Axborot texnologiyalarini oʻqitishning taʼlim tizimidagi oʻrni safarov Radjabboy Eshmuhammadovich

AXBOROT TEXNOLOGIYALARINI OʻQITISHNING TAʼLIM TIZIMIDAGI OʻRNI
Safarov Radjabboy Eshmuhammadovich - Fargʻona soliq texnikumi yetakchi
oʻqituvchisi
Tojimatov Ahmadillo -Fargʻona soliq texnikumi 1-21-guruh oʻquvchisi.

Hozirgi vaqtda axborotlashtirish jarayoni inson faoliyatining barcha sohalarida namoyon boʻlmoqda. Shunday qilib, zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish oʻqitish va oʻrgatish usullarini takomillashtirishda yanada samarali yondashuvlarni ishlab chiqish uchun zarur shartdir. Bu jarayonda alohida rol oʻynaydi. Ulardan foydalanish talabalarning taʼlim olish motivatsiyasini oshirishga, oʻquv vaqtini tejashga yordam beradi va interaktivlik va koʻrinish oʻquv tarixiy materiallarini yaxshiroq taqdim yetish, tushunish va oʻzlashtirishga yordam beradi. Maktab oʻquvchilarini u bilan tanishtirish zamonaviy maktabda axborotlashtirish muammosini hal qilish va kasbiy tayyorgarlikni oshirishning eng muhim yoʻnalishi hisoblanadi. Shu bilan birga, uni ishlab chiqish va qoʻllash zamonaviy maktabda taʼlim samaradorligini oshirishning muhim usullaridan biriga aylanmoqda. Bundan tashqari, hozirgi paytda zamonaviy jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining omili sifatida uning strategik roli va shuning uchun ularni qoʻllab-quvvatlovchi texnik vositalar umum eʼtirof etilgan va shubhasizdir.

Oʻzbekistonning 2022-2026-yillarga moʻljallangan taraqqiyot strategiyasida toʻrtinchi ustuvor yoʻnalish aynan taʼlim sohasini, inson kapitalini rivojlantirishga qaratilgan [2]. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng koʻlamli islohotlar qatorida taʼlim, xususan umumiy oʻrta taʼlim tizimidagi oʻquv-tarbiyaviy jarayonlari sifatini oshirishga alohida eʼtibor qaratilmoqda.
Umumtaʼlim maktablarida axborot texnologiyalarining joriy etilishini ham qoniqarli deb boʻlmaydi. Misol uchun, baʼzi maktablarda informatika fani hali hamon eski dasturlash tili asosida oʻtilmoqda, bir qator kompyuter jihozlari yaroqsiz holga kelib qolgan. Prezident Shavkat Mirziyoyev raisligida maktab taʼlimini rivojlantirish boʻyicha ....maktab taʼlimi sohasidagi islohotlar vazirlik va idoralar, tarmoq rahbarlari, barcha darajadagi hokimlar, ilmiy tashkilotlar, ziyolilar, keng jamoatchilikning vazifasi boʻlishi shart va zarur [3]. Shundagina kutilgan natijaga erishish mumkin”, degan fikrni bildirdi.
Bugungi kunda axborot texnologiyalari taʼlimni rivojlantirishni rejalashtirishning asosiy ustuvor yoʻnalishlaridan biriga aylanmoqda. Ushbu texnologiyalarning ajralmas va muhim qismi oʻquv jarayonini kompyuterlashtirishdir. Ushbu jarayon oʻquv jarayonining pedagogik nazariyasi va amaliyotida zamonaviy texnik imkoniyatlarga mos keladigan va bolaning axborot jamiyatiga uygʻun kirishiga hissa qoʻshishi kerak boʻlgan oʻquv texnologiyalari mazmuniga tuzatishlar kiritish bilan bogʻliq sezilarli oʻzgarishlar bilan birga keladi. Kompyuter texnologiyalari mashgʻulotlarda qoʻshimcha emas, balki yaxlit oʻquv jarayonining ajralmas qismiga aylanib, uning samaradorligini sezilarli darajada oshirishga moʻljallangan boʻlishi lozim.
Taʼlimda zamonaviy axborot va telekommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish taʼlim sifatini oshirish va taʼlim muassasalarini kengaytirish nuqtai nazaridan alohida istiqbollarni ochib beradi.
Zamonaviy taʼlim bugungi kunda dunyoda sodir boʻlayotgan oʻzgarishlarga orta qolishi mumkin emas. Zamonaviy oʻqituvchi oʻquv jarayonining eng muhim ishtirokchilaridan biri sifatida bugungi kunda oʻz ishida axborot texnologiyalarini doimiy va jadal takomillashtirish natijalarini eʼtiborsiz qoldirolmaydi. Bu bizga oʻqitishning zamonaviy darajasiga erishishga imkon beradi. Har qanday ishlab chiqarishda boʻlgani kabi, yuqori sifatli natijaga erishish uchun siz yuqori sifatli xom ashyoga ega boʻlishingiz kerak. Bizning holatda, bu taʼlimning mazmuni, oʻqitish sifatidir. Va yana, axborot texnologiyalari yordamga keladi. Faqat axborot texnologiyalari har qanday sohada toʻliq va yangi maʼlumotlarni tezda olish imkonini beradi. Axborot texnologiyalari sinfda matn, tovush, grafik va video maʼlumotlardan yangicha foydalanish, turli axborot manbalaridan foydalanish imkonini beradi. Ish tajribasi shuni koʻrsatdiki, kompyuter bilan faol ishlaydigan talabalar oʻz-oʻzini tarbiyalash qobiliyatining yuqori darajasiga, koʻp qirrali axborot oqimida harakat qilish qobiliyatiga, asosiy narsani taʼkidlash, umumlashtirish, xulosa chiqarish qobiliyatiga oʻqituvchi zamonaviy oʻqituvchidir [4].
Oʻzbekiston Respublikasining 2020 yil 23 sentyabrda yangi tahrirda “Taʼlim toʻgʻrisida”gi qonunni [1] qabul qilinishi respublikasimiz taʼlim tizimini keng miqyosda isloh qilishning boshlanishi boʻldi. Hozirgi kunda taʼlim jarayoniga axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) shiddat bilan kirib kelishi bilan birga, u taʼlimning samaradorligini oshirishda eng qulay omillardan biri boʻlib qolmoqda. Taʼlim tizimini dunyo standartlari darajasiga yetkazish ushbu islohotning muhim vazifalaridan biridir. Jahonda zamonaviy taʼlimning xarakterli tomoni shundaki taʼlimni axborotlashtirish va axboriy jamiyatning ehtiyojini hisobga olgan holda kadrlarni tayyorlash hisoblanadi. Bu Oʻzbekiston Respublikasi taʼlimida ham roʻy bermoqda, axborotlashtirish sohasidagi davlat siyosati “axborot resurslari, axborot texnologiyalari va axborot tizimlarini rivojlantirish hamda takomillashtirishning zamonaviy jahon tamoyillarini hisobga olgan holda milliy axborot tizimini yaratishga qaratilgan” [5].
Davlat va jamiyat uzluksiz taʼlim va oʻqitish tizimining hamma uchun ochiq boʻlishini va hayotdagi oʻzgarishlarga moslashuvchan munosabatda boʻlishini taʼminlaydi. Oʻzbekiston Respublikasi tomonidan inson huquqlari, taʼlim, bola huquqlari sohasidagi shartnomalar va konvensiyalarning bajarilishi, kasbiy tayyorgarlik sohasidagi ilgʻor jahon tajribasini hisobga olish uning rivojlanishining uzluksiz taʼlim va kasbiy tayyorgarlik tizimining barcha jihatlariga taʼsir etuvchi omillaridan biridir.
Shuning uchun ham ilgʻor mamlakatlar taʼlim tizimida kompyuter texnikasidan, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan unumli foydalanishga qaratilgan izlanishlar toʻxtovsiz kechmoqda.Ushbu holatlar kadrlarni tayyorlash tizimida informatika fanining oʻrnini muhimligini koʻrsatib beradi.
Informatikaning asosiy tushunchalaridan biri – bu axborot kommunikatsiya texnologiyasidir. Texnologiya grek tilidan (techne) tarjima qilganda sanʼat, mahorat, bilish maʼnolarini anglatadi, bular esa oʻz navbatida jarayonlardir. Jarayonlar — bu qoʻyilgan maqsadga erishish uchun maʼlum harakatlar majmuasidir. Axborot texnologiyasi –axborotni toʻplash, saqlash, izlash, unga ishlov berish va uni tarqatish uchun foydalaniladigan jami uslublar, qurilmalar, usullar va jarayonlar.
Oʻqituvchiga axborot texnologiyalaridan keyingi yordam-bu aloqa va interaktivlik. Bu oʻqituvchiga virtual uslubiy birlashmalarda, pedagogik kengashlarda, konferensiyalarda ishtirok yetish imkonini beradi.
Taʼlim tizimini modernizatsiya qilish umumiy taʼlim muassasalari va bolalarni qoʻshimcha taʼlim muassasalarini yagona taʼlim maydoniga birlashtirishni oʻz ichiga oladi. Mavjud taʼlim standartlari bolalarning imkoniyatlarini yetarlicha hisobga olmaydi. Qoʻshimcha taʼlimning noyob imkoniyatlaridan foydalanganda, zamonaviy maktab taʼlimi bolalarning individual xususiyatlarini hisobga olgan holda shaxsga yoʻnaltirilgan boʻlishi mumkin.
Umumiy va qoʻshimcha taʼlimning integratsiyasi oʻqituvchiga televizor, DVD, videomagnitafon va raqamli kamera, multimedia darsliklari, interaktiv koʻrgazmali qurollar, proyektor, Internet maʼlumotlaridan foydalanish imkonini beruvchi oʻquv jarayonini tashkil yetishning yangi shakllarini izlashga imkon beradi.
Taʼlimda zamonaviy axborot va kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etilishi:

• 
  fan sohalarini axborotlashtirishni;
  
• 
  oʻquv faoliyatini intellektning kuchayishi;
  
• 
  integratsiya jarayonlarini chuqurlashtirishni;
  
• 
  taʼlim tizimi infratuzilmasi va uni boshqarish mexanizmlarini takomillashtirishga olib keladi.
  

Bugungi kunda jamiyat taraqqiyoti hayotning barcha sohalarida yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish zarurligini taqozo yetmoqda. Zamonaviy maktab vaqt talablaridan orqada qolmasligi kerak, chunki maktabning asosiy vazifasi fuqarolarning bilimlarini mustaqil ravishda egallashga qodir boʻlgan savodli, fikrlaydigan yangi avlodni tarbiyalashdir. Bu shuni anglatadiki, bugungi kunda oʻqituvchining sinfda kompyuterdan shunchaki foydalanishi yetarli emas, ularni oʻqitish va tarbiyalashda qoʻllashning jiddiy usullari va texnologiyalariga ega boʻlish zarur. Va bu oʻqituvchilarning oʻsishi uchun yangi imkoniyatlar beradi.