Ату ва ииа маърузалар матни doc

2.  Tajribani  rejalashtirish.  Amaliy  ilmda  –  tajriba  eng  mustaqil  bilim 
tajribalardan hisoblanadi. Tajriba o’tkazish murakkab tadqiqot ish. U ancha mehnat 
va  moddiy  xarajatlar  bilan  bog’langan.  Shuning  uchun  ham  tajriba  tadqiqotni 
usullarini  o’rganish  juda  muhim  masalalarga  kiradi.  Chunki  tug’ri  olib  borilgan 
tajriba, unga sarflanadigan vaqtni kamaytiradi. 
Tajribani  rejalashtirish  sxema  bo’yicha  avval  qo’yilgan  tajribalarni, 
sinovlarni  ketma  ket  bir  rejada  to’plash.  Tajribani  rejalashtirishni  maqsadi  kam 
sarflarda maksimum informasiya olish. 
Har bir tajribani 4 ta asosiy bosqichga bo’lish mumkin: 
1-chi bosqich - tajriba masalasini qo’yish yoki masalani maqsadi. 
2-chi bosqich - tajribani rejalashtirish. Ya’ni tajribalarni birma bir qo’yish va 
ularni tartib soni. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

3-chi  bosqich  -  tajribani  bajarish.  Bu  bosqichda  uskunalarni  tayyorlash, 
ularni ishga solish, tajribani o’tkazish  va olingan natijalarni tekshirib chiqish. 
4-chi  bosqich  -  tajribani  olingan  natijalarini  tahlil  qilish  va  bu  natijalar 
asosida xulosa qilib berish. 
Har bir bosqichni alohida ko’rib chiqamiz. 
Tajriba masalasini qo’yish – bu qo’yilgan ishlarni umumlashtirish. Tajribani 
masalasini  aniq  qo’yish  kerak.  Chunki  bu  tadqiqot  obyektni  logik  modelini 
ko’rishdir  va  bu  masala  avval  qo’yilgan  ish  gipotezasining  aniq  tajriba  maqsadini 
uz ichiga oladi. 
Tajribani 
maqsadi 
- 
ilmiy-tadqiqot 
ishlarni 
umumlashtirish, 
optimallashtirish. Nazariy tadqiqot natijalarini tekshirish va isbotlash uchun tajriba 
ishlar  olib  boriladi.  Texnika  va  texnologiyadagi  olib  boriladigan  barcha  tarjibalar 
shu  guruhga  kiradi.  Optimizasiya  –  tajriba  yo’li  bilan  tadqiqot  parametrlarini  eng 
qulay  yechimini  izlash.  Tajribani  optimizasiyalash  masalasi  oldindan  nazariy 
isbotlashni  natijalar  amalini  nazorat  qilishni  talab  qilmaydi.  Tajribani  maqsadini 
umumiy frazalar bilan ifodalamasdan konkret ko’rsatish kerak.