidan necha marta og‘irligini ko‘rsatuvchi kattalik.
Elementlaming nisbiy atom massalari* Ar bilan belgilanadi, bunda indeks r — inglizcha relative ,,nisbiy“ so‘zining bosh harifidir. A_r (H), A_r (О), A_r (C) yozuvlar vodorodning nisbiy atom massasi, kislorodning nisbiy atom massasi va uglerodning nisbiy
atom massasini bildiradi.
Uglerod (¹²C) atomining absolut massasini 1/12 qismi ( 19,93 •10^-27 kg/ 12= 1 ,66 •10^-27 kg) ga teng bo‘lib, bu miqdor massa atom birligi (m.a.b.) deb ataladi.
1 m.a.b. = l,66-10^-27 kg.
Masalan, kislorod atomining absolut massasi 26,57-10^-27 kg ga teng bo‘lgan uchun uning nisbiy atom massasi:

Demak, kislorod atomi uglerod atomi massasining 1/12 qismidan 16 marta og‘ir.
Nisbiy atom massa — kimyoviy elementning asosiy xarakteristikalaridan biridir. Atom m assalarning hozirgi qiymatlari D.I.Mendeleyevning elementlar davriy sistemasida berilgan.
Nisbiy molekular massa
Moddaning tabiiy izotoplar tarkibidagi molekulasi o‘rtacha massasining uglerod atomi ¹²C massasining 1/12 qismiga nisbatiga teng qiymat moddaning nisbiy molekular massasi M^r deyiladi.
Nisbiy molekular massa son jihatdan modda molekulasi tarkibiga kiradigan barcha atomlar nisbiy atom massalarining yig‘indisiga teng. Uni moddalaming formulasidan oson hisoblab topish mum­kin*. Masalan, M _r (H₂0 ) quyidagicha topiladi: