Avto-texxizmat-F

Kesishdagi harakat va yuzalar. Kesish jarayoni kesuvchi asbobning zagotovkaga nisbatan harakati natijasida amalga oshiriladi. Bu kesish harakati deb yuritiladi. Kesish harakati oddiy va tarkibiy bo’lishi mumkin. Tarkibiy harakat asosiy va yordamchi harakatlardan tashkil topgan bo’ladi. Asosiy va yordamchi harakatlarning har kaysisi to’g’ri chiziqli ilgarilanma qaytma va aylanma bo’lishi mumkin. Oddiy kesish harakatining traektoriyasi quyidagicha bo’lishi mumkin: to’g’ri chiziq (randalash, urib ishlash, sidirish), tarkibi-vintli chiziq (tashqi yo’nish, parmalash), «Arximed spirali» (ko’ndalang va rasmdor yo’nish) vintli ekitsientlik egri chiziq (rezьbalarni frezerlash, vintli tishli g’ildiraklarni urib ishlash) va xakazo. Kesish harakatining tezligi asosiy va yordamchi harakatlar tezliklarining vektor yig’indisi sifatida aniqlanadi. Detal uchta yuzaga ajraladi (rasm-1): ishlanayotgan yuza-1, ishlangan yuza-2, kesish yuzasi –3. Ishlanayotgan yuza istalgancha bo’lishi mumkin va oldin o’tilgan operatsiyalarga bog’liq bo’ladi. Ishlangan yuza tekislik (randalash, urib ishlash, ko’ndalang yo’nish) tsilindrik (bo’ylama yo’nish va rastochka) vintli (rezьba kesish) yuzalarni namoyon etadi.
Kesish yuzasi ham har-xil bo’lishi mumkin. U kesish harakati traektoriyasi, rasmi va zagotovkaga bog’liq bo’lgan kesuvchi qirraning dastlabki xolati asosida aniqlanadi. Qirrasi to’g’ri chiziqli bo’lgan keskichlar bilan randalashda va urib ishlashda kesish yuzasi tekis bo’ladi.

S1

1-rasm. Kesish elementlari va yuzalari: 1-ishlanayotgan yuza,2- ishlangan yuza, 3- kesish yuzasi

Keskichning geometrik parametrlari keskichni charxlash burchaklari. Keskich ishchi qismida oldingi - 1, asosiy - 2 va yordamchi - 3 ketingi yuzalar, asosiy - 4 va yordamchi - 5 kesuvchi qirralar va cho’qqi-6 joylashgan bo’ladi. Keskichni ishchi yuzasi va kesuvchi qirralarining fazoviy joylashishini aniqlovchi burchaklar uning geometrik parametrlarini yoki geometriyasini tashqil etadi.
Passiv xolatda (statistik burchaklar, charxlash burchaklari) va aktiv xolatda (kinematik burchaklar, ishchi burchaklar) keskichni geomet-rik parametrlari xaqidagi tushunchalar mavjuddir. Bun-day tushunchalarni kiritishda ko’pchilik ishlov berish tur-lari statik va kinematik geo-metriyali kattaligi bo’yicha farqlanishi bilan bog’liq bo’ladi.
Keskichni statik bur-chaklari uni tayyorlashda va charxlashda foydalaniladi. Kinematik burchaklar kesish jarayonida amalga oshiriladi.
Keskichning burchakla-rini aniqlash uchun ikkita koordinata (I va II) va ikkita kesuvchi (III va IV) tekis-liklaridan foydalaniladi (rasm-10). Koordinata tekisligi (I) bo’ylama (S_bo’y) va ko’ndalang (S_ko’n) surishlarga parallel qilib o’tkaziladi. Bu tekislikni asosiy tekislik deb yuritiladi. Koordinata tekisligi (II) asosiy kesuvchi qirradan o’tib, asosiy tekislikka pependikulyar bo’ladi.

Kesish asboblarini tayyorlashda ishlatiladigan asbobsozlik materiallari.
Asbobsozlik materiallariga kuyidagi talablar kuyiladi.
a) yuqori qattiqlik b) yuqori mexanik mustaxkamlik v) yuqori issiklikka chidamlilik.
Asbobsozlik materialining issikka chidamliligi deganimizda, materialni yuqori xaroratga kizdirganimizda kesish jarayonini amalga oshira oladigan qattiqlikni saklanishiga aytiladi. SHuni ta’kidlash kerakki, bulinib turadigan kesish jarayonida xarorat doimo uzgarib turadi. Bu xolda esa asbobsozlik materiali xaroratni tsiklik uzgarishiga bardosh berishi kerak.
g) yuqori yoyilishga chidamlilik
d) yuqori issiqlik utkazuvchanlik
e) narxi
Asbobsozlik materiallari quyidagi guruhlarga bulinadi:
Uglerodli asbobsozlik materiallari
Legirlangan
Yuqori legirlangan
Qattik kotishmalar
Mineral sopollar
Olmoslar
Borni kubik nitridi
Uglerodli va legirlangan asbobsozlik materiallari.
XX asrga kadar kesuvchi asboblar kup uglerodli ya’ni tarkibida 0,8 dan 1,2 gacha uglerod bulgan po’latlardan tayyorlanadi. Uglerod asbobsozlik po’latlaridan yasalgan kesuvchi asboblar toblanib, sungra bushatilgandan keyin juda qattiq bulib koladi.
Uglerodli asbobsozlik po’latlaridan uncha katta bulmagan kesish tezliklarida kichikrok kesimli kirindi yunib ishlaydigan asboblar tayyorlanadi.
Uglerodli asbobsozlik po’latlari «У» xarfi bilan belgilanadi.
Legirlangan asbobsozlik po’latlari, uglerodli asbobsoz po’latlardan tarkibida legirlovchi elementlar xrom, volьfram, vanadiy, marganets va boshkalar borligi bilan fark kiladi. Legirlangan asbobsozlik po’latlaridan yasalgan kesuvchi asboblar toblanib, sungra past xaroratda bushatilgandan keyin ularning qattiqligi Rokvell buyicha 61...64 ni tashkil etadi va kesish jarayonida xarorat 300-3500S ga yetganda xam uzining kesish xossalarini saklab koladi.
Tezkesar asbobsozlik po’latlari.
Tezkesar po’lat dastlab 1900 yilda olingan edi. Tezkesar po’lat tarkibida 19% gacha volьfram 4-5% xrom va 2-3% vanadiy buladi. Tezkesar po’latdan yasalgan asbob toblanib sungra bushatilgandan keyin uning qattiqligi Rokvel buyicha 62-65 ga yetadi va 500-6000 xaroratgacha turgunligini saklab koladi. Kuyidagi markali tezkesar po’latlar ishlatiladi: P9, P18, P9F4, R9K10, R10K5F2 va R18K5F2. «R» xarfidan keyingi rakamlar volьframni urtacha mikdorini «F» xarfidan keyingi rakamlar vanadiyning urta mikdorini «K» xarfidan keyingi rakamlar esa kobalьtning urtacha mikdorini bildiradi.
Tezkesar po’latlarni ikkita guruxga bulish mumkin: Normal unumdorlik va Yuqori unumdorlik. Birinchi guruxdagi tezkesar po’latlar tarkibida volьfram karbidi nisbatan kamrok va kimmat bulgan legirlovchi moddalar (vanadiy, tantal, reniy va xokazo ) kushilmaydi. SHu sababli bularni kizitishga chidamligi taxminan 500 - 6000S atrofida, misol markalari R6M3, R6M5, Yuqori unumdorlik tezkesar po’latlar tarkibida volьfram karbidi, kobalt, vanadiy, tantal va boshka kimmatbaxo legirlovchi moddalar kushilishi mumkin. SHu sababli bu po’latlarni qizitishga chidamligi, yeyilishga bardoshligi, mexanikaviy xususiyatlari ortib boradi va natijada turgunligi 1,5 - 2 barobar kupayadi. Masalan oldin keltirilgan R18K5F2 tezkesar po’lat kizitishga chidamligi 7000S.
Metallokeramik qattiq kotishmalar
Qattik qotishmalar 1927 yilda paydo buldi. Ularning qattiqligi otashbardoshligi, yeyilishga chidamliligi va puxtaligi yuqori.
MDX da ishlab chikarish xozirgi metallokeramik qattiq kotishmalar tarkibiga volьfram karbidi WC titan karbidi TiC
Metallokeramik qattiq qotishmalar uch gruppaga bulinadi.
1. Bir karbidli - volьfram - kobolьtli qattiq kotishmalar, bu qattiq kotishmalar chuyanni, rangdor metallarni va metallemas materiallarni kesishda ishlatiladi.
2. Ikki karbidli - titan - volьfram kobalьtli qattiq kotishmalar, bu qattiq kotishmalardan xar xil markali po’latlarni kesib ishlashda foydalaniladi.
3. Uch karbidli - titan - tantal - volьfram kobalьtli qattiq kotishmalar, bular universal kotishmalar bulib, qattiq va kovushkok metallarni kesishda ishlatiladi.
Metallokeramik qattiq kotishmalar kesish zonasidagi xarorat 900-10000S ga yetganda xam uzining kesish xossasini saklaydi.
Metallokeramik qattiq kotishmalar xar xil shakl va ulchamdagi kichik-kichik plastinkalar tarzida tayyorlanadi.
Minerallokeramik materiallar
Mineralokeramika asosida alyuminiy oksidi Al2O3 yotadi. Al oksidining qattiqligi 2-3 marta yuqori issikka chidamliligi (12000S) va yeyilishga chidamliligi bilan qattiq kotishmalardan fark kiladi.
Uning V3 VOK-60 VOK-63 markalari misol bulishi mumkin.
Olmoslar
Er katlamining juda chukur katlamlarida yuqori bosim ostida magma tarkibidagi uglerodning 2000-25000 xaroratda kristallanishidan xosil buladi.
Eng qattiq olmosni atom panjarasi oktoedrdan keyin kubdan iboratdir. 1960 yilda sintetik olmos olish yulga kuyildi. Olmoslar qattiq va murt materiallarni, oyna va keramikaga ishlov berishda kullaniladi.
Yuqori qattiqlikdagi materiallar.
Kubik nitrid bor-yangi yuqori qattiqlikdagi materiallardir. U ikki kimyoviy elementlarning bor 43,6% va 56,4% grafitning birligini natijasida sodir buladi. Kubik nitrit bor KNB - juda qattiq, issiklikka chidamli va kimyoviy barkaror materialdir.Kubik nitrid bor - elьbor marka bilan ishlab chikiladi.

5. Termik ishlov berish usullari va jihozlari.

Termik ishlov berish – avvalo metall va uning qotishmalarini ichki struktura tuzilishini boshqarish usuli bo’lib, bunda metall va qotishmalarni keraklili ma’lum haroratgacha qizdirilgandan keyin ularni har xil tezlikda sovitish tushiniladi. Bu usul texnika-mashinalar ishlab chiqarishda keng tarqalga usul bo’lib, materiallar xossalarini o’zgartirishning eng samarali imkoniyatlaridan biri hisoblanadi. Ularni texnologik xossalarini yaxshilash uchun termik ishlov berish oraliq jarayon bo’lishi ham mumkin. Lekin ko’pchilik hollarda mashinalar vositalari xossalarini to’plamini vujudga keltirishda oxirgi jarayon hisoblanadi. SHuning uchun metall va uning qotishmalariga termik ishlov berishda har bir jarayonga qattiq e’tibor berib ishlash talab etiladi. Ma’lumki termik ishlov berish uchta turga bo’linadi:
- Sof termik ishlov berish;
- Termomexanik ishlov berish yoki (deformatsion termik ishlov berish);
- Kimyoviy termik ishlov berish.
Bu usullarning o’ziga mos yo’nalishi va asosiy maqsadlari bor. Har bir termik ishlov berish usuli belgilingan tartib va maqsadlar uchun qo’llaniladi hamda kerakli natijalarga erishiladi.
Termik ishlov berish xozirgi zamon texnikasidagi metall va uning qotishmalarning xossalarini kerakli yo’nalishga o’zgartirishda eng ko’p tarqalgan usullaridan biri hisoblanadi. Termik ishlov berish jarayoni deb-metall va uning qotishmalaridan olingan buyumlarga issiqlik ta’siri yordamida ularning ichki struktura tuzilishi va xossalarini belgilangan yo’nalishda o’zgartish maqsadiga va kerakli xaroratgacha qizdirib, so’ngra asta-sekin suvda, moyda, havoda va boshqa muhitlarda sovitishga aytiladi. Bu jarayon ta’siri - Kimyo, deformatsion, magnitli va boshqa ta’sirlar yordamida ham bo’lishi mumkin.
Mashinasozlik va metallurgiya zavodlaridagi yarim fabrikatlarga, fabrikatlarga, asbob-uskunalarga, mashina detallariga va boshqalarga termik ishlov berish ishlab chiqarish texnologik jarayonlarining eng muhim zvenolaridan biri hisoblanadi.
Po’latlarni termomexanik ishlash.
Termomexanik ishlash (TMI) po’latning plastikligini saqlagan xolda, plastik deformatsiyalash bilan mustaќkamlovchi termik ishlov berish (toblash, bœshatish) ni birlashtiruvchi mustaќkamlashning yangi metodidir.
TMIda po’lat austenit xolatida deformatsiyalanadi, keyinchalik tez sovitilib, toblangan po’lat strukturasi (martensit) shakllantiriladi, bunda austenitni puxtalash sharoiti sodir bo’ladi, shu munosabat bilan po’latning mexanik xossalari ortadi. TMI dagi plastik deformatsiyalarni rokatlash, bolg’alash, shtamplash kabi detallarga bosim ostida ishlov berish bilan ќosil qilish mumkin. Termomexanik ishlashning yuqori temperaturali termomexanik ishlash (YuTTMI) va past temperaturali termomexanik ishlash (PTTMI) turlari bo’ladi. YuTTMI da pœlat As3 nuqtadan yuqori temperaturagacha qizdiriladi va bu temperaturada plastik deformatsiyalanadi (deformatsiyalanish darajasi 20-30%) va toblanadi.
PTTMI da po’lat As3 nuktadan yuqori temperaturagacha kizdiriladi, austenit nisbatan turg’un bo’ladigan temperaturagacha (lekin rekristallanish temperaturasidan pasayib ketmasligi kerak) sovutiladi, bu temperaturada plastik deformatsiyalanadi (deformatsiyalanish darajasi 75-95%) va toblanadi. Ikkala holda ham toblash keyin past temperaturada bo’shatiladi.
Po’latlarga kimyoviy - termik ishlov berish
Kimyoviy-termik ishlov berish jarayonlari po’lat sirtqi qatlamining tarkibi, strukturasi va xossalarini o’zgartirish maqsadida unga bir yo’la ham kimyoviy, xam termik ishlov berishdan iborat. Kimyoviy-termik ishlov berish diffuziyalanishga, ya’ni po’lat detalni turli kimyoviy elementlarga boy muhitda qizdirilganda, shu kimyoviy element atomlarining temir kristall panjarasiga singishiga asoslangan. Kimyoviy-termik ishlov berishning tsementitlash, nitrotsementitlash, tsianlash, diffuzion metallash kabi usullari mavjud.
TSementitlash, bu As3 nuqtasidan yuqoriroq temperaturagacha (930-950°S) qizdirib, po’lat sirtini optimal kontsentratsiyagacha (0,8-1%) uglerod bilan diffuzion to’iintirish jarayonidir; bunday toblangandan so’ng detal sirtining qattiqligi ortadi (58-60 NRSE), o’zagi esa qovushkoqligicha qoladi. Po’lat 10, 15, 20 markali kam uglerodlangan (0,1-0,18%), hamda kam uglerodli legirlangan po’latlar tsementitlanadi. Uglerodlovchi muhit sifatida šattiš karbyurizatorlar (pista kœmir, soda bilan birgalikda torf koksi va boshqalar); suyuq (benzol, pirobenzol, kerosin va boshkalar); gazsimon (tabiiy gaz, uglerod oksidi va boshqalar) karbyurizatorlar bo’lib xizmat qiladi. Qizdirganda karbyurizatorning parchalanishi natijasida paydo bo’ladigan uglerod atomlari po’latning sirtqi qatlamiga singib, uni uglerodlaydi. Gaz bilan tsementitlash unumli va samaralidir, bunda tsementitlangan qatlam šalinligi 3 mm gacha yetadi.
Azotlash, bu po’latning sirtqi katlamini diffuzion yo’l bilan azotga tœyintirishdir. U sirtning qattiqligini, yeyilishga chidamliligini hamda havoda, suvli, bug’li va hakozo muhitlarda korroziyalanishga qarshiligini oshiradi. 500-600°S temperaturada azotlash sirtning qattiqligini, 600-800°S da azotlash esa korroziyalanishga chidamliligini oshiradi. Azotlash ammiakli muhitda bajariladi; ammiak parchalanganla ajraladigan azot atomlari sirtqi qatlamga singadi. Legirlangan po’latlarni azotlash samaralidir. Azot legirlovchi elementlar bilan juda qattiq nitridlar hosil qiladi. Sirtning qattiqligi 1100 HB ga yetadi. Azotlashda qattiqlik shu darajada oshadiki, toblashga hojat qolmaydi, Nitrotsementitlash va tsianlash, bu po’lat sirtini bir yo’la uglerod va azotga to’yintirishdan iborat. Jarayon yoki gazli muhitda, yoki suyultirilgan tsianid tuzlari muhitida kechadi. Birinchi holda jarayon nitrotsementitlash, ikkinchi holda tsianlash deb ataladi. Nitrotsementitlashda buyumning yeyilishga chidamliligi ortadi, tsianlashga nisbatan ancha samaralidir. Gaz bilan tsianlashda (nitrotsementitlashda) buyum uglerodlovchi gaz (90-98%) va ammiak (2-10%) aralashmasidan iborat gaz muhitida qizdiriladi. 800-950°S temperaturada o’tkaziladigan yuqori temperaturali, hamda 550-600°S da o’tkaziladigan past ttemperaturali gaz bilan tsianlashda sirtqi qatlam asosan uglerod bilan, past temperaturada tsianlashda esa azot bilan to’yintiriladi. Yuqori temperaturada tsianlash konstruktsion po’latdan yasalgan buyumlarning qattiqligini oshiradi; buyum 0,2-1 mm qalinlikda tsianlanadi. Bunday tsianlashdan keyin, detal toblanadi, so’ngra past temperaturada bo’shatiladi. Past temperaturada tsianlash tarkibida 50% endogaz, 50% ammiak bo’lgan muhitda yoki trietanolamin muhitida 5-10 soat davom etadi. Bunday ishlov berish nitajasida po’lat sirtida yeyilishga chidamliligi yuqori bo’lgan 0,15-0,2 mm qalinlikda karbonitrid qatlami hosil bo’ladi. Legirlangan po’latlarda bunday qatlamning qattiqligi 500-1100 HB ga teng.

6. Mexanik ishlov berish texnologik jarayonida ishlatiladigan dastgohlar, texnologik moslamalar va texnik xizmat ko’rsatish

Yakka tartibli mayda seriyali va seriyali ishlab chiqarishlarda uzellarni va umumiy yig’ishlar yig’uv tsexida yoki mexanika tsexining yig’ish bo’limida bajariladi. Yirik seriyali va ommaviy ishlab chiqarishlarda uzellarni yig’ish oqim bo’yicha liniya oxirida yoki ushbu uzel detallariga mexanik ishlov berilayotgan mexanika tsexi bo’limida yig’iladi. Bu xolatda ushbu uzelni ishlab chiqarishni tugatilgan tamoyili qo’llaniladi, ya’ni mexanik ishlov berish va yig’ish bir joyda bajariladi. Umumiy yig’ish ishlari yig’uv tsexlaridaalohida bajariladi. Yig’uv tsexi tarkibiga: a) ishlab chikarish bo’limi va uchastkalari; b) yordamchi bo’lim va uchastkalar; v) xizmat xonalari; g) maishiy xonalar kiradi. Ishlab chiqarish bo’limlari tarkibiga chilangarlik ishlov berish uchastkasi (yakka tartibli va mayda seriyali ishlab chiqarishda), uzellarni va umumiy yig’ish uchastkasi, bo’yash, quritish, chiniqtirish, sinash va tayyor mahsulotni qadoqlash kiradi. Yordamchi bo’limlar tarkibiga texnik nazorat uchastkasi, detallar va uzellarning oraliq ombori, yordamchi materiallar ombori, asbob tarqatish ombori, tsex mexanigining usta xonasi, tayyor mahsulotlar ombori kiradi. Xizmat xonalariga tsex texnik xodimlari, idora va boshqaruv joylashgan xonalar kiradi.
Kesib ishlash usullari va metal qirqish dastgohlaridagi harakatlar klassifikatsiyasi. Kesish rejimlari, keskichlar turlari va kesish kuchlari. Keskichlarning yemirilishi va turg’unligi. Moylash sovitish suyuqliklari, asbobsozlik po’latlari va qattiq qotishmalar. Konstruktsion materiallarning kesib ishlanuvchanligi. Kesib ishlanadigan va kesib ishlangan yuzalar. Aniqlik kvalitetlari, yuza tozaligi (g’adir-budurligi). Tokarlik, parmalash, frezalash, randalash, o’yish, protyajkalash, jilvirlash va pardozlash dastgohlari, ularning tuzilishi va ishlash printsiplari, avtomatlashtirilgan dastgohlar. Dastoxlarda asosiy va yordamchi harakatlar. Raqamli datur bilan boshqariladigan metall qirqish dastgohlari, ishlash printsiplari, sanoat robotlari va manipulyatorlar. Sanoat korxonasida konstruktsion materiallarni kesib ishlash jarayonlarining tutgan o’rni. Ishlangan yuzalar sifatini tekshirish usullari. Konstruktsion materiallarni kesib ishlashda xavfsizlik texnikasi, mexnatni muhofaza etish.

2 – rasm. Val detali texnologik yuzalarining belgilanishi.
Val detalining zagatovkasiga mexanik ishlov berish rejasi.

Operatsiya №	O’tish №	Operatsiya nomi va o’tishlar mazmuni	Bazalash yuzalari	Maxkam– lash yuzalari	Dastgoh nomi va turi
1	2	3	4	5	6
005 010	1 2 3 4 1 2	Tokarlik vintqirqish A torets yuza l=59 mm o’lchamda kesilsin B yuza ø7 mm l=24.5 mm o’lchamda qora yo’nilsin B yuza ø6 mm l=24.5 mm o’lchamda toza yo’nilsin B yuzada 0.5x45° faska ochilsin Tokarlik vintqirqish D torets yuza l=58 mm o’lchamda kesilsin G yuza ø7 mm l=17.5 mm	D A	V B	1K62 Tokarlik vintqirqish 1K62 Tokarlik vintqirqish
015	3 4 5 6 1	o’lchamda qora yo’nilsin G yuza ø6 mm l=17.5 mm o’lchamda toza yo’nilsin V yuza ø7 mm l=16 mm o’lchamda qora yo’nilsin V yuza ø6.5 mm l=16 mm o’lchamda toza yo’nilsin G yuzada 0.5x45° faska ochilsin Gorizontal frezalash V yuzada shponka ariqchasi frezalansin	B, G	B	6T82G Gorizontal frezalash

Mashinasozlikda texnologik moslamalar mexanik ishlov berish, yig’ish va detallarni nazorat qilishda keng qo’llaniladi.
Xozirgi yillarda moslamalarni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish darajasi ancha oshib bormoqda, ulardan tashqari bularni normallashtirish va standartlashtirish yo’nalishida katta ishlar amalga oshirilmoqda. O’rta seriyali ishlab chiqarish sharoitida ham moslamalarni keng mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish yangi ikkita tamoyil asosida olib borilmoqda:
1) individual mexanizatsiyalashgan yuritmali (pnevmatik, gidravlik, elektromexanik) sozlanadigan (guruhlar uchun, universal) moslamalarni yaratish;
2) bir qator maxsus va universal moslamalarga qayta-qayta xizmat qiluvchi universal (agregatlashtirilgan) yuritmalar yaratish.
Texnologik moslamalar bir necha belgilariga ko’ra tasniflanadi.
I. Moslamalarni bajaradigan vazifasiga ko’ra 5 ta guruhga bo’linadi.
1.Dastgoxlar moslamalari. Texnologik jarayon talablariga binoan ishlov beriladigan zagotovkalarni dastgohda o’rnatish va mahkamlash uchun ishlatiladi. Ishlov berish turiga kura bular parmalash, tokarlik va boshqa turlarga bulinadi. Maxsus vazifali moslamalar (bukish, rixtovka qilish va boshqa maxsus amallar uchun) ham shu guruxga kiradi. Bu guruh moslamalari barcha guruh moslamalarini 70-80% ni tashkil qiladi.
2.Ishchi asboblarni o’rnatish va mahkamlash uchun moslamalar. Birinchi guruxdagi moslamalar zagotovka bilan dastgohni bog’lash zvenosi sifatida xizmat qilsa bu gurux moslamalari asbob bilan dastgohni bog’lash rolini uynaydi. Birinchi va ikkinchi guruxlar moslamalari dastgoh-zagotovka-asbob texnologik tizimiga kiradi. Ikkinchi gurux moslamalari uchun yordamchi asboblar degan nom bilan ham yuritiladi. Ishchi asboblarni keng normallashtirilgani va standartlashtirilgani uchun ikkinchi gurux moslamalari tarkibida xam normallashtirilgan qurilmalar ko’p.
3.Yig’ish moslamalari. Detallarni biriktirib, birikmalar va maxsulot yig’ish uchun ishlatiladi. Biriktirish turidan va usullaridan kat’iy nazar yig’ish moslamalarini quyidagi turlari ishlatiladi:
a)yig’ilayotgan ob’ektni birikmasini mahkamlash uchun;
b)biriktiriladigan elastik elementlarni yig’ishdan oldin deformatsiyalab turish uchun (prujinalar, xalqalar va xokazolar);
c)presslash va boshqa yig’ish davrida katta kuchlar talab qiluvchi amallar uchun.
4.Nazorat moslamalari. Zagotovkalarni nazorat qilish uchun detallarni mexanikaviy ishlov berish jarayonida ishlovdan keyin yakuniy nazorat va yig’ilgan birikmalar va mashinalarni nazorat qilish uchun ishlatiladi.
5.Ishlanayotgan zagotovkalarni mahkamlab olish, siljitish va tashish va zarur xolda og’dirish uchun moslamalar. Ishchining kuchi bilan siljitish qiyin bo’lgan og’ir ob’ektlar uchun ishlatiladi. Avtomatlashtirilgan ishlab chiqarishlarda bu gurux moslamalari zagotovkalarni pozitsiyadan pozitsiyaga siljitish uchun ham ishlatiladi.

7. Yig’ish operatsiyalarini bajarish jarayonlari, texnologik jihozlari va texnik xujjatlari

IHB №

Imzo va sana

IHB №

Imzo va sana

GOST3.1105-74 Forma 4

Far PI, Mexanika – mashinasozlik fakulьteti «MST va A» kafedrasi

Marshrut kartasi

Val

Tartib raqami

Operatsiyalar nomi va mazmuni

Jixozlar (nomi va turi)

Moslama va yordamchi asboblar (nomi va kodi)

Kesuvchi asboblar (nomi va kodi)

O’lchovchi asboblar (nomi va kodi)

TSex

Bo’lim

Operatsiya