Avtomobillar konstruksiyasi

8. Avtomobil dvigatelining quvvati hisobi.

N_k-Un.n=V_a.n*P_k.n/1000; kVt

bu yеrda, N_к – dvigatelning quvvati, Р_к - yеtakchi g’ildiraklardagi tortish kuchi,

V_a - avtomobilning har bir uzatmadagi tеzligi.

8.1. Avtomobil dvigatelining birinchi uzatmadagi quvvati – N_k-u1.n quyidagicha hisoblanadi;

N_k-u1.n=V_a-u1.n*P_k-u1.n/1000=

8.2. Avtomobil dvigatelining ikkinchi uzatmadagi quvvati – N_k-u2.n quyidagicha hisoblanadi;

N_k-u2.n=V_a-u2.n*P_k-u2.n/1000=

8.3. Avtomobil dvigatelining uchinchi uzatmadagi quvvati – N_k-u3.n quyidagicha hisoblanadi;

N_k-u3.n=V_a-u3.n*P_k-u3.n/1000=

8.4. Avtomobil dvigatelining to’rtinchi uzatmadagi quvvati – N_k-u4.n quyidagicha hisoblanadi;

N_k-u4.n=V_a-u4.n*P_k-u4.n/1000=

8.5. Avtomobil dvigatelining beshinchi uzatmadagi quvvati – N_k-u5.n quyidagicha hisoblanadi;

N_k-u5.n=V_a-u5.n*P_k-u5.n/1000=

Izoh: har bir uzatmalarda avtomobil dvigatelining quvvati 11 martadan hisoblaniladi. Chunki, Р_к-Un.n - yеtakchi g’ildiraklardagi tortish kuchi, V_a-Un.n - avtomobilning har bir uzatmadagi tеzligi qiymatlari 11 ta qiymatlarga egadir.
9. Avtomobil harakatlanishida havoni qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvatlar hisobi.

N_w-Un.n=P_w-Un.n*V_a-Un.n/1000; kVt

bu yerda, P_w-Un.n - avtomobini har bir uzatmalarda harakatlanishiga hovoning qarshilik qiluvchi kuchi, V_a-Un.n - avtomobilning har bir uzatmadagi tеzligi.

9.1. Avtomobil birinchi uzatmada harakatlanayotganda havoni qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvati - N_w-U1.n quyidagicha hisoblanadi:

N_w-U1.n=P_w-U1.n*V_a-U1.n/1000=

9.2. Avtomobil ikkinchi uzatmada harakatlanayotganda havoni qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvati - N_w-U2.n quyidagicha hisoblanadi:

N_w-U2.n=P_w-U2.n*V_a-U2.n/1000=

9.3. Avtomobil uchinchi uzatmada harakatlanayotganda havoni qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvati - N_w-U3.n quyidagicha hisoblanadi:

N_w-U3.n=P_w-U3.n*V_a-U3.n/1000=

9.4. Avtomobil to’rtinchi uzatmada harakatlanayotganda havoni qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvati - N_w-U4.n quyidagicha hisoblanadi:

N_w-U4.n=P_w-Un.n*V_a-U4.n/1000=

9.5. Avtomobil beshinchi uzatmada harakatlanayotganda havoni qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvati - N_w-U5.n quyidagicha hisoblanadi:

N_w-U5.n=P_w-U5.n*V_a-U5.n/1000=

Izoh: har bir uzatmalarda avtomobilni harakatlanishiga qarshilik qiluvchi kuchlar 11 martadan hisoblaniladi. Chunki, P_w-Un.n - avtomobilni harakatlanishiga havoning qarshilik kuchi va V_a-Un.n - avtomobilning har bir uzatmadagi tеzligi qiymatlari 11 ta qiymatlarga egadir.

10. Avtomobil harakatlanishida yo’lning qarshilik qiluvchi kuchi va quvvati hisobi.

Avtomobil harakatlanishida yo’lning qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvatlar hisobi.

N_Y=P_Y*V_a-Un.n/1000; kVt

bu yerda, P_Ψ - harakatlanishga yo’lning qarshilik kuchi, V_a-Un.n - avtomobilning har bir uzatmadagi tеzligi.

10.1. Avtomobil birinchi uzatmada harakatlanayotganda yo’lning qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvati - N_Y-U1.n quyidagicha hisoblanadi:

N_ψ-U1.n=P_ψ*V_a-U1.n/1000=

10.2. Avtomobil ikkinchi uzatmada harakatlanayotganda yo’lning qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvati - N_Y-U2.n quyidagicha hisoblanadi:

N_ψ-U2.n=P_ψ*V_a-U2.n/1000=

10.3. Avtomobil uchinchi uzatmada harakatlanayotganda yo’lning qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvati - N_Y-U3.n quyidagicha hisoblanadi:

N_ψ-U3.n=P_ψ*V_a-U3.n/1000=

10.4. Avtomobil to’rtinchi uzatmada harakatlanayotganda yo’lning qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvati - N_Y-U4.n quyidagicha hisoblanadi:

N_ψ-U4.n=P_ψ*V_a-U4.n/1000=

10.5. Avtomobil beshinchi uzatmada harakatlanayotganda yo’lning qarshilik qiluvchi kuchini yengishga sarflayotgan quvvati - N_Y-U5.n quyidagicha hisoblanadi:

N_ψ-U5.n=P_ψ*V_a-U5.n/1000=

Izoh: har bir uzatmalarda avtomobilni harakatlanishiga qarshilik qiluvchi kuchlar 11 martadan hisoblaniladi. Chunki, V_a-Un.n - avtomobilning har bir uzatmadagi tеzligi qiymatlari 11 ta qiymatlarga egadir.
Quvvatlar balansi grafigini qurish.

Ordinata o’qi bo’yicha quvvatlar uchun masshtab tanlab, qiymatlari aniqlanadi. Abtsissa o’qi bo’yicha esa yuqorida tanlangan masshtab asosida avtomobil tеzligi qiymati aniqlanadi, hosil bo’lgan nuqtalar mos ravishda tutashtiriladi. Qarshilik quvvatlarini ifodalovchi chiziqlarni grafik usulda qo’shib, yagona chiziq hosil qilinadi.

Avtomobilni har bir uzatmadagi zahira quvvatlari qiymati va unga mos kеlgan maksimal tеzligi aniqlanadi (3-grafik).

3-grafik. Quvvatlar balansi grafigi.

11. Avtomobilni dinamik faktor hisobi.

Kuch va quvvatlar balansi grafiklarini amalda qo’llash ancha qiyin chunki tezlik - V_a ning qiymati o’zgarish bilan harakatni qarshilik koeffitsienti - f ham o’zgaradi va uning har bir qiymati uchun grafiklarni qayta qurish zarur bo’ladi. Shuningdek, har xil og’irlikka ega bo’lgan avtomobillarning dinamikasini solishtirish mumkin emas.

Akademik E.A.Choddanov taklif etgan dinamik xarakteristik ko’rsatilgan kamchiliklardan xoli, ya’ni tortish kuchi bilan havoni qarshilik kuchi ayirmasining avtomobil og’irlik kuchi Ga ga nisbati avtomobilning dinamik faktori deyiladi.

D=(P_k-P_w)/G_a;

Bundan; G_a=g*m_a; u holda, D=(P_k-P_w)/g*m_a; H/m/s*kg

11.1. Avtomobilni birinchi uzatmadagi dinamik faktori – D_U1.n quyidagicha hisoblanadi:

D_U1.n =(P_k-U1.n-P_w-U1.n)/g*m_a=

11.2. Avtomobilni ikkinchi uzatmadagi dinamik faktori – D_U2.n quyidagicha hisoblanadi:

D_U2.n =(P_k-U2.n-P_w-U2.n)/g*m_a=

11.3. Avtomobilni uchinchi uzatmadagi dinamik faktori – D_U3.n quyidagicha hisoblanadi:

D_U3.n =(P_k-U3.n-P_w-U3.n)/g*m_a=

11.4. Avtomobilni to’rtinchi uzatmadagi dinamik faktori – D_U4.n quyidagicha hisoblanadi:

D_U4.n =(P_k-U4.n-P_w-U4.n)/g*m_a=

11.5. Avtomobilni beshinchi uzatmadagi dinamik faktori – D_U5.n quyidagicha hisoblanadi:

D_U5.n =(P_k-U5.n-P_w-U5.n)/g*m_a=

Izoh: har bir uzatmalarda avtomobilni harakatlanishiga qarshilik qiluvchi kuchlar 11 martadan hisoblaniladi. Chunki, P_k – avtomobilni har bir uzatmada yеtakchi g’ildiraklardagi tortish kuchi va P_w - avtomobilni har bir uzatmada harakatlanishiga havoning qarshilik kuchi qiymatlari 11 ta qiymatlarga egadir.
Dinamik tavsifi grafigini qurish.

Ordinata o’qi bo’yicha dinamik faktor qiymati uchun masshtab tanlab, nuqta bеlgilanadi, abtsissa o’qi bo’yicha avtomobil tеzligi qiymatlari (Va) qo’yiladi va grafik quriladi.

Agar avtomobil tekis harakat qilsa, uning tezlanishi nolga teng bo’ladi. Natijada avtomobilning dinamik faktori V_a.max tezlik bilan harakatlangandagi yo’lning umumiy qarshiligi Ψ_v.max ga teng bo’ladi. Turli uzatmalarda dvigatel to’la yuklama bilan ishlaganda dinamik faktor bilan tezlik o’rtasidagi grafik bog’lanish avtomobilning dinamik tavsifi deyiladi. (4-grafik)

Dinamik xarakteristika grafigi yordamida avtomobilning yenguvchi qobiliyatini aniqlash, bir xil tipdagi va turli og’irlikdagi avtomobillarning dinamikasini taqqoslash mumkin.

4-grafik. Dinamik faktori grafigi.