Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари

2 .4 . Автомобиль ва алоқа йўлларига
қўйиладиган талаблар
“А вто м о б и л ь т р а н с п о р т и д а п а с с а ж и р л а р т а ш и ш н и т а ш ­
ки л эт и ш қ о и д а л а р и ” га ку р а ав т о б у сл ар д а п а с с а ж и р л а р т а ­
ш и ш д а й ўллар қ у й и д аги а с о с и й ш а р т -ш а р о и т л а р г а ж а в о б
б ер и ш и л ози м :
— й ў л н и н г т р а н с п о р т қ а т н о в и қ и с м и я х ш и б ў л и б , 
у н и н г к е н г л и ги қ а р а м а -қ а р ш и й ў н а л и ш л а р д а а в т о м о б и л ­
л а р н и н г е т ар л и д а р а ж а д а х а в ф -х а т а р с и з ҳ а р а к а т л а н и ш li­
ra и м к о н б е р и ш и ;
— авт о б у с с и г и м и д а н м а к с и м а л ф о й д а л а н и л г а н д а ў қ қ а
т у ш у в ч и м асса м а р ш р у т д а ги к ў п р и к л а р уч ун ж о и з о г и р - 
л и к д а н о р т и қ б ў л м а с л и ги ;
— т е м и р йўл к е с и ш м а л а р и д а н а в т о б у с л а р н и н г ў т и ш и
т е м и р йўл т р а н с п о р т и б о ш қ а р м а с и б и л а н к е л и ш и л и ш и , 
б у н д а а в т о м о б и л ь й ў л л а р и ва к ў ч а л а р н и н г т е м и р й ўллар 
б и л а н к е с и ш у в и қ у р и л и ш м е ъ ё р л а р и ва қ о и д а л а р и ҳ ам д а 
т е м и р йўл т р а н с п о р т и т а л а б л а р и г а м о с к е л и ш и зар у р ;
— ҳ а р а к а т учун х а в ф л и б ў л га н б а р ч а ж о й л а р , за р у р
о го ҳ л а н т и р у в ч и б ел ги ва т ў с и қ л а р б и л а н ж и ҳ о з л а н и ш и ;
— а в т о б у с м а р ш р у т л а р и н и н г б о ш л а н и ш ва о х и р г и
ж о й л а р и д а « ч ў н так л ар » ва п а с с а ж и р л а р уч ун м ахсус м а й - 
д о н ч а л а р б ў л и ш и .
Й ў л - э к с п л у а т а ц и я с и т а ш к и л о т л а р и й ў л л а р н и н г \ а р
қ а н д а й м ав с у м д а ҳам ав т о б у с ва б о ш қ а т р а н с п о р т в о с и ­
т а л а р и б ем а л о л қ а т н а ш и уч ун с о з ҳ о л а т д а б ў л и ш и н и т а ъ ­
м и н л а ш и за р у р . Б а р ч а а в а р и я б ў л и ш э ҳ т и м о л и б о р йўл 
ҳ о л ати к а м ч и л и к л а р и ўз в а қ т и д а т у з а т и л и ш и ва й ў л л а р
м у н т а з а м к ў з д а н к е ч и р и л и б , т р а н с п о р т в о с и т а л а р и ва 
й ў л о в ч и л а р н и н г х а в ф с и з л и г и т а ъ м и н л а н и ш и л о з и м .
Ҳ ар б и р м а р ш р у т д а ги йўл ш а р о и т л а р и й и л д а в о м и д а
к а м и д а и к к и м а р т а м ах су с к о м и с с и я б и л а н т е к ш и р и б
ч и қ и л и ш и зар у р . Б у н д ай к о м и с с и я г а в и л о я т л а р , Қ о р а - 
қ а л п о ғ и с т о н ва Т о ш к е н т ш аҳ ар а в т о м о б и л л а р д а т а ш и ш
у ю ш м а л а р и п а с с а ж и р л а р х и зм а т и х о д и м и , Д а в л а т а в т о ­
м о б и л ь н а зо р а т и (Д А Н ) йўл х и зм а т и х о д и м и ва ҳ о к и м и я т
х о д и м л а р и к и р и т и л а д и .
Т е к ш и р у в ж а р а ё н и д а ҳ и со б и й к ў р и н у в зо н а с и м и к д о р и , 
йўл б ел ги л ар и ва с в е т о ф о р л а р т ў ғр и қ ў й и л г а н л и г и , ҳ а р а к а т
23

---

т е зл и ги х р о н о м е т р а ж йўли б и л а н а н и қ л а н а д и , х а в ф л и йўл 
б ў л а к л ар и а н и қ л а н и б , улар учун х а в ф с и з ҳ а р а к а т т е зл и г и
белгилан ади.
Т е к ш и р у в ж а р а ё н и д а “ Я н ги автобус м ар ш р у тл ар и оч и ш
ва у л ар д ан ф о й д а л а н и ш д а г и ҳ а р а к а т х а в ф с и з л и г и н и т а ъ ­
м и н лаш талаб л ар и» н ом л и м еъёр л ар га тўла р и о я қ и л и н г а н - 
л и ги алб атта а н и қ л а н а д и . Т е к ш и р у в н ат и ж аси д ал о л а т н о м а
т у зи ш б и л а н я к у н л а н и б , улар н у сх ал ар и к е р а к л и т а ш к и ­
л о тл а р га ю б о р и л ад и . Д а л о л а т н о м а н и н г асл н усхаси м а р ш ­
рут п асп о р т и д а сак д ан ад и . А гар тек ш и р у в ж ар аён и д а м а р ш - 
рутда х авф ли ж о й л а р а н и қ л а н с а , у л а р н и н г сх ем ал ар и т у зи - 
л и б , ҳ ай д о в ч и лар га б ер и л ад и .
Т е к ш и р у в о х и р и д а к о м и с с и я м аъ л у м и ш л а р н и б а ж а ­
р и ш р е ж а с и н и ҳам т у зад и . Б у н д ай р еж ад а б у з у қ ё к и х а в ф ­
л и ж о й л а р н и т у за т и ш уч ун зар у р в а қ т , ун и к и м б а ж а - 
р и ш и а н и қ л а н а д и ва т е ги ш л и ҳ о к и м и я т т а с д и ғ и га б е р и ­
л а д и .
А в т о м о б и л ь т р а н с п о р т и п а с с а ж и р л а р т а ш и ш м а р ­
ш рутларининг қатнов ш ароитларига м ослигини н азорат эти ш ­
д а қ у й и д аги л ар га ал о ҳ и д а а ҳ а м и я т б ер и л и ш и л о зи м .
И ўл қ о п л а м а с и д а а в т о м о б и л ь ўз б о ш қ а р у в и н и й ў қ о - 
т и ш га ва с и н и ш г а о л и б к ел у в ч и ч у қ у р л ар ва ч ў к и б қ о л - 
ган н о т е к и с ж о й л а р б ў л и ш и га йўл қ ў й м а с л и к зарур.
Т а к о м и л л а ш т и р и л г а н қ о п л а м а л и ва қ а т н о в қ и с м и
к е н гл и ги 7 м д ан о р т и қ б ў лган й ў л л а р д а т р а н с п о р т в о с и ­
т ал ар и ҳ а р а к а т и н и т а р т и б г а с о л и ш м а қ с а д и д а й ў л л а р н и н г
қ а т н о в қ и с м и ва ў ти ш ж о й л а р и г а ч и з и л а д и г а н б ел ги л а р
а н и қ ва я х ш и к ў р и н и ш и л о зи м . Б у н д ай б е л г и л а ш л а р «Йўл 
ҳ а р а к а т и қ о и д а л а р и » т а л а б л а р и г а б и н о а н ҳ ам д а «А вто ­
м о б и л ь й ў л л а р и ва ш аҳ ар к ў ч а л а р и қ а т н о в қ и с м и г а б е л ­
ги л а р қ ў й и ш й ў р и қ н о м а с и » г а р и о я қ и л и н г а н ҳ о л д а б а- 
ж а р и л а д и .
Б ар ч а й ўллар у з о қ м а с о ф а д а н ҳам я х ш и к ў р и н у в ч и йўл 
б ел ги л а р и б и л а н ж и ҳ о з л а н и ш и л о з и м .
Й ў л л ар н и н г таъм и р л ан у вч и бўлаги стан дарт тўси қ, кўчма 
устун чалар ва о го х д ан ти р у вч и « Т аъ м и рлаш и ш лар и » б ел ги ­
л а р б и л а н ў р ал ган б ў л и ш и ш арт. Б у н д ай б ел ги л а р й ў л н и н г
ҳ ар и к к и л а т о м о н и д а ҳам и к к и ж о й д а: б и р и н ч и с и т а ъ м и р
ж о й и д а н 150-250 м (ш аҳ а р л а р ва аҳ о л и п у н к т л а р и д а 50 м) 
м а с о ф а д а , и к к и н ч и с и э с а т а ъ м и р л а н у в ч и б ў л а к н и н г ўзи д а
2 4

---

қ ў й и л и ш и л о з и м . Қ о р о н ғ и т у ш и ш и б и л а н б у н д ай ж о й л а р ­
д а қ и зи л си гн ал ф о н а р и ё қ и б қ ў й и л и ш и к ер ак . И ш л а м а ё т - 
ган йўл м а ш и н а л а р и й ў л н и н г қ а т н о в қ и с м и д а қ о л д и р и л - 
м асл и ги л о зи м .
А гар т а ъ м и р д ав р и д а й ў л н и а й л а н и б ў т и л ад и ган қ и л и н - 
с а , у н д а й й ў л л ар га ч и қ и ш ва у л ар д ан қ а й т а д а н й ў л га к и - 
р и ш л а р қ и я л и г и 10% о ш м а с л и г и л о з и м . Б у н д а й йўл қ о п - 
л а м а л а р и т р а н с п о р т в о с и т а л а р и н и н г к а м и д а 30 к м /с о а т
т е з л и к б и л а н ҳ а р а к а т л а н и ш и г а и м к о н б е р и ш и л о з и м .
Т а к о м и л л а ш т и р и л г а н йўл қ о п л а м а л а р и ю заси ё з к у н - 
л а р и д а м у н т азам р а в и ш д а л о й ва ч а н г д а н ю в и б т у р и л и - 
ш и л о зи м .
Й ў л л а р н и қ о р ва я х м а л а к д а н ўз в а қ т и д а т о з а л а м а с л и к
н и ҳ о ят д а к атта х а в ф т у гд и р а д и . Н а т и ж а д а а в а р и я с о д и р
б ў л и ш и ҳ ам д а т р а н с п о р т в о с и т а л а р и ҳ а р а к а т и б у ту н лай
тўхтаб қ о л и ш и м у м к и н .
Я х м а л а к н и б а р т а р а ф э т и ш д а йўл қ о п л а м л а р и г а м а й д а
а б р а з и в м а т е р и а л л а р (к у м , ш л а к ва ш у к а б и л а р ) с е л и ш
с а м а р а л и усул ҳ и с о б л а н а д и .