Ату ва ииа маърузалар матни doc

OBYeKT.  Bunda  obyektni  tanlash  ko’zda  tutiladi.  Yuqorida  ko’rsatib 
o’tilgandek,  tadqiqot  obyektini  tanlashda    xech    qanday    prinsipial  cheklashlar 
bo’lmasada, quyidagi  ikki  xolatni  xisobga  olgan  xolda  bunday cheklashlar paydo 
bo’lishi mumkin: 
a)  Ma’lum  bir  obyektlarining  o’rganilishi  zarurligi  yoki    muhimligi.  Bunda, 
galaktikalar  chiqaradigan  radio  to’lqinlarni    yoki    traktorning  ish  unumdorligini 
oshirish  usullarini  o’rganish  mumkin.    Ikkinchi  yo’nalish  hozirda  muhim  amaliy 
ahamiyatga  ega  bo’lib,  qishloq  xo’jaligi  va  mashinasozlik    soxalaridagi  tadqiqot 
obyektini tanlashni taqozo qiladi. 
Birinchi  turdagi  obyektlarning  tadqiqotini  fundamental  (nazariy),  ikkinchi 
turdagilarni  esa-amaliy  tadqiqotlar    deyiladi.  Fundamental  tadqiqotlar  -  insoniyat 
uchun strategik (istiqbolli) aspektda muxim bo’lib, ular ilm-fanning asosiy vazifasi 
-  ko’p  tarmoqli  xo’jalikni  unumdorligini  oshirish  va  shu  asosda  xalq  turmush 
darajasini ortirishni ta’minlovchi amaliy tadqiqotlarning negizidir. 
b)  Vaqtning  chegaralanganligi.  Xar  qanday  tadqiqot,  ayniqsa  amaliy  tadqiqot, 
ma’lum  darajada  va  ma’lum    bir    chegaralangan    muddatda  tugallanishi  kerak 
bo’ladi.  Tadqiqotlarni  o’tkazish  muddati,  obyekt  tanlashga  sezilarli  cheklashlar 
qo’yadi. 
Shuni  bilish  muximki,  ilmiy  tadqiqot    obyektini    faqat    "predmet"  yoki  qo’l  bilan 
ushlash  mumkin  bo’lgan  ashyo  sifatida  tushunish    kerak    emas.  Ba’zida  u 
xaqikatdan  xam  predmet  bo’lishi  mumkin,  misol  uchun  elektrodvigatel, 
o’zgartirgich  yoki  plug  korpusi  lemexi.  Ammo  ilm-fan  predmeti  sifatida  material 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

bo’lmagan  substansiya  xam  bo’lish    mumkin:    algoritm,  usul,  prinsip.  Ilm  -  fanni 
o’zi xam tadqiqot predmeti  sifatida bo’lishi mumkin. 
 
2.  XIX  asrning  oxiri  -  XX  asrning  boshlarigacha  O’rta  Osiyoda  ilmiy 
tekshirish  muassasalarining  soni  juda  kam  edi.  Taniqli  agronom  xodimlardan 
R.R.Shreder,  M.M.Bushuyev,  V.S.Maligin  va  boshqalarning  zo’r  berib  harakat 
qilishlariga qaramay o’sha vaqtda mavjud siyosiy va iqgisodiy sharoitga ko’ra fan 
qishloq  xo’jaligi  ishlab  chiqarishiga  tubdan  o’zgartirish  kirita  olmagan  edi. 
Imperialistik  urushlar  natijasida  sobiq  Turkiston  o’lkasi  hududida  bo’lgan  tajriba 
stansiyalar  va  tajriba  dalalarining  ko’pchiliga  o’z  faoliyatini  vaqtincha  to’xtatgan 
yoki  to’xtatmaganlari  ham  juda  og’ir  sharoitga  tushib  qolgan  edi.  1917  yildan 
keyin  qishloq  ho’jaligi  sohasidagi  ilmiy  tekshirish  ishlarining  hammasi  qayta 
qurila  boshlandi.  Turkiston  va  Ozarbayjonda  paxtachilikni  tiklash  tug’risida  1920 
yilda chiqqan qaror yangi tajriba dalalarini va seleksiya stansiyalarini tiklashni o’z 
oldiga  maqsad  qilib  qo’ydi.  Shu  qaror  bilan  O’rta  Osiyoda  paxtachilik  bo’yicha 
fanni  rivojlantirishga  asos  solindi.  1921-1926  yillarda  Turkiston  seleksiya 
stansiyasi, Oqqovoq  tajriba sug’orish stansiyasi, o’g’it stansiyasi, tuproqshunoslik 
instituti va boshqalar tashkil etildi. 1929 yilda paxtachilik bo’yicha ilmiy tekshirish 
instituti  tashkil  etildi.  1954  yilda  SoyuzNIXI  mexanizasiya  va  agrotexnika 
markaziy  stansiyasi  bazasida  O’rta  Osiyo  sug’oriladigan  dehkonchilikni 
mexanizasiyalash  va  elektrlashtirish  ilmiy  tekshirish  instituti  (SAIME)  tashkil 
etildi.  Bulardan  tashqari  1937  yilda  sobiq  Milyutinsk  Davlat  seleksiya  stansiyasi 
bazasida Bahorikor dehqonchilik instituti barpo etildi. 1926 yilda sholichilik tajriba 
stansiyasi Chirchiq daryosining o’ng qirg’og’ida tashkil etildi. 1933 yilda sabzavot 
tajriba  stansiyasi,  1930  yilda  O’zbekiston  bog’dorchilik  va  uzumchilik  stansiyasi,