Avtomatika elementlarining prinsipial sxemalarda grafik ifodalanishi

Nazorat savollari 
1. Oqim –liniya qanday tartibda ishga tushiriladi? 
2. Blokirovkali ulanishlarni maksadi. 
3. Tizimni kul rejimda boshkarilishi 
4. Tizimni avtomatik rejimida boshkarilishi. 
5. Oraliq rele kontaktorlarining vazifasi qanday? 

---

28 
36 – rasm. Oqim liniyasining boshqaruv sxemasi 

 
8- LABORATORIYA ISHI 
ELEKTROMAGNIT RELELARNI O‘RGANISH VA SINASH 
 
1. Ishning maqsadi 
1. Elektromagnit relening tuzilishi va ishlash prinsipini o‘rganish. 
2. Releni sinash va uninq quydagi asosiy parametrlarini aniqlash: ishga tushish, 
qo‘yib 
yuborish, 
ishchi 
parametr, 
qaytish 
koefficienti 
ulangandagi 
va 
ishdanto‘xtilgandagi zaxira (zapas) koefficienti. 
II. Umumiy ma’lumotlar 
Rele deb, ma’lum bir kirish signali o‘zgarganda chiqish kattaligining 
sakrashsimon o‘zgaruvchi elektr asbobga aytiladi. 

---

29 
Elektromagnit relening tuzilishi 8.1- rasmda ko‘rsatilgan: 
8.1-rasm. Elektromagnit relening sxematik ko‘rinishi 
1-yakor: 2-o‘zak: 3-cho‘lgam: 4-prujina; 5- kontaktlar guruxi;6-xavo oralig‘i. 
Rele cho‘lg‘amidan o‘tayotgan tok magnit maydonni xosil qilib, bu magnit 
maydon o‘zak, magnit o‘tkazgich, yakor va xavo oralig‘i (δ)orqali ulanadi. Kirish 
signali o‘sganda cho‘lg‘amning tortish kuchi prujina 4 ning kuchlangandagidan katta 
bo‘ladi va cho‘lg‘amning o‘zagi 2 ga yakor 5 ni tortadi. Bunda reledagi kontaktlar 
o‘zkarining xolatlarini o‘zgartirishadi. 
Relening asosiy ko‘rsatgichlari (8.2-rasm.) 
1. Ishga tushish ko‘rsatgichi – relening ishga tushish paytidagi kirish 
kattaligining eng kichik qiymati Xi.t. 
2. Qo‘yib yuborish ko‘rsatgichi – relening oldingi xolatiga qautish uchun 
zarur bo‘lgan kirish kattaligining eng katta qiymati X
q.yu.
. 
3. Qaytish koefficienti K
q
.= X
q.yu. 
/ X 
i.t.
4. Ishchi parametr- rele uzoq vaqt ishlashi uchun zarur bo‘lgan kirish 
kattaligining qiymati (nominal rejimdagi) - X
ish
. 
5. Zaxira (zapas) koeffitsienti: 
Ishga tushishda
5
,
1
Х
Х
К
.
т
.
и
иш
.
т
.
и
.
з


Qo‘yib yuborishda
1
Х
Х
К
иш
кю
.
ю
.
к
.
з



---

30 
8.2-rasm. Relening tavsifnomasi. 8.3-rasm. Relening tortma va 
mexanik
tavsifnomalari.
Rele asboblari bo‘yichabildirgichlarda faqat ishchi parametr va K
q
 K
z.i.t.
 K
z.q.yu.
koefficientlar beriladi, ya’ni muxandis uchun kerakli ko‘rsatgichlar. 
Relening ishi va mexanik tavsifnomalarining moslashuviga bo‘g‘liq. 
Tortma tavsifnoma – bu cho‘lg‘amning elektromagnit kuchlanganligi va 
yakor bilan o‘zak o‘rtasidagi xavo oralig‘i bilan yakorning surilishi oralig‘idagi 
bog‘liqlikdir.