Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари

1 5 - р а с м . Т р а н с п о р т в о с и т а с и н и н г  
х а р а к т е р и с т и к ч и з м а с и .
р о й и га х о с б ў л г а н э к с п л у а т а ц и о н к ў р с а т к и ч л а р д а г и иш
у н у м и н и и ф о д а л а й д и . Ч и з м а д а ҳ а р х и л э к с п л у а т а ц и о н
к ў р с а т к и ч л а р н и н г иш у н у м и г а т а ъ с и р и қ у й и д а г и к е т м а - 
к е т л и к б и л а н ў з а к с и н и т о п г а н : а в т о м о б и л н и н г н о м и ­
н а л ю к к ў т а р у в ч а н л и г и ( q H), ю к к ў т а р у в ч а н л и к д а н ф о й ­
д а л а н и ш к о э ф ф и ц и е н т и (у ), а в т о м о б и л н и н г о р т и ш - т у ­
ш и р и ш о п е р а ц и я с и д а т у р и ш в а қ т и ( t o т), й ў л д а н ф о й д а ­
л а н и ш к о э ф ф и ц и е н т и (/?) ва а в т о м о б и л н и н г т е х н и к ҳ а р а- 
к а т т е з л и г и (Ут). М а сал ан , агар а в т о м о б и л н и н г б и р с о а т л и к
и ш у н у м и н и 10 д а н 12 т к м / с о а т г а ч а о ш и р и ш в а з и ф а с и 
қ ў й и л с а , у н д а 1 5 -р а с м д а г и ВВ т ў ғ р и ч и з и қ н и н г , б у б о -
ш қ а ч и з и к д а р б и л а н к е с и ш г а н ж о й и қ ў й и л г а н в а з и ф а н и
қ а н д а й э к с п л у а т а ц и о н к ў р с а т к и ч ҳ и с о б и г а е ч и ш м у м - 
к и н л и г и и и к ў р с а т а д и . Ч и з м а д а н к ў р и н и б т у р и б д и к и , б у - 
н и н г уч ун ю к к ў т а р у в ч а н л и к д а н ф о й д а л а н и ш к о э ф ф и ­
ц и е н т и м и к д о р и н и 0 ,5 д а н 0 ,6 га к ў т а р и ш ё к и й ў л д а н
ф о й д а л а н и ш к о э ф ф и ц и е н т и н и 0 ,5 д а н 0 ,7 5 га ч а о ш и ­
р и ш , ё к и а в т о м о б и л н и н г т е х н и к ҳ а р а к а т т е з л и г и н и 20 
д а н 30 к м / с о а т г а ч а о ш и р и ш , ё к и а в т о м о б и л н и н г ҳ ар
119

---

б и р ю к л и ю р и ш и д а г и о р т и ш - т у ш и р и ш о п е р а ц и я с и д а
б е к о р т у р и ш в а қ т и н и 0 ,4 д а н 0 ,2 7 г а ч а к а м а й т и р и ш
л о зи м .
А гар а в т о м о б и л н и н г и ш у н у м и н и 20 т к м /с о а т гача (С С
ч и з и г и ) к ў т а р и ш за р у р а т и б ў л с а , ун и ф а қ а т ю к кў т ар у в - 
ч ан л и к q H н и ти р к а м а б и л ан иш лаш ҳисобига кўтари ш (яъ н и
q M
у н и к ў т а р и ш ) ё к и б и р неч а э к с п л у а т а ц и о н к ў р с а т к и ч - 
л а р н и б и р га л и к д а я х ш и л аш зар у р эк а н .
Бун дан т а ш қ а р и , а й н и ч и зм а ёр д ам и д а а н и к ,т а ш и ш ш а- 
рои ти д а иш у н у м и н и о ш и р и ш н и н г э н г о қ и л о н а усули я қ қ о л
бери лган . Б у н и н гу ч у н ,\ар б и р э к сп л у атац и о н кўрсатки ч л ар
Э ф и лари га ч изм ада ай н и кўрсатки чн и petVi яхш и лаш ш ар о и ­
ти узл у кси з ч и зм а б и л а н б ер и л ган . П у н к ти р л и ч и з и қ қ и с м - 
лар и а м а л д а ж о р и й эт и ш и м к о н и я т и йўкди гидан д ш ю л а т б е - 
р ад и . 15-расм даги ч и зм ага кўра у к ў р сат к и ч н и ам ал д а 0,5 
д ан 1,0 гача е т к ази б , иш у н у м и н и 2 м ар о таб а о ш и р и ш м ум - 
к и н л и г и кўзга я қ қ о л т а ш л а н а д и . Т и р к а м а л а р н и улаб, а в т о ­
м о б и л н и н г ю к кў тар у вч ан л и ги д ан ф о й д ал а н и ш к о э ф ф и ц и ­
е н т и н и о ш и р и ш иш у н у м и н и 3 -3 ,5 б ар о б а р кўтари ш и м к о - 
н и н и б ер ар эк а н . Б и з н и н г м и со л д аги ч и зм ага б и н о а н ав т о ­
м о б и л н и н г о р т и ш -ту ш и р и ш о п е р а ц и я си д а б ек о р ту р и ш и н и
к а м а й т и р и ш и ш у н у м и н и 1,5 б ар о б а р о ш и р и ш и м к о н и н и
беради.
Э н д и ав т о б у сл ар д а п а с с а ж и р л а р т а ш и ш у н у м и н и кўри б
ч и қ а й л и к . Б и р р е й с и ч и д а а в т о б у сд ан ф о й д а л а н г а н п а с с а ­
ж и р л ар с о н и қ у й и д аги ч а а н и к д ан а д и :
0 , = Ч„У=,'г,™. п а с с . 
(58)
Ҳ ар б и р р ей с д ав о м и д а а в то б у сн и н г б аж ар ган ф а н с п о р т
и ш и (п а с с а ж и р о б о р о т и ) Рр= 0 р lvpT= q M
y)T 
п а с с - км га
тен г. П ассаж и р л ар ал м аш у ви к о э ф ф и ц и е н т и (
z
;jm. = Б м/1>рг)ни 
а й н и ф о р м у л а га қўй сак:
Р = Ч „ Г Л - -
(59)
А гар ю қ о р и д а ги ф о р м у л а л а р н и б и р р е й с н и б а ж а р и ш
учун с а р ф л а н г а н в а қ т га б ў л с а к , а в т о б у с н и н г б и р с о а т д а ­
в о м и д аги п ас с а ж и р ва п а с с а ж и р -к и л о м е ф л а р д а ўлч ан у вч и
иш у н у м и н и а н и к д а й м и з :