Август 2020 8-қисм
Download 1.81 Mb. Pdf ko'rish
|
8.Adabiyot 1 qism
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kalit so‘zlar
|
Август 2020 8-қисм
Тошкент SHARQ MUMTOZ ADABIYOTINING G‘ARB ADABIYOTIGA TA’SIRI Ruzmetov Shahzodbek Ulug‘bekovich ToshDO‘TAU O‘zbek filologiyasi fakulteti talabasi ruzmetovshoh@gmail.com (97) 156 98 07 Annototsiya. ushbu maqolada fransuz adibi Antuan de Sent Ekzyuperining “Kichkina shahzoda” asari va undagi sharq mumtoz adabiyotiga ishora qilinuvchi o‘rinlari, obrazlar tizimi ijodiy metod asosida tahlilga tortilgan. Kalit so‘zlar: Obraz, falsafa, badiiy konsepsiya, ramz, didaktik, ijodiy metod Fransuz adibi Antuan de Sent Ekzyuperining “Kichkina shahzoda” asari bilan tanisha turib, unda bolalarga xos beg‘uborlik, soflik va samimiylikni tuyasiz. Bir qarashda oddiy ertak kabi yozilgan ushbu asarga diqqat bilan nazar solsak, unda chuqur falsafiy qarashlar aks etganiga guvoh bo‘lamiz. Bunda sharq adabiyotiga xos ramziylik va didaktik an’anlarni uchratish mumkin. Asarning boshlanishida Ekzyuperi “men bu asarni katta yoshdagi odam uchun bag‘ishlaganimga bolalardan kechirim so‘rayman” - deydi. Demak, biz bu asarni oddiy sarguzasht yoki ertak sifatida qabul qilmasligimiz lozim ekan. Keling, endi bizning e’tiborimizni tortgan ayrim o‘rinlarga murojaat qilsak. Muallif ushbu asarni hikoya qilish yo‘sinida yoritgan bo‘lib, bir qarashda asar XX asr adabiyotimiz durdonalari hisoblangan G‘ofur G‘ulomning “Shumbola”, Oybekning “Bolalik qissalari”, Abdulla Qahhorning “O‘tmishdan ertaklar” yoki Xudoyberdi To‘xtaboyevning asarlarini yodga soladi. Ammo, asar butunlay boshqacha xarakterga ega. undagi voqealar ertaknamo, lekin asarni yozishdan muallifning asosiy ijodiy niyati butkul o‘zgacha bo‘lgan. ustozimiz Dilmurod Quronov “Adabiyotshunoslik lug‘ati” kitoblarida ijodiy niyatga, san’atkorning o‘y-fikrlari, bahosi, badiiy konsepsiyasini badiiy obrazlar tizimi vositasda moddiylashtirish jarayonidir, - deb ta’riflaydi. Shunday ekan, biz badiiy asarni mutaxassis sifatida tahlil qilar ekanmiz, unda mavjud bo‘lgan bosh g‘oya va yozuvchining asosiy maqsadini aks ettiruvchi jumlalarni, butun asar mazmuniga teng fikrlarni izlaymiz. Fikrimizning dalili sifatida asarda beqiyos mazmun kasb etgan quyidagi purma’no fikrni keltirmoqchimiz: “Eng asosiy narsani ko‘z ilg‘amaydi, u siyratda, botinda pinhon…” Aynan mana shu fikrlar zamirida butun asar mazmuni ochib berilgan deya olamiz. Chunki asarni sinchkovlik bilan o‘qimagan kitobxon uni bir ko‘rishda anglamaydi, asosiy g‘oya va qarashlar uning botinida pinhondir. Asarda turli xil ramziy obrazlar mavjud bo‘lib, ulardan biri tulki obrazi hisoblanadi. ustoz ulug‘bek Hamdam, “Muhabbatning eng go‘zal qo‘shig‘i” maqolasida uni donishmandlik ramzi sifatida ta’riflaydi [2.b.17]. Agar biz asarni ijodiy metod asosida tahlil qiladigan bo‘lsak, bu usul asardagi o‘quvchiga noma’lum bo‘lgan qirralarni ochish, voqeylik hamda ijodkorning maqsadini yanada kengroq tushunishga, anglashga yordam beradi. Misol uchun, asarda tulkining maslahati bilan shahzoda o‘z sayyorasiga ravona bo‘lishi, o‘zida bor bo‘lgan narsani qadrlashni o‘rganishi, yoki yonida turgan baxtni uzoqdan izlamasligi kerak ekanligini anglab еtishini aytish mumkin. Bu Jaloliddin Rumiyning “Masnaviy ma’naviy”si yoki Paulo Kueloning “Alkimyogar” asarlarini yodga soladi. Fikrlarni jamlaydigan bo‘lsak, Radi Fishning “Jaloliddin Rumiy” asaridagi quyidagi baytlar mazmuniga teng fikrlar o‘rtaga chiqadi: Ayo, siz, jon chekib har lahza izlarsiz ilohiyni, Ani izlashga xojat yo‘q, ilohiy-siz,ilohiy-siz. Asardagi yana bir asosiy persanaj ilon bo‘lib, adib bejizga ilonni tanlamagan. Ilon asarda Kichkina shahzodaga murojaat qilib, bu dunyo o‘tkinchiligini ta’kidlab, sharq didaktik asarlarining еtakchi g‘oyalaridan biri bo‘lgan tuproqdan yaralding, tuproqqa qaytsan degan g‘oyani ilgari suradi. Mana o‘sha so‘zlar: — Kimgaki tegsam, uni asliga —tuproqqa aylantiraman, —dedi u. —Ammo sen yulduzdan tushib kelgansan, yulduzdek poksan…” Buni o‘qir ekanmiz umar Xayyomning quyidagi ajoyib misralar hayolimizga keladi. Bozorda bir kulol ko‘rsatib hunar, Bir parcha xom loyni tepib, pishitar. Loy ingrab aytadur: “Hoy sekinroq tep, |
