Avtomobil yo’llarini qurish va ekspluatatsiya qilish

Yo‘llar toifasi

Mukammal	Sementbetonli qo‘yma temir betonli yoki armobeton va yigma betonli va asfaltbetonli qoplamali	I-IV I-IV I-IV
Yengillashti- rilgan	Asfaltbetonli Bog‘lovchilar bilan ishlov berilgan chaqiq tosh, shag‘al va qumli	III, IV va II toifali yo‘llarni ikki bosqichli qurilishning 1 - bosqichida IV-V
O‘tuvchi	Chakik tosh va chakik toshli shag‘al; bog‘lovchilar bilan ishlov berilgan gruntlar va mustahkamligi kam materiallar	IV-V va III toifali yo‘llarni ikki bosqichli qurilishning 1-bosqichida
Oddiy	Qo‘shimchalar bilan mustahkamlangan yoki yaxshilangan gruntlar	V va IV toifali yo‘llarni ikki bosqichli qurilishining 1-bosqichida

ShNK 2.05.02-07 ga asosan yo‘l to‘shamasi qatlamlari qalinliklari 2-jadvalda keltirilgan ko‘rsatkichlardan kam bo‘lmagan qiymatlarda qabul kilinishi lozim.

2-jadval

Yo‘l tushmasining koplama va boshqa qatlamlari materiallari	Qatlam qalinligi, sm
Yirik donli asfaltbeton	6-7
Mayda donli asfaltbeton	3-5
Qumli asfaltbeton	3-4
Organik bog‘lovchilar bilan ishlov berilgan chakik tosh (shag‘alli) materiallar	8
Shimdirish usulida organik bog‘lovchilar bilan ishlov berilgan chakik tosh	8
Bog‘lovchilar bilan ishlov berilmagan chakik toshli, shag‘alli va chakik tosh kushilgan shag‘alli materiallar: qumli asosda	15
mustahkam asosda (tosh yoki mustahkamlangan gruntda)	8
Organik yoki anorganik bog‘lovchilar bilan ishlov berilgan materiallar va gruntlar	10

II toyfali yoʻl toʻshamasi konstruksiyalari
Bitrilgan 3.6 km uzunlikdagi II toyfali yoʻl toʻshamasi konstruksiyalari bo‘yicha talab qilinadigan yo‘l qurilish materiallari va resurslari SHNK 4.02.27.- 05 ga asosan aniqlanadi.
II toyfali yoʻl toʻshama konstruksiyasi A-A qirqim bo‘yicha:

1. 
   Yo‘l to‘shama qoplamaning qatlami - mayda donali g‘ovakli issiq asfaltbeton qopishmasini yotqizish, h= 0,05 m.
   
2. 
   Yo‘l to‘shama qoplamaning qatlami - yirik donali g‘ovakli issiq asfaltbeton qopishmasini yotqizish, h= 0,06 m.
   
3. 
   Yo‘l to‘shama asosning ustki qatlami – chaqiq tosh aralashmasini yotqizish, h= 0,20 m.
   
4. 
   Yo‘l to‘shama asosning ostki qatlami – qum shag‘al aralashmasini yotqizish, h= 0,23 m.
   

Yo‘l to‘shamasini qurish uchun ish hajmining qaydnomasi

№	Yo‘l to‘shamasini qurish ishlarini bajarish texnologik jarayoni	O‘lchov birligi	Ish hajmi		Meyoriy hujjatlar manbai SHNQ 4.02.027-05
			Hisoblash formulasi	O‘lchov birligi miqdori
1	2	3	4	5	6
1	Yo‘l to‘shama qoplamaning qatlami - mayda donali g‘ovakli issiq asfaltbeton qopishmasini yotqizish, qatlam qalinligi h= 0,05 m.	M^2	F=(B + + 2yon ) • L; F = (7,5 + + 2 • 0,75) х х 3600 = =32400	32400	E27-06-020-10
2	Yo‘l to‘shama qoplamaning qatlami - yirik donali g‘ovakli issiq asfaltbeton qopishmasini yotqizish, qatlam qalinligi h= 0,06 m.	M^2	F=(B + + 2yon ) • L; F = (7,5 + + 2 • 0,75) х х 3600 = =32400	32400	E27-06-020-10
3	ABZdan issiq asfaltbeton qopishmasini 10 km ga tashish	T	2.3 tn - 1м3 asfalt	3564	SHNK 4.04.06.-14
4	Yo‘l to‘shama asosning ustki qatlami – chaqiq tosh aralashmasini yotqizish, qatlam qalinligi h= 0,20 m.	M^2	F =lср • L; F= 9.2 х х 3600 = = 32400	32400	E 27-04-005-1
5	ABZdan chaqiq tosh aralashmasini 10 km ga tashish	T	1,4 tn -1м3 chaqiq tosh	9273tn	SHNK 4.04.06.-14
6	Yo‘l to‘shama asosning ostki qatlami – qum shag‘al aralashmasini yotqizish, qatlam qalinligi h= 0,23 m.	M^2	F =lср • L; F= 9,2 х х 3600 = = 33120	33120	E27-04-003-1
7	Karerdan qum shag‘al aralashmasini 14 km ga tashish	T	1,6 tn -1м3 qum shag‘al	7700,4 m^3Х 1,6 = 12320 TN	SHNK 4.04.06.-14

IV.I Yo‘l to‘shama asosning ostki qatlami – qum shag‘al aralashmasini yotqizish, qatlam qalinligi h= 0,23 m.
SHNQ 4.02.027-05 ning (E27-04-003-1) bandiga asosan mashina-mexanizmlarning ish unumdorligini aniqlash
Karerdan tashiladigan qum shag‘al aralashmasidan yo‘l to‘shama asosning ostki qatlami qurish uchun etakchi mexanizm sifatida ekskavatordan foydalaniladi va markasini tanlanadi (tanlangan mashina markasi yoziladi).
Tanlangan ekskavatorning ish unumdorligi quyidagi SHNQ 4.02.027-04 (E01-01-013-09) ga asosan topiladi:

bu erda T – bir smena ish vaqtining davomiyligi (8_s);
H_vaq. – 1000 m3 qum shag‘al aralashmasini qayta ishlab, avtosamosvalga yuklash uchun belgilangan vaqt me‘yori.



П_{е =} 242 м³/smena
Ekskavator yordamida bir smenada 242 m3 qum shag‘al aralashmasini qayta ishlab, avtosamosvalga yuklaydi.
Keyingi jarayon ekskavator yordamida jami ish hajimini necha smenada bajarishini aniqlaymiz.

bu erda V – ekskavator yordamida bajariladigan tuliq ish hajmi, m³;
П_eks. – ekskavotorning ish unumdorligi.


= bajarishini aniqlaymiz.
Demak hisoblash natijasi bo‘yicha tuliq ish hajmini ekskavator yordamida bir smenali ish kuni bilan 137 smenada, ya‘ni 137 kun davomida bajaradi. Ishning bajarish muddatini e‘tiborga olib, bu ishning bajarilishini 10 smenaga, ya‘ni 10 kunga rejalashtiramiz, bunda quyidagi ifoda orqali necha dona ekskavator kerak bo‘lishini aniqlaymiz. Bunda quyidagi me‘yor SHNQ 4.02.01-04 (E1-01-013-09) ga asosan aniqlaymiz, ya‘ni 1000 m³ qum shag‘al aralashmasini qayta ishlab, avtosamosvalga yuklash, bir dona ekskavator yordamida qancha vaqt mobaynida qayta ishlab, yuklashini (33,04 mash.s) aniqlab, tuliq ish hajmni ya‘ni 33120 m³ qum shag‘al aralashmasini ekskavator yordamida qayta ishlab, avtosamosvalga yuklash uchun qancha vaqt mobaynida bajarilishini ( * 7,32 m³ = 241,85 mash.s) aniqlab olamiz.


= ekskavotor kerak ekanligini aniqlab olamiz.
Karerdan qum shag‘al aralashmasini tashib keltiradigan avtosamosvallarni sonini aniqlaymiz, buning uchun avtosamosvalning ish unumdorligini aniqlaymiz.
Karerdan qum shag‘al aralashmasini tashish 14 km bo‘lgan masofadan, SHNQ 4.04.06-14 ning 5 jadvaliga asosan avtosamosvalning ish unumdorligini aniqlaymiz:

bu erda T – bir smena ish vaqtining davomiyligi (8_s);
H_vaq. – 1 dona avtosamosval 10 tonna qum shag‘al aralashmasini 14 km masofaga tashish vaqt me‘yori.



Avtosamosvalning bir smenasidagi ish unumdorli:
= 48 tonna : 1,6 = 30 m³/smena;
Еkskavаtorning bir smenasidagi ish unumdorligi:
П_{е =} 242 м³/smena
Bir dona ekskavatorning ishiga kerak bo‘ladigan avtosamosvallarni sonini aniqlab olamiz.
= = 8,06 – bir dona ekskavatorga.
Bir dona ekskavatorga hisob bo‘yicha 9 dona avtosamosval kerak bo‘ladi.
Karerdan qum shag‘al aralashmasi tashib keltirish uchun bir smenada 3 ekskavator ishlatilmoqda, demak bir smenada 3 ekskavatorga 27 dona avtosamosvallar kerak bo‘ladi.
Karerdan bir smenada qum shag‘al aralashmasini tashish uchun avtosamosvallarning soni – 27 dona ekan.
Keyingi jarayon ish bajarish ko‘lamining uzunligini aniqlaymiz:

bu erda: L – yo‘l uzunligi, m;
N – smenalar soni

Bir smenadagi ish ko‘lamining uzunligi 360 m ni tashkil qiladi.


Keyingi jarayon karerdan tashib keltirilgan qum shag‘al aralashmasini avtogreyder yordamida yoyish
Buning uchun birinchi navbatda avtogreyderning ish unumdorligi SHNQ 4.02.027-05 ning (E27-04-003-1) bandiga asosan aniqlab olamiz:

bu erda T – bir smena ish vaqtining davomiyligi (8_s);
H_vaq. – 1000 m² yuzaga qum shag‘al aralashmasini yoyish uchun belgilangan vaqt me‘yori.



П_{avtogr. =} 3448 м²/smena
Avtogreyder yordamida bir smenada 3448 м² yuzaga qum shag‘al aralashmasini yoyib chiqadi.
Keyingi jarayon avtogreyder yordamida jami ish hajimini necha smenada bajarishini aniqlaymiz.

bu erda V – avtogreyder yordamida bajariladigan tuliq ish hajmi, m²;
П_avtog. – avtogreyderning ish unumdorligi.


= bajarishini aniqlaymiz.
Hisoblash natijasi bo‘yicha tuliq ish hajmini avtogreyder yordamida bir smenali ish kuni bilan 10 smenada, ya‘ni 10 kun davomida bajaradi.
Smenalar sonini quyidagi me‘yor SHNQ 4.02.01-04 (E27-04-003-1) ga asosan ham aniqlash mumkin, ya‘ni 1000 m² yuzaga, bir dona avtogreyder yordamida qancha vaqt mobaynida qum shag‘al aralashmasini yoyib chiqishini (2,32 mash.s) aniqlab, tuliq ish hajmni ya‘ni 33120 m² yuzaga, bir dona avtogreyder yordamida qancha vaqt mobaynida qum shag‘al aralashmasini yoyib chiqishini ( * 33,120 m² = 76,83 mash.s) aniqlab olamiz.


= da bajarilishini aniqlash mumkin.