Avt asos va ul asb naz doc

Chetga chikishlar buyicha boshqaruv. 
Kupgina xollarda boshqaruvchi ta'sirlarning vazifasi boshqaruv ob'ektini sub'ekt
tomonidan berilgan xarakatlarning belgilangan dasturiga rioya kilishda buladi. Boshqaruv
ob'ekti teskari aloka kanali buyicha belgilangan kursatmadan extimoliy chetga chikishlar
xakida axborot oladi va bunday chetga chikishlarni bartaraf etuvchi boshqaruvchi ta'sirlarni
Boshqaruv 
sub’ekti 
Boshqaruv
ob’ekti 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

ishlab chiqadi. Bunday boshqaruv chetga chikishlar buyicha boshqaruv deb nomlanadi.
Chetga chikishlar buyicha boshqaruvga yaqinrok vaziyatli boshqaruv ham mavjud, u shundan
iborat buladiki, boshqaruv sub'ekti boshqaruvchi ta'sirni boshkariladigan tizim faoliyat
yuritadigan muxitda vujudga keladigan vaziyatga ko’ra shakllantiradi.
Yetarli bulmagan xisob-kitob, kuchsiz reaktsiya yoki boshqaruv sub'ekti tomonidan teskari aloka 
kanali buyicha olingan axborotlarni oddiygina nazarga ilmaslik real sharoitlardan ajralib kolgan 
«kat'iy boshqaruvni» ta'riflaydi. Kupincha bunday boshqaruv kabinet uslubida, raxbarlarning 
o’zlari kabul kilgan karorlar natijalari va okibatlarini tushunib yetishni istamaganliklarida 
namoyon buladi. Kat'iy, bir taraflama boshqaruv teskari aloka kanallari ifloslangan, ob'ektning 
real xolati va xulki xakidagi axborotlar bo’zilgan yoki teskari aloka umuman yuk bo’lgan 
vaziyatlarda mavjud buladi. Ushbu vaziyatga markaziy isitish tizimining boshqaruvi yakkol 
misol bulib xizmat kilishi mumkin, bunda tizimni belgilangan rejimga ulovchi yoki sozlovchi 
shaxs (boshqaruv sub'ekti) teskari aloka kanallari buyicha isitilayotgan binolarda xarorat mikdori 
xakidagi axborotni olmaydi va tavakkaliga xarakat kiladi. 
G’oyatda «yumshok» boshqaruvda esa aksincha kurinish ko’zatiladi, unda raxbar teskari
alokaning ishonchli xarakat kiluvchi kanallari tufayli boshqaruv ob'ektining xolati va uning 
boshqaruvchi ta'sirga javobidan yaxshi xabardor, ammo ishlovchi boshqaruv karorlarini ishlab 
chikishga, kullashga yoki «xukmini utkazishga» kodir emas. Bunday vaziyat Krilovning mushuk 
va oshpaz xakidagi masalida juda ham urinli bayon kilingan, unda mushuk oshpazning jujasini 
ugirlaydi va xujayinining ko’z oldida yeb tugatadi. Oshpaz mushukni uyaltiradi, bunday 
kilinmaslikka urinadi, ammo u kuchsiz boshqaruv ta'sirlari tufayli maqsadiga yetolmaydi. 
Teskari aloka kanali ishlaydi, boshqaruv kanali esa aslida ishlamaydi.
Nazorat savollari:
1. 
Tizimning maqsadi va algoritmi mavjud bulmasa kanday faoliyat kursatadi? 
2. 
Boshqaruv - kibernetik va iqtisodiy kategoriya sifatida kanday vazifalarni amalga
oshiradi?
3. 
Ichki va tashki boshqaruv deganda nimani tushunasiz? 
4. 
Boshkariladigan va boshkarilmaydigan ob'ektlar farklari vva uxshashliklarni
tushuntirib bering.
5. 
Chetga chikishlar buyicha boshqaruv deganda nimani tushunasiz? 
6. 
Boshkariluvchi tizim nima? «Yumshok» boshqaruv-chi?
7. 
Boshqaruv ob'ektlari deganda nimani tushunasiz va unga nimani misol kilib keltira
olasiz.
8. 
Teskari alokalar kanday alokalar? 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---