Axborot kommunikatsiya va texnologiyalari

1-rasm “Tipratikon savollari yoki 7X7”
Bu harakatli ko’rgazmani barcha fanlarda qo’llash mumkin. Bunda guruhlar bilan ishlashda, dars davomida, musoboqa darslaridan foydalaniladi. Bu harakatli ko’rgazmada 14 ta qo’ziqorin bor. Faqatgina 2 ta qo’ziqorinning biriga jarima, ikkinchisiga rag’bat yozilgan. Raqamlar bilan belgilangan savollar “Sirli sandiq savollari” qutichasiga joylashtirilgan. O’quvchilar qo’ziqorinlardan tanlab olib savollarga javob berishlari lozim.
Ma'lumki, kichik yoshdagi o‘quvchilar osongina hayajonlanadilar, tezda chalg‘ishadi, ularning diqqatini asosiy narsaga qaratish qiyin. Shuning uchun darsga darsni tartibsizlantiradigan, keraksiz shovqinli o‘yinlar kiritilmasligi kerak. Intizomiy vosita bo‘lib xizmat qiladigan, chidamlilik, sabr-toqatni tarbiyalaydigan o‘yinlarni tanlash yaxshidir [Tarabakina, 2008, p. 94].
Shuni yodda tutish kerakki, matematika darsiga kiritilgan yoki bo‘sh vaqtlarda o‘tkaziladigan har qanday didaktik o‘yin nafaqat matematika dasturida ko‘zda tutilgan bilimlarni kengaytirish yoki mustahkamlash muammosini hal qilishi, nafaqat matematik qobiliyatlarni rivojlantirishi, balki tuzatish vazifasi.
3
Didaktik o‘yinlarning o‘quv jarayonida ahamiyati shundaki, ular tarbiyaviy maqsadda yaratilgan, o‘quvchilarni tarbiyalash va rivojlantirishga xizmat qiladi. Boshlang‘ich sinflarda matematika darslarida didaktik o‘yinlar va qiziqarli mashqlardan foydalanish tufayli yanada mustahkam va ongli bilim, ko‘nikma va malakalarga erishish mumkin.
O‘yinda talabalar ko‘p sonli arifmetik amallarni, mashqlarni, hisoblashni mashq qilishni, to‘plamlarni solishtirishni va hokazolarni sezilmasdan bajaradilar. Didaktik o‘yin dars matematika
Didaktik o‘yin nafaqat o‘quvchilarni o‘quv faoliyatiga faol jalb qilish, balki bolalarning bilim faolligini faollashtirish imkonini beradi. O‘yin o‘qituvchiga qiyin materialni talabalarga qulay shaklda etkazishga yordam beradi. Bundan xulosa qilishimiz mumkinki, ushbu darsda boshlang‘ich maktab yoshidagi bolalarni o‘qitishda o‘yindan foydalanish zarur.
Didaktik o‘yin takrorlash va mustahkamlash bosqichlarida ham, yangi materialni o‘rganish bosqichlarida ham qo‘llanilishi mumkin. U darsning tarbiyaviy vazifalarini ham, kognitiv faollikni oshirish vazifalarini ham to‘liq hal qilishi va asosiysi bo‘lishi kerak.
Shunday qilib, didaktik o‘yin sizga o‘yin mazmuniga, qiziqarli mashqlarga kiritilgan matematik vazifaga ijobiy munosabatni saqlab, doimiy ravishda saqlab, turli xil materiallar bo‘yicha kerakli miqdordagi takrorlashni ta'minlashga imkon beradi.
2.3 Yangi materialni tushuntirishda didaktik o‘yinlardan foydalanish xususiyatlari
O‘yin masalaning matematik mohiyatini yaxshiroq tushunishga, o‘quvchilarning matematik bilimlarini oydinlashtirishga va shakllantirishga hissa qo‘shgandagina qimmatlidir. Didaktik o‘yinlar va o‘yin mashqlari o‘quvchilar va o‘qituvchi, alohida o‘quvchilar o‘rtasidagi aloqani rag‘batlantiradi, chunki bu o‘yinlarni o‘tkazish jarayonida bolalar o‘rtasidagi munosabatlar yanada erkin va hissiy bo‘la boshlaydi.
4
“Mikkining misollari”

• 
  Bu ko’rgazmada mikkining tasviri tushirilgan misollar berilgan. O’quvchi shu berilgan misolni og’zaki yoki yozuv taxtasiga ishlab berishlari lozim. Bu ko’rgazma matematika faniga oid.
  

2-rasm ,,Mikkining misollari’’

5
Natijada Salovatdagi 24-MTMda bola va o‘quvchilar o‘rtasida so‘rov o‘tkazildi. So‘rovnomada 14 nafar bola ishtirok etdi. So‘rov quyidagi ma'lumotlarni aniqladi:

Savol 1:

Eng asosiysi	Eng muhimi emas	ikkinchi darajali	Hech qanday joy egallamaydi	Bu haqda o‘ylamagan	Bilmayman
8 nafar bola (57%)	6 nafar oʻqituvchi (43%)	-	-	-	-

1-sonli savolga: "O‘yin bolaning shaxsiyatini rivojlantirishda qanday o‘rin tutadi". So‘ralgan o‘qituvchilarning 57 foizi buni "eng muhim narsa", 43 foizi "eng muhim narsa emas" deb hisoblashadi.
2-savol: "Tarbiyachilik amaliyotingizda o‘quv jarayonida didaktik o‘yinga ko‘p vaqt ajratasizmi?" 57% o‘qituvchilar "juda ko‘p" deb javob berishdi va 43% - unchalik emas, lekin etarli.

So‘rovda qatnashgan o‘qituvchilarning aksariyati (10 kishi – 71,4%) fikricha, didaktik o‘yinni o‘tkazishdagi asosiy qiyinchilik maktabda zarur shart-sharoitlarning yo‘qligi hisoblanadi. Va faqat 29% o‘qituvchilar didaktik o‘yinlarni o‘tkazishda qiyinchiliklarga duch kelmaydilar. Ushbu masala bo‘yicha quyidagi jadvalni tuzish mumkin:
6

Maktabda zarur shart-sharoitlarning yo‘qligi	Bolalarning befarqligi	Bu haqda o‘ylamagan	Bilmayman	Yo‘q
8 nafar bola (57%)	-	2 nafar bola (14%)	-	4 nafar oʻqituvchi (29%)

Xulosa: o‘qituvchilar didaktik o‘yinga ijobiy munosabatda bo‘ladilar va o‘tkazishdagi ob'ektiv qiyinchiliklarga qaramay, o‘zlarining pedagogik faoliyatida faol foydalanadilar va o‘yinni vaqtni behuda sarflash deb hisoblamaydilar.
Ammo didaktik o‘yin o‘quv jarayoniga mustahkam kirib borishi uchun maktabni (ayniqsa, boshlang‘ich sinfni) bunday o‘yinlarni o‘tkazish uchun tegishli texnik o‘quv qurollari va qo‘llanmalar bilan ta’minlash zarur.
24-maktabda ham boshlang‘ich sinf o‘quvchilari o‘rtasida so‘rov o‘tkazildi. So‘rovda tasodifiy tanlov bo‘yicha oltita sinfdan 32 o‘quvchi ishtirok etdi. Jadvalda talabalar tanlagan javoblar ko‘rsatilgan.
Bularning barchasidan xulosa qilishimiz mumkin: boshlang‘ich sinf o‘quvchilari barcha darslarni yoqtiradilar, darsda o‘yindan foydalanishga ijobiy munosabatda bo‘lishadi. Agar talabalar bola bo‘lganlarida, 50% dan ortig‘i o‘z darslarida o‘yinlardan foydalangan bo‘lar edi. Va bolalarning deyarli ko‘pchiligi sinfda o‘ynash katta foyda keltirishiga ishonishadi va ularda zavq bilan qatnashadilar.Shunday qilib, har bir darsda o‘yin daqiqalarini kiritish kerak, ammo vaziyatni bartaraf etish uchun emas, balki bolalarning bilimlarini faollashtirish, aqliy jarayonlarni rivojlantirish uchun.
7
XULOSA
Matematika darslarida aqliy yukning ortishi bizni o‘quvchilarning o`rganilayotgan materialga qiziqishini, butun dars davomida faolligini qanday saqlab qolish haqida o`ylashga majbur qiladi.
O‘quvchilarning katta qismi o‘rtasida matematikaga qiziqishning paydo bo‘lishi ko‘p jihatdan uni o‘qitish metodikasiga bog‘liq, chunki o‘quv ishlari qanchalik mohirona qurilgan. Darslarda har bir talaba faol va ishtiyoq bilan ishlashiga e'tibor berish kerak va bundan qiziquvchanlik, chuqur bilimga qiziqish paydo bo‘lishi va rivojlanishi uchun boshlang‘ich nuqta sifatida foydalanish kerak.
Didaktik o‘yin nafaqat o‘quvchilarni o‘quv faoliyatiga faol jalb qilish, balki bolalarning bilim faolligini faollashtirish imkonini beradi. O‘yin o‘qituvchiga qiyin materialni talabalarga qulay shaklda etkazishga yordam beradi. Bundan xulosa qilishimiz mumkinki, boshlang‘ich maktab yoshidagi bolalarni o‘qitishda o‘yindan foydalanish zarur.
Didaktik o‘yin takrorlash va mustahkamlash bosqichlarida ham, yangi materialni o‘rganish bosqichlarida ham qo‘llanilishi mumkin. U darsning tarbiyaviy vazifalarini ham, kognitiv faollikni oshirish vazifalarini ham to‘liq hal qilishi, o‘quvchilarning bilish qiziqishlarini rivojlantirishda asosiy bosqich bo‘lishi kerak.
O‘yin davomida bolalarda diqqatni jamlash, mustaqil fikrlash, diqqatni rivojlantirish, bilimga intilish odatlari shakllanadi. Tashlab ketilgan bolalar o‘rganish, o‘rganish, yangi narsalarni eslab qolish, g‘oyalar, tushunchalar zaxirasini to‘ldirish, tasavvurni rivojlantirishni bilishmaydi. Hatto eng passiv bolalar ham katta ishtiyoq bilan o‘yinga kiritiladi va o‘z o‘rtoqlarini qo‘yib yubormaslik uchun bor kuchini sarflaydi.
Shu bilan birga, o‘yin bolalarning kognitiv rivojlanishiga ta'sir qiladi, bilimlarni kengaytirishni talab qiladi; bilimni maqsadli va izchil idrok etishga, uni harakatda, qoidalarda amalga oshirishga o‘rgatadi.

8