Mustaqil ish Mavzu: Ko`chish va yo`l. To`gri chiziqli tekis harakat. Tekis tezlanuvchan harakat. Tezlanish. Bajardi

Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi
Farmatsevtika ta'lim va tadqiqot instituti

Fizika fani bo`yicha
Mustaqil ish
Mavzu: Ko`chish va yo`l. To`gri chiziqli tekis harakat. Tekis tezlanuvchan harakat. Tezlanish.
Bajardi: Xakimov Shoxruxbek Maxmudjon og`li
Toshkent: 2023
3/1Ko`chish va yo`l. To`gri chiziqli tekis harakat. Tekis tezlanuvchan harakat. Tezlanish.
Koʻchish deganda nimani tushunamiz?
Agar jism sanoq sistemaga nisbatan harakat qilsa, masalan, professor doskaga nisbatan oʻng tarafga yursa yoki yoʻlovchi samolyotning orqasi tomon yursa bunda jismning vaziyati (koordinatasi) oʻzgaradi. Vaziyatning oʻzgarishi koʻchish deyiladi. Koʻchish soʻzi jism harakatlanganini yoki oʻz joyini oʻzgartirganini bildiradi.
Koʻchish obyekt vaziyatining oʻzgarishini bildiruvchi kattalik. U matematik jihatdan quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
Koʻchish=Δx=xf​−x0​
xf​f, jismning oxirgi vaziyati koordinatasi.
x0​, boshlangʻich vaziyat koordinatasi.
Δxdelta, x belgisi oʻzgarish (farq) ni bildiradi.
Δ uchburchak belgisi bu yunon alifbosidagi katta delta harfi. Bu fizikada biror kattalikdagi oʻzgarishni ifodalashda ishlatiladi. Agar bu belgi y ldidan qoʻyilsa, u oxirgi yf​, va boshlangʻich 0y0​y, orasidagi farqni anglatadi.
Δy=yf​−y0​
Sizni ogohlantirishim kerak, koʻpchilik oʻquvchilar farqni topishda dastlabki natijadan oxirgi natijani ayirib y0​−yf​ xatoga yoʻl qoʻyishadi,
va −Δyminus, delta, y ni topishadi. Buning sababi - koʻplab masalalarda boshlangʻich tezlik birinchi aytiladi va oʻquvchilar uni tenglamaga birinchi boʻlib qoʻyishadi. Siz doimo oxirgi tezlikdan boshlangʻich tezlikni ayirayotganingizga ishonch hosil qilishingiz kerak.
Ayrim odamlar boshlangʻich kattalikni ifodalash uchun "0" indeksidan foydalanadi Boshqalari esa "i" harfi (yaʼni xi​ , yoki "1" soni orqali dastlabki kattalikni nazarda tutadi. Biroq bularning barchasi aynan bir xil narsaning turli xil aytilishidir.