Atropa belladonna L. Ósimliktiń xarakteristikası

YAPON SOFORASI - SOFORA YAPONSKAYA - SOPHORA JAPONICA L.




Ósimliktiń xarakteristikası. Yapon soforasi aq akatsiyani eslatuvshi, boyı 15-20 metr biyikliktegi terek esaplanadı. Ósimlik japıraqları 11-15 jup halda, forması máyektárizli yamasa ovaltárizli kóriniste bolıp, paqalda jalǵız halda jaylasadı.
Agrotexnikalıq ilajlar. Ósimlik plantatsiyalarini shólkemlestiriw ushın nálxonalarda daslep nál tayarlanadı. Nál tayarlaw ushın maydan 25-30 sm shurqulikda súdigar etiledi hám tegislenedi. 60 -70 sm aralıqta qatarlar tartıladı. Tuqimlardı báhárde egiw ushın tuqimlar qabıqlog'idan tazalanadı hám suwǵa ivitib qóyıladı. Tuqimlarda ósindi payda bolıwı baslaǵanda 20 sm aralıqta tayarlanǵan maydanlarǵa egiledi. Tuqimlardı kuzda tuqim qabıqlog'idan tazalamasdan egiledi. Kuzda egilgen tuqimlar mart ayınıń aqırlarında yamasa báhárde egilgen tuqimlar 15-20 kún dawamında kógerip shıǵadı. Kógerip shıqqan náller jıl dawamında 8-10 ret suwǵarıladı. Qatar araları 2 ret yumshatilib, turaqlı túrde otaqlardan tazalanıp turıladı. Nálxonalarda 3-4 jıl dawamında kútimlenedi. Tayın bolǵan náller tog'oldi bálent jerliklaridagi egin maydanlarınıń átiraplarında, bálent jerliklerdegi jollardıń boyida, tiykarǵı awıl xojalıǵı eginleri maydanlarınıń átiraplarında egiledi. Nál egiwden aldın daslep, 40 x40 sm shamada tereńsheler tayarlanadı. Bul tereńshalarda shirigan tezek-1, qum-1 hám topıraq -3 sxemada qospa substrat tayarlanıp náller ótqaziladi. Nál túbiriniń substratga jibslashishi ushın suw quyıladı. Jıl dawamında náller 3-4 ret sug'orilishi maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Yapon soforasi nálleri 7-8 jıl dawamında ónimge kiredi. Daslep onıń zúráátliligi kem bolıp, 3-4 jıldan keyin terek jalpı ónimge kiredi. Onıń ónim bólegi ǵumshaları hám miyweleri esaplanadı. Ónimdi teriwde záńgilerden hám avtokótargishlardan paydalanıladı.
Medicinada qollanılıwı hám ximiyalıq quramı. Yapon soforasi ǵumshalarınan alınǵan rutin statyası kapillyarlar diywalların bekkemlenip, immuninetni asıradı. Yapon soforasi ǵumshalarınan poroshok, tabletka, ulıwma tásir etiwshi preparatlar: askorutin, aerovit, amitetravit, glutamevit, komplivit tayarlanadı. Ósimliktiń tez rawajlanıwshı shólkemlerinde: jas putaqlarında hám miywelerinde kóp muǵdarda rutin toplandı. Eń kóp rutin ósimliktiń ǵumshalarında jıynalısı anıqlanǵan. Miywelerdiń pısıw dáwirinde 8 xildagi flavonoidlar bolıp, olardıń muǵdarı ósimliktiń jayı hám shiyki onim jıynawdıń waqtına qaray ózgerip turadı. Ósimliktiń Japiraqida da rutin (soforin) hám 47% vitamin S bar ekenligi anıqlanǵan. Tuqimlarında 10% ge shekem may-may bar.