Auditorlik risklarning maqbul to’plami, uning elementlari va ularni baholash tartibi qanday amalga

МДҲ давлатларида аудит фаолияти.

Ilk bor Rossiyada auditorlik kasbi Petr I davrida vujudga keldi. Bu davlatda
auditorlik kasbi, eng avval armiya sohasida paydo bo'lgan. 1716 yildagi Harbiy
ustav va "Ra'nglar Tabeli" da harbiy unvonga auditor ham kirar edi. Petr I buni,
sudyalarni, keyin oradan vagt o'tib, sud eshitishlarida ishtirok etuvchi shaxs, va
oxir oqibat, tergovchini auditor deb nomlangan Polsha misolida amalga oshirdi.
Auditor armiyada mulkiy masalarni hal qilish uchun kerak bo'lgan. 1797 yili
Rossiyada fugarloigi bo'lgan amaldorlar auditor deb tan olina boshladi.
Auditorning malaka attestatini olish uchun hujjatlar ro'yxati:
attestatsiyaga gabul gilish to'g'risida bosma shaklda to'ldirilgan ariza, (2002
yil 12 sentyabrdagi moliya vazirligining 93n-sonli buyrug'i);
oliy iqtisodiy yoki yuridik ta'lim to'g'risidagi diplomning belgilangan
tartibda tasdiglangan nusxasi;
• mehnat daftarchasining belgilangan tartibda tasdiqlangan nusxasi (mehnat
daftarchasini notarial tasdiglash imkoni bo'lmagan taqdirda, oxirgi ish joyida
tasdiqlangan mehnat daftarchasining nusxasi yoki ish joyidan olingan
lavozimi va u erda bo'lish muddati ko 'rsatilgan ma'lumotnoma tagdim
etiladi):
xorijiy ta'lim muassasasida olingan oliy iqtisodiy va (yoki) huquqiy ta'lim
huzurida (ta'lim xorijiy hujjatning ekvivalentligi tan Rossiya federatsiyasi
ta'lim vazirligi guvohnoma);
attestatsiyadan o'tkazish uchun haq to'lash to'g'risidagi to'lov huijatining
nusxasi;
• Rossiya federatsiyasi hududida yashash joyidagi jismoniy shaxsning soliq
organida ro'yxatdan o'tganlik to'g'risidagi guvohnomaning nusxasi.
Faqat "yagona" sertifikatga ega auditorlar audit o'tkazishlari mumkin
bo'lgan tashkilotlar:
qimmatli gog'ozlari tashkil etilgan savdolarda murojaatga yo'l go'yilgan
tashkilotlar;
kredit tashkilotlari;
sug'urta tashkilotlari;
nodavlat pensiya jamg armalari;
ustav (yig ma) kapitalida davlat mulki ulushi kamida 25 foizni tashkil
etadigan tashkilotlar;
davlat korporatsiyalari;
davlat kompaniyalari.
Rossiya Federatsiyasida auditorlik tashkilotlarining turlari:
-Transmilliy auditorlik
tashkilotlari:100000 kishidan ortiq,Auditorlik tekshiruvlari va
professional xizmatlarning
barcha turlari amalga oshiriladi
-Milliy auditorlik
tashkilotlari:100 kishidan ortig,Auditorlik tekshiruvlari va
professional xizmatlarning barcha turlari amalga oshiriladi
-Yirik va o'rta
mintagaviy auditorlik
tashkilotlari:25 kishidan 100 kishigacha,Mintaqaviy bozorda
xizmatlarning chegaralangan
turlari amalga oshiriladi
-Kichik mahalliy
auditorlik tashkilotlari:25 kishidan kam,Bitta yoki bir nechta xizmat turi Ukrainada auditorlik faoliyati bozor, munosabatlariga, o'tish bilan rivoilana.
boshladi, Auditorlik xizmatiga, asosan go'shma korxonalar chtiyoi, sezgan, xorijiy.
investorlar auditorlar hisobotlarini
(hujjatlarini) tasdiqlashni talab qilgan. Audit va
auditorlik tashkilotlarining rivojlanishi
jahon amaliyotiga ega bo'lish. tajribadan
foydalanish bilan amalga oshirilad
Ukrainada auditorlik faoliyati quyidagi bosqichlarda yuzaga kela boshladi
Birinchi bosgich
bu
1993
yilda, "Auditorlik faoliyati to'g'risida" gi
gonunining gabul qilinishi bilan bog 'liq bo'lib mahalliy, audit sohasi huquqlarini
aniqlashda judayam muhim bo' lgan.
Ikkinchi bosqich
Ukraina auditorlarining professional etikasini milliy.
me'yoriyhuijatlarva kodekslarda jamlagan audit boshqaruvi me' yoriy huquqiy
tizimini gayta ishlash
Uchinchi bosgich - me'yorlarni amalga oshirish va ulardan foydalanishni
talab qiluvchi huijatlarni gayta ko' rib chigish.
AuditorlarMHXSni joriyqilishda katta rol o'ynaydi. Ukraina auditorlar
palatasi bu davr mobaynida MHXSni rivojlantirishga amaliy yordam qilib kelgan.
MHXS bo'yicha har yillik sifatni oshirish bo'yicha auditorlar majburiy ta'limini
olib borganva olib bormoqda. Milliy sifatda Xalqaro audit standartlarini gabul
gilish shubhasiz palataning tarixiy garori bo'ldi. XAS ni ukrain tiliga tarjima gilish
bo'yichakattaishlarolibborildi Shuningdek,Ukrainaauditorlarpalatasi standartlarnijoriyqilishbo'yicha metodiktakliflar, auditorlik xizmatisifatining nazoratini amalgaoshirish, ish hujjatlarini joriy qilish va boshqalarni ko'rib
chigadi. Belarus Respublikasida auditorlik faoliyati 1994 yil 8 noyabrda Respublika
OliyKengashidagabulgilingan "Auditorlikfaoliyati to'g'risida giBelarus
Respublikasi gonuni (2007 yilda 25 oktyabrda tuzatish, o'zgartirish va
go 'shimchalarkiritilgan), milliy audit standartlari Belarus Respublikasi Moliya
vazirligining auditorlik faoliyati goidalarining qayta ishlangan shakllariga muvofiq
zamonaviy sharoitlarda amalga oshirilmoqda.
Auditorlik tashkilotlari auditorlik faoliyatini amalga oshirishda, o'z faoliyatini
amaldagi gonunchilikka muvofiq Belarus Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan
berilgan litsenziya asosida amalga oshiradi.
Auditorlik tashkilotlari va auditor - yakka tadbirkorlarga auditorlik faoliyati,
hamkorlikda audit xizmatini ko'rsatish, o gituvchilik va ilmiy faoliyatdan tashgari
boshqa tadbirkorlik ko'rinishidagi faoliyat bilan shug ullanish ta'qiqlanadi.
Belarus Respublikasigonunchiligigabinoanauditorlikfaoliyatigadavlat
boshqaruvini Belarus Respublikasi prezidenti, Vazirlar Kengashi, Moliya
Vazirligi, Milliybank vavakolatga ega bo'lgan boshqatashkilotlar amalga
oshiradi,
Tegishli moddalarga muvofiq Moliya vazirligi:
Audit metodologiyasini ishlab chigadi;
- Auditorlik faoliyatiniamalga oshirish sohasida me yoriy-huqugiyhujjatlar
gabul giladi:
-Auditorlik faoliyatining davlatgoidalarinio'matadi(Bankvabank
bo'Imagan moliya-kredit tashkilotlarida auditorlik faoliyatidan tashqari);
- Auditorlarni attestatsiyadan o'tkazadi;
=O'z vakolatidoirasida auditorlik faoliyatigonunchiligi to'g'risida
tushuntirish ishlarini amalga oshiradi;
- Auditorlik faoliyati, litsenziyabo'yicha talablarva shartlarni amalga
oshirishni nazorat qiladi;
=O' ratilgantartibdaauditorlik tashkilotlari va auditorlarnidavlat ro'yxatiga
kiritadi, OzarbayjonRespublikasida auditorlik faoliyatizaruriy me'yoriy huquqiy
hujjatlarbazasida shakllantirilgan. 1994 yil 16 sentyabrda "Auditorlikxizmati
to'g'risida" gi Ozarbayjon Respublikasi gonuni gabul gilindi, shu bilan milliy audit vujudga kelish va shakllanish jarayoni faollashdi,
Auditorlar Palatasi mustagil moliyaviy organ hisoblanadi, auditorlik xizmati
rivojlanishiva davlat boshqaruvini tashkillashtirishni amalga.
oshiradi,mulkdorlaming mulkiyhuqugini, davlat manfaatlarini, xo jaliksub'ektlariva auditorlar huquqlarini himoya qiladi, respublika gonunchilik hujjatlarining ishlab chigilishini. mustagil auditorlar va auditorlik tashkilotlariningo'zfaoliyat talablariga rioya qilishini nazorat qiladi
Ichkiauditorlaramalgaoshiruvchivazifalarichidaquyidagilaretakchilik
giladi: Buxgalteriya va operativ hisob tahlili bo yicha takliflar tayyorlash;
Tekshiruvishonchliligiva moliyaviysifat,ishlabchiqarish ma'lumotlari
hagida korxona boshqaruvidan (direktorlar kengashi) axborot olish;
-Hisobot tuzish va tashkilotlar operatsiyalarini amal ga oshirish asosini tashkil etuvchi va ularga rioyagiluvchi qo'llanmalar,gonun, rejalar,goidalartizimini
shakllantirishda ishtirok etish; Tashkilot aktivlarining metodlarga rioya gilinishinitekshirishvazarur
hollardaularning mavjudligini tasdiqlash;
Resurslardan foydalanish samaradorligini baholash;
Amalgaoshirilayotganoperatsiyalardasturlar, maqsadlarva topshiriqlar
natijasini tekshirish;
=Oldinolibborilgankorxonalarnitashqivaichkiauditorliktekshiruvlari
jarayonida yuzaga kelgan xatovakamchiliklarnibartaraf etishbo'yichagabul
qilinayotgan garorlar bajarilishini nazorat qilish;
-Tashkilotlarda olib boriladigan ichkiva tashgi auditorlik tekshiruvi
materiallari tahlili, tizimlashtirishva umumlashtirish,ularning natijasida
boshqaruvuchun takliflar tayyorlash. Qozog 'istonRespublikasida auditorliktashkilotlarining rivojlanishi 1988
yildan amalga osha boshladi. 1988 yil xo'jalik hisobidagi taftish guruhi tashkil qilindi.
Аудит ўтказиш натижалари бўйича иқтисодий субъект раҳбарига аудиторнинг ёзма ахбороти.

26.