Atomning tomson modeli


Download 0.58 Mb.
bet4/9
Sana13.12.2022
Hajmi0.58 Mb.
#999129
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Sanobar(2)

. Elektronlar massasi kichik bo‘lganligi tufayli alfa-zarralarning elektronlarda katta burchaklarda sochilish ehtimoliyati ham juda kichik. U vaqtda alfa-zarralar-ning faqat bitta yadro bilan o‘zaro ta’siri hisobga olinadi. Alfa-zarra bitta yadro bilan o‘zaro ta’sirlashib, boshqa yadrolardan uzoqdan uchib o‘tadi. Shunday qilib, Rezerford nazariyasi faqat bitta yadro elektr maydoni ta’sirida bo‘ladigan katta burchakdagi sochilishlar uchun o‘rinli bo‘ladi. Bunday sochilish Rezerford sochilishi deyiladi. Bu sochilish elastik sochilishhisoblanadi, chunki sochilish natijasida alfa-zarraning kinetik energiyasi o‘zgarmaydi. Yuqorida qaralgan masala Quyosh atrofida planetalar harakati to‘g‘risidagi Kepler masalasiga o‘xshaydi.

  • . Elektronlar massasi kichik bo‘lganligi tufayli alfa-zarralarning elektronlarda katta burchaklarda sochilish ehtimoliyati ham juda kichik. U vaqtda alfa-zarralar-ning faqat bitta yadro bilan o‘zaro ta’siri hisobga olinadi. Alfa-zarra bitta yadro bilan o‘zaro ta’sirlashib, boshqa yadrolardan uzoqdan uchib o‘tadi. Shunday qilib, Rezerford nazariyasi faqat bitta yadro elektr maydoni ta’sirida bo‘ladigan katta burchakdagi sochilishlar uchun o‘rinli bo‘ladi. Bunday sochilish Rezerford sochilishi deyiladi. Bu sochilish elastik sochilishhisoblanadi, chunki sochilish natijasida alfa-zarraning kinetik energiyasi o‘zgarmaydi. Yuqorida qaralgan masala Quyosh atrofida planetalar harakati to‘g‘risidagi Kepler masalasiga o‘xshaydi.

Har ikki masalada ham jismlarning o‘zaro ta’sir kuchi markaziy bo‘lib, ta’sirlashuvchi jismlar orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsional ravishda o‘zgaradi. Planetalar holida qaralsa, bu kuch tortishish kuchidir, zarralar holida esa bu kuch itarishish kuchidir. Bunday hol planetalar ellips va giperbola bo‘yicha, alfa-zarralar esa faqat giperbola bo‘yicha harakat qilishida ko‘rinadi. Rezerford -zarralar sochilishini quyidagi sxema orqali tushuntirdi: 0 nuqtaga sochadigan yadro joylashtirilgan bo‘lsin. Yadro zaryadi +Ze va -zarra zaryadi +2e ga teng. Yadroning massasi -zarra massasiga nisbatan shunchalik kattaki, yadroni qo‘zg‘almas deb qaraladi. Lekin haqiqatda yadro harakatsiz emasshuning uchun -zarra massasini keltirilgan massa bilan almashtirib yadro harakatini hisobga olish mumkin. Yadroga tomon uchib kelayotgan -zarra va yadro orasidagi o‘zaro itarishish kuchi Kulon qonuniga bo‘ysunadi deb faraz qilinadi. Bu kuch -zarra va yadro orasidagi masofa kvadratiga teskari proporsional. Klassik mexanika ko‘rsatadiki, -zarra 0 nuqtadagi yadroga nisbatan giperbola bo‘ylab harakatlanishi kerak. 

  • Har ikki masalada ham jismlarning o‘zaro ta’sir kuchi markaziy bo‘lib, ta’sirlashuvchi jismlar orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsional ravishda o‘zgaradi. Planetalar holida qaralsa, bu kuch tortishish kuchidir, zarralar holida esa bu kuch itarishish kuchidir. Bunday hol planetalar ellips va giperbola bo‘yicha, alfa-zarralar esa faqat giperbola bo‘yicha harakat qilishida ko‘rinadi. Rezerford -zarralar sochilishini quyidagi sxema orqali tushuntirdi: 0 nuqtaga sochadigan yadro joylashtirilgan bo‘lsin. Yadro zaryadi +Ze va -zarra zaryadi +2e ga teng. Yadroning massasi -zarra massasiga nisbatan shunchalik kattaki, yadroni qo‘zg‘almas deb qaraladi. Lekin haqiqatda yadro harakatsiz emas, shuning uchun -zarra massasini keltirilgan massa bilan almashtirib yadro harakatini hisobga olish mumkin. Yadroga tomon uchib kelayotgan -zarra va yadro orasidagi o‘zaro itarishish kuchi Kulon qonuniga bo‘ysunadi deb faraz qilinadi. Bu kuch -zarra va yadro orasidagi masofa kvadratiga teskari proporsional. Klassik mexanika ko‘rsatadiki, -zarra 0 nuqtadagi yadroga nisbatan giperbola bo‘ylab harakatlanishi kerak. 

Download 0.58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling