Atom tuzilishi. Bor nazariyasi. Atomdagi elektron holatlar. Kvant sonlar s-, p-, d-,f-elektronlar

Masalan: bir minutda alyuminiy plastinkasidan qaytgan a-zarrachalar soni-3 ta, temirda-10, misda-15, kumushda-27, qalayda-34, platinada-63 va x.kazolarga teng bo’ladi. Juda katta energiyaga va sekundiga un minglar kilometr tezlikka ega bo’lgan a-zarrachalarining to’g’ri yo’lini butunlay teskari tomonga o’zgartirishi kutilmagan hodisa bo’lib, hammani xayratga soldi. Tajriba natijalarini eshitgan Rezerford bu mening hayotimdagi eng kutilmagan voqeadir va bu papiros qog’oziga qaratib otilgan o’qning undan qaytib o’zingni yarador qilishi kabi kutilmagan xodisalar deydi.

• Masalan: bir minutda alyuminiy plastinkasidan qaytgan a-zarrachalar soni-3 ta, temirda-10, misda-15, kumushda-27, qalayda-34, platinada-63 va x.kazolarga teng bo’ladi. Juda katta energiyaga va sekundiga un minglar kilometr tezlikka ega bo’lgan a-zarrachalarining to’g’ri yo’lini butunlay teskari tomonga o’zgartirishi kutilmagan hodisa bo’lib, hammani xayratga soldi. Tajriba natijalarini eshitgan Rezerford bu mening hayotimdagi eng kutilmagan voqeadir va bu papiros qog’oziga qaratib otilgan o’qning undan qaytib o’zingni yarador qilishi kabi kutilmagan xodisalar deydi.
• Bu tajribadan ikkita haqiqiy savol tug’iladi:
• 1. Nima uchun metall plastinkasidan o’tgan a-zarrachalarning bir qismi ma‘lum burchakka og’adi?
• 2. Nima uchun ulardan ayrimlari esa harakat yo’lining butunlay teskari tomoniga yo’naladi?

1911 yilda Rezerford bu kuzatishlarni quyidagicha tushuntiradi: a-zarrachalarning ko’pchilik qismini plastinkadan og’masdan o’tishini sababi, atomning asosiy yuzasi juda kichik massaga ega bo’lgan elektronlar bilan bandligidir.

• 1911 yilda Rezerford bu kuzatishlarni quyidagicha tushuntiradi: a-zarrachalarning ko’pchilik qismini plastinkadan og’masdan o’tishini sababi, atomning asosiy yuzasi juda kichik massaga ega bo’lgan elektronlar bilan bandligidir.
• Ulardan oz qismining yoyilishiga sabab, ular atomning musbat zaryadi to’plangan metall yadrosiga juda yaqin kelishidir. A-zarrachalarining harakat yo’lini butunlay o’zgarishiga sabab, ularning juda katta musbat zaryadiga ya‘ni yadro bilan to’qnash kelishidir. Bu tuqnash bir tomonda a-zarrachasini juda katta kuch bilan itaradi. Ikkinchi tomondan atom yadrosining juda kichik o’lchami oz sondagi a-zarrachalar bilan to’qnashishiga va bu juda oz sondagi a-zarrachalar dastlabki harakat yo’lini o’zgartirishiga sabab bo’ladi.
• Bu yerda eslatilgan yangi hodisalarning ochilishi va tajriba natijalari 1911 yil Rezerfordga atom tuzilishining planetar gipotezasini aytishga yordam beradi va u atom tuzilishining yadro-dinamik nazariyasini yaratdi.