Awr1112 1 6-mavzu tezislar. Tezislar tuzish

---

AKADEMIK 
YOZUV
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI 
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI 
AWR1112 
1 
6-MAVZU TEZISLAR. TEZISLAR 
TUZISH 
 
 
 
 
 
 
Tezislar oddiy, asosiy va murakkab bo‘ladi. 
 
 
 
 
Asosiy - bu muhim, asosiy qoidalar, manba mazmunini umumlashtiruvchi, 
ba'zan xulosa xarakteriga ega. Iqtiboslardan tuzilishi mumkin bo'lgan oddiy tezislardan 
farqli o'laroq, asosiy - ko'pincha mustaqil ravishda shakllantiriladi. 
Sodda - bu asosiy fikrlar, ba'zan konspekt, referatning ajralmas qismi 
hisoblanadi. Sodda tezislar har qanday asarda, uning biron bir qismida juda ko'p 
bo‘ladi, asosiylarini esa bir nechta sanash mumkin, bundan tashqari, asarning har bir 
qismidan ham ularni ajratib olish mumkin emas. Oddiy tezislarni asarning barcha 
qismlaridan, uning umumiy yo'nalishidan qat'iy nazar, hatto u bilan dastlabki 
tanishishda ham ajratish mumkin. Aksincha, asosiy tezislarni butun asar bilan 
tanishishdan keyin muvaffaqiyatli tuzish mumkin. Har bir asosiy tezisga bir nechta 
(ba'zan juda ko'p) asosiy tezisni ochuvchi va tushuntiruvchi oddiy tezislar tuzish 
Tezis turlari 
Oddiy
Asosiy
Murakkab
Iqtiboslardan iborat 
Mustaqil 
shakllantiriladi 
Ikki turdagi 
yozuvlarni jamlaydi 
NAZARIY 
BILIMLAR
Tezislar qisqa shakllantirilgan asosiy qoidalar, muallif yoki ma'ruzachi o'z 
ishida yoki nutqida rivojlantirish, isbotlash, himoya qilish yoki rad etish 
niyatida bo'lgan fikrlaridir.

---

AKADEMIK 
YOZUV
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI 
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI 
AWR1112 
2 
mumkin. 
Сложные - это запись, включающая два вида тезисов (простые и 
основные). Как в сложном плане за основными пунктами следуют подпункты, 
так из сложных тезисов за основными тезисами будут следовать простые, 
раскрывая, поясняя их содержание. 
Murakkab - ikki turdagi tezisni (sodda va asosiy) o'z ichiga olgan yozuv. 
Murakkab rejada asosiy punktlardan keyin kichik punktlar kelgani kabi, murakkab 
tezislarda asosiy tezislardan keyin mazmunini ochib beruvchi, tushuntirib beruvchi 
oddiy tezislar keladi.
 
Tezisni qanday tuzish kerak 
O'qishdan keyin qayta o'qish kerak. Shu bilan birga, matnni (reja yordamida yoki 
pastki chiziq yordamida) bir qator qismlarga bo'linadi. 
Keyinchalik, tanlangan matnning har bir qismida uning dastlabki qismlarga 
bo‘linganini aniqlagan narsa topiladi; kitobning matnida bu asosiy narsani yozib 
qo'yiladi yoki belgilanadi. 
Keyin tanlangan narsalarni yaxshi o'ylab, uning mohiyatini tushunib, alohida 
holatlarni shakllantiradi. Bu tezislar bo'ladi. Ularni yozib olish mumkin. 
To'g'ri tuzilgan tezislar bir-biridan kelib chiqadi. Tezislardan biri (birinchi yoki 
oxirgisi) umumiy bo'lib, qolganlarning mazmunini belgilaydi yoki avvalgilarini 
umumlashtiradi. 
Bir qator qoidalarni albatta kitobdagi tartibi bo‘yicha umumlashtirish shart 
emas, balki ularni yozuvchi uchun muhim bo'lgan mantiqiy aloqalarida birlashtirilishi 
kerak. 
Kitobda kerakli joylarni yozib olishni murakkablashtirmaslik uchun alohida 
tezislarni manbaga havola qilingan sahifalarni, shriftlar va qo'shimcha varraqlarni asl 
matn bilan bog'lash foydali bo'ladi (hatto kerakli abzatsga, alohida satrga). 
Tezislarni boshqa turdagi yozuvlar orasida alohida ahamiyati nimadan iborat? 

---

AKADEMIK 
YOZUV
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI 
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI 
AWR1112 
3 
Tezislar, boshqa yozuv shakllariga nisbatan, materialni umumlashtirish, uning 
mohiyatini qisqa matnlarda berish imkonini beradi. Reja конспект каби o'quvchini 
maqola (kitob) muallifini eshitishga majbur qiladi, ko'pincha bu ijodiy tashabbusni 
cheklaydi. Tezislar, aksincha, kitobning (maqolaning) mazmunini ochib berish, ketma-
ketligiga qaramasdan, hatto uning alohida holatlariga qaramay, uni tushunish imkonini 
beradi. Hech qanday yozuv doklad yozishga, materialning asosiy mazmunini ochib 
berishga yaxshi yordam bermaydi. Tezislar qimmatga ega va ko'pincha kitob, maqola 
yoki dokladni tanqidiy tahlil qilish uchun zarurdir. Masalaning mohiyati ular bilan 
ta'kidlanadi, keskinlashadi. Tezislar o'z fikrlarini boshqalarning fikrlari va e'tiqodlariga 
qarshi turish imkoniyatini juda osonlashtiradi.