Axborot texnologiyalarini vazifasi va umumiy tasnifi

AXBOROT TEXNOLOGIYALARINI VAZIFASI VA UMUMIY TASNIFI
Reja:
1. Axborot tizimlari, ularning turlari va tasniflanishi.
2. Boshqaruv qarorlarini qabul qilishda axborot tizimlarini qo‘llash.
3. Xulosa.
4. Foydalanilgan adabiyotlar.
Axborot texnologiyalari (IT) ning ishlatilishi kompyuterlar saqlash, olish, uzatish va manipulyatsiya qilish ma'lumotlar yoki ma `lumot. IT odatda doirasida ishlatiladi biznes operatsiyalari shaxsiy yoki ko'ngil ochish texnologiyalaridan farqli o'laroq. IT-ning bir qismi deb hisoblanadi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT). An axborot texnologiyalari tizimi (IT tizimi) odatda an axborot tizimi, a aloqa tizimi yoki, aniqroq aytganda, a kompyuter tizimi - barchasini o'z ichiga oladi apparat, dasturiy ta'minot va atrof-muhit uskunalar - cheklangan foydalanuvchilar guruhi tomonidan boshqariladi.
Odamlar beri ma'lumot saqlash, olish, manipulyatsiya va aloqa qilish bilan shug'ullanmoqdalar Shumerlar yilda Mesopotamiya ishlab chiqilgan yozish miloddan avvalgi 3000 yilda, ammo muddat axborot texnologiyalari zamonaviy ma'noda birinchi bo'lib 1958 yilda chop etilgan maqolada paydo bo'ldi Garvard biznes sharhi; mualliflar Garold J. Leavitt va Tomas L. Uisler "yangi texnologiya hali bitta aniq nomga ega emas. Biz uni axborot texnologiyalari (IT) deb ataymiz", deb izohladilar. Ularning ta'rifi uchta toifadan iborat: qayta ishlash texnikasi, qo'llanilishi statistik va matematik usullar Qaror qabul qilish va kompyuter dasturlari orqali yuqori darajadagi fikrlashni simulyatsiya qilish.
Ushbu atama odatda kompyuterlar va kompyuter tarmoqlari uchun sinonim sifatida ishlatiladi, ammo u boshqa axborot tarqatish texnologiyalarini ham qamrab oladi. televizor va telefonlar. Iqtisodiyotda bir nechta mahsulot yoki xizmatlar axborot texnologiyalari bilan bog'liq, shu jumladan kompyuter texnikasi, dasturiy ta'minot, elektronika, yarim o'tkazgichlar, internet, telekom uskunalari va elektron tijorat.
Amaldagi saqlash va qayta ishlash texnologiyalari asosida IT rivojlanishining to'rtta alohida bosqichlarini ajratish mumkin: mexanikagacha (miloddan avvalgi 3000 - milodiy 1450), mexanik (1450–1840), elektromexanik (1840-1940) va elektron (1940 - hozirgacha). Ushbu maqola so'nggi davrga (elektron) bag'ishlangan.
Miloddan avvalgi birinchi asrning boshlaridan boshlab, odatda ma'lum bo'lgan eng qadimgi mexanik hisoblanadi analog kompyuter va ma'lum bo'lgan dastlabki mexanizm. Taqqoslanadigan tishli qurilmalar XVI asrga qadar Evropada paydo bo'lmagan va 1645 yilgacha birinchi bo'lgan mexanik kalkulyator to'rtta asosiy arifmetik amallarni bajarishga qodir bo'lgan.
Elektron kompyuterlar, ikkalasini ham ishlating o'rni yoki vanalar, 1940-yillarning boshlarida paydo bo'la boshladi. The elektromexanik Zuse Z3, 1941 yilda qurib bitkazilgan, dunyodagi birinchi bo'ldi dasturlashtiriladigan kompyuter va zamonaviy standartlarga ko'ra to'liq deb hisoblash mumkin bo'lgan birinchi mashinalardan biri hisoblash mashina. Kolossus, Ikkinchi Jahon urushi paytida shifrini ochish uchun ishlab chiqilgan Nemis xabarlar, birinchi bo'ldi elektron raqamli kompyuter. Garchi shunday bo'lsa ham dasturlashtiriladigan, bu faqat bitta vazifani bajarish uchun mo'ljallangan, umumiy maqsadga muvofiq emas edi. Shuningdek, unga dasturini xotirada saqlash imkoniyati yo'q edi; dasturlash ichki simlarni o'zgartirish uchun vilkalar va kalitlardan foydalangan holda amalga oshirildi. Birinchi taniqli zamonaviy elektron raqamli raqam saqlanadigan dasturli kompyuter edi Manchester bolasi, 1948 yil 21-iyunda birinchi dasturini ishga tushirgan.
Ning rivojlanishi tranzistorlar 1940-yillarning oxirlarida Qo'ng'iroq laboratoriyalari kompyuterlarning yangi avlodi juda kam quvvat sarfini hisobga olgan holda ishlab chiqilishiga imkon berdi. Savdoga qo'yiladigan birinchi saqlanadigan dasturiy kompyuter, Ferranti Mark I, 4050 klapanni o'z ichiga olgan va 25 kilovatt quvvat sarf qilgan. Taqqoslash uchun, Manchester Universitetida ishlab chiqarilgan va 1953 yil noyabrga qadar ishlaydigan birinchi tranzistorli kompyuter oxirgi versiyasida atigi 150 vatt iste'mol qilgan.
Keyinchalik bir nechta yutuqlar yarim o'tkazgich texnologiyasiga quyidagilar kiradi integral mikrosxema (IC) tomonidan ixtiro qilingan Jek Kilbi da Texas Instruments va Robert Noys da Fairchild Semiconductor 1959 yilda metall-oksid-yarimo'tkazgichli dala effektli tranzistor (MOSFET) tomonidan ixtiro qilingan Mohamed Atalla va Devon Kanx 1959 yilda Bell Laboratories-da va mikroprotsessor tomonidan ixtiro qilingan Ted Xof, Federiko Faggin, Masatoshi Shima va Stenli Mazor da Intel 1971 yilda. Ushbu muhim ixtirolar rivojlanishiga olib keldi shaxsiy kompyuter (PC) 1970-yillarda va paydo bo'lishi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT).
Tizim (sistema) deganda, yagona maqsad yo‘lida bir vaqtning o‘zida ham yaxlit, ham o‘zaro bog'langan tarzda faoliyat ko‘rsatuvchi elementlar (obyektlar) majmuasi tushuniladi. Demak, har qanday tizim biror-bir aniq maqsad yo‘lida xizmat qiladi. Masalan, sizga ma’lum bo‘lgan shahar telefon tarmoqlari tizimi, insondagi yurak-qon tomiri tizimi, asab tizimi va boshqalar sun’iy yaratilgan va tabiiy tizimlarga misol bo‘la oladi. Ularning har biri tizimga qo‘yiladigan barcha shartlarga javob beradi, ya’ni har biri o‘ziga xos yagona maqsad yo'lida faoliyat ko‘rsatadi va tizimni tashkil etuvchi elementlardan iboratdir.
Quyidagi jadvalda elementlari va asosiy maqsadi ko‘rsatilgan tizimlarga yana bir nechta misollar keltirilgan.
Informatikada «tizim» tushunchasi ko‘proq texnik vositalar, asosan kompyuterlar va murakkab obyektlarni boshqarishga nisbatan ishlatiladi.»Tizim» tushunchasiga «axborot» so‘zining qo'shilishi uning belgilangan funksiyasini va yaratilish maqsadini aniq aks ettiradi.
Axborot tizimi — belgilangan maqsadga erishish yo'lida axborotni yig‘ish, saqlash, qayta ishlash va uzatish uchun qo‘llaniladigan usullar, vositalar va shaxslaming o'zaro bog‘langan majmuasidir.
Axborot tizimlari jamiyat paydo bo‘lgan paytdan boshlab mavjud, chunki jamiyat rivojlanishning turli bosqichlarida o‘z boshqaruvi uchun tizimlashtirilgan, oldindan tayyorlangan axborotni talab etgan. Bu, ayniqsa, ishlab chiqarish jarayonlari — moddiy va nomoddiy ne'matlami ishlab chiqarish bilan bog‘liq jarayonlaiga tegishlidir. Chunki ular jamiyat rivoji uchun hayotiy muhim ahamiyatga ega. Aynan ishlab chiqarish jarayonlari jadal takomillashadi. Ularning rivojlanib borishi bilan boshqarish ham murakkablashadiki, o‘z navbatida, u axborot tizimlarini takomillashtirish va rivojlantirishni rag‘batlantiradi.
Kibemetik yondashuvga muvofiq boshqaruv tizimi boshqaruv obyekti yig‘indisini (masalan, korxonalar, tashkilotlar va hokazo) va boshqaruv subyekti, boshqaruv apparatini o'zida namoyon etadi. Boshqaruv apparati deganda, maqsadlarni shakllantiruvchi, rejalarni ishlab chiquvchi, qabul qilingan qarorlarga talablarni moslashtiruvchi, shuningdek, ularning bajarilishini nazorat qiluvchi xodimlar tushuniladi. Boshqaruv obyekti vazifasiga esa boshqaruv apparati ishlab chiqqan rejalarni bajarish kiradi, ya’ni boshqaruv tizimining o‘zi shu ishlami amalga oshirish uchun tuzilgandir.
Boshqaruv tizimining ikkala komponenti to’g’ri (T) va aks (A) aloqalar bilan bog'langan. To‘g‘ri aloqa boshqaruv apparatidan boshqaruv obyektiga yo‘naltiriladigan axborot oqimida ifodalanadi. Aks aloqa teskari yo'nalishda yuboriluvchi qabul qilingan qarorlarning bajarilishi haqidagi hisobot axboroti oqimida o‘z aksini topadi.
Axborot oqimlari (T va A), qayta ishlash vositalari, ma’lumotlami uzatish va saqlash, shuningdek ma’lumotlami qayta ishlash bo‘yicha operatsiyalami bajaruvchi boshqaruv apparati xodimlarining o‘zaro aloqasi obyektining axborot tizimini tashkil etadi.
Axborot tizimlarini tatbiq etish nafaqat mayda-chuyda axborotni qayta ishlash va saqlash, yozuv-chizuv ishlarini avtomatlashtirish hisobiga, balki qarorlarni qabul qilish (sun’iy intellekt usullari, ekspert tizinilari va hokazolar), zamonaviy telekommunikatsiya vositalari (elektron pochta, telekonferensiyalar), yalpi va lokal hisoblash tarmoqlari va boshqalardan foydalanishda firma mutaxassislari xatti-harakatini modellashtirishga asoslangan boshqarishning yangi uslublari hisobiga ham firma ishlab chiqarish-xo‘jalik faoliyati samaradorligini yuksaltirish maqsadlarida amalga oshiriladi.
Axborot tizimlarining avtomatlashtirilgan va avtomatik turlari ma’lum.
Avtomatlashtirilgan axborotlar tizimida boshqarish yoki ma’lumotlarni qayta ishlash funksiyalarining bir qismi avtomatik ravishda, qolgani esa inson tomonidan bajariladi.
Avtomatik axborotlar tizimida boshqarish va ma’lumoнlami qayta ishlashning barcha funksiyalari texnik vositalarda, inson ishtirokisiz amalga oshiriladi (masalan, texnologik jarayonlarni avtomatik boshqarish).
Qo’llanish sohasiga qarab, axborot tizimlarini quyidagi sinflarga ajratish mumkin:
• ilmiy tadqiqotlarni avtomatlashtirish va boshqarish;
• loyihalashtirishni avtomatlashtirish;
• tashkiliy jarayonlarni boshqarish;
• texnologik jarayonlarni boshqarish.
Ilmiy axborot tizimlari ilmiy xodimlar faoliyatini avtomatlashtirish, statistik axborotni tahlil etish, tajribalarni boshqarish uchun mo‘ljallangan.
Loyihalashtirishni avtomatlashtirishning axborot tizimlari yangi texnika (texnologiya) ishlab chiqaruvchilar va loyihachi muhandislar mehnatini avtomatlashtirish uchun moljallangan.
Tashkiliy boshqaruvning axborot tizimlari — shaxslar funksiyalarini avtomatlashtirish uchun mo'ljallanga’n. Bu sinfga ham sanoat (korxonalar), ham nosanoat obyektlari (bank, biija, sug‘urta kompaniyalari, mehmonxonalar va hokazolar) va ayrim ofislar (ofis tizimlari)ni boshqarishning axborot tizimlari kiradi.
Texnologik jarayonni boshqarishning axborot tizimlari turli texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan (moslashuvchan ishlab chiqarish jarayonlari, metallurgiya, energetika va hokazolar).
Istalgan vazifalardagi axborot tizimi ishini ta’minlovchi jarayonlani umumiy holda quyidagicha tasawur etish mumkin:
• tashqi yoki ichki manbalardan axborotni kiritish;
• kiritilgan axborotni qayta ishlash va uni qulay ko'rinishda taqdim etish;
• iste'molchiga axborotni uzatish;
• teskari aloqa, ya’ni kiritilayotgan axborotni tuzatish uchun foydalanuvchilar tomonidan qayta ishlangan axborot bilan ta’minlash.
Qo‘llash sohasidan qat’i nazar, axborot tizimlarining samarali faoliyat ko‘rsatishi bir qator ta’minotlar bilan bog‘liqdir. Ularni axborot, dasturiy, texnik, huquqiy, tashkiliy, matematik va lingvistik ta’minotlarga ajratish qabul qilingan.
Axborot ta’minoti — axborot tizimlarida ma’lumotlar omborini (bazasini) yaratish, hujjatlashtirishning bir xil tartibga keltirilgan tizimlarini ichiga oigan axborotni kodlashtirish, joylashtirish va tashkil qilish bo'yicha uslublar va vositalar yig‘indisidir.
Qabul qilinadigan boshqaruv qarorlarining ishonchliligi va sifati ko‘p jihatdan ishlab chiqilgan axborot ta’minoti sifatiga bog'liq.
Dasturiy ta’minot — kompyuter texnikasi vositasida ma’lumotlarni qayta ishlash tizimi (MQIT)ni yaratish va foydalanish dasturiy vositalari yig‘indisidir. Dasturiy ta ’m inot tarkibiga bazaviy (umumtizimli) va amaliy (maxsus) dasturiy mahsulotlar kiradi.
Bazaviy dasturiy vositalar inson va kompyuteming o‘zaro harakatlarini avtomatlashtirish, ma’lumotlarni qayta ishlash, namunaviy protseduralarni tashkil etish, MQIT texnik vositalari ishlashini nazorat va diagnostika qilish uchun xizmat qiladi.
Amaliy dasturiy ta’minot axborot tizimi funksional vazifalarini hal etishni avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan dasturiy mahsulotlar yig'indisini o‘zida namoyon etadi. Ular universal vositalar (matn muharrirlari, elektron jadvallar, ma’lumotlar omborini boshqaruv tizimlari) va maxsus vositalar — funksional kichik tizimlami amalga oshiruvchi turli xil (iqtisodiy, muhandislik, texnik va boshqa) obyektlar sifatida ishlab chiqilishi mumkin.
Texnik ta’minot ma’lumotlarni qayta ishlash tizimi faoliyat ko‘rsatishi uchun qo‘llaniluvchi texnik vositalar kompleksidir. Ushbu ta’minot ma’lumotlarni qayta ishlovchi, namunaviy operatsiyalarni amalga oshiruvchi qurilmalami o‘z ichiga oladi. Bunday qurilmalarga kompyuterlardan tashqari, atrof (periferiya) texnik vositalari, turli xil tashkiliy texnika, telekommunikatsiya va aloqa vositalari ham kiradi.
Huquqiy ta’minot axborot tizimini yaratish va uning faoliyat ko‘rsatishini tartibga soluvchi huquqiy me’yorlar yig‘indisini o'zida namoyon etadi.
Lingvistik ta’minot inson va kompyuter muloqotini ishlab chiqish hamda ta’minlash samaradorligini oshirish uchun MQITni yaratish va undan foydalanishning turli bosqichlarida ishlatilgan til vositalari yig'indisidan iborat.
Boshqaruv qarorlarini qabul qilishda axborot tizimlarini qo‘llash. Ishlab chiqarish va iqtisodiy obyektlaming mavjudligi jamiyatning u yoki bu ehtiyojlarini qondirish bilan izohlanadi. Bunday har bir obyekt o‘zgaruvchan muhit (davlat boshqaruv organlari, boshqa obyektlar) bilan muayyan munosabatlarda bo'ladi va o‘zaro ta’sirning mavjudligini hamda o‘z vazifasining bajarilishini ta’minlaydigan ko‘plab turli elementlardan tashkil topadi.
Qo'llanmada keyingi o'rinlarda hajm, mulkchilik shakli, tashkiliy huquqiy maqomidan qat’i nazar, istalgan obyekt tashkilot deb yuritiladi.
Tashkilot — bu yon-atrofdan zaxiralar oladigan va ularni o‘z faoliyati mahsulotiga aylantiradigan barqaror rasmiy ijtimoiy tuzilma. Barcha tashkilotlarda bir qator umumiy xususiyatlar, shuningdek, ko'plab individual o'ziga xosliklar mavjud.
Tashkilotning muhit bilan o'zaro ta’siri natijasida turli xil o‘zgarishlar yuz beradi. Bu o'zgarishlar bir-biriga o‘ta qarama-qarshi ikki shaklga ega bo'lishi mumkin. Bular: degradatsiya (tashkilotning murakkablashuvi, axborotning jamlanishi), ya’ni tashkilotning yemirilishi hamda rivojlanishi. Bundan tashqari, tashkilot va muhit o'rtasida vaqtinchalik muvozanat ham bo'lishi mumkin, shu tufayli tashkilot bir qancha muddat o‘zgarmay qoladi yoki faqat teskari o‘zgarishlarga uchraydi. Tashkilotda bu o'zgarishlar boshqarish zaruriyatini yuzaga keltiradi. Boshqacha aytganda, maqsadga yo'naltirilgan ta’sir ko'rsatadi.
Boshqarish — bu o‘ta muhim funksiya, usiz hech bir tashkilot maqsadga yo'naltirilgan faoliyat yurita olmaydi. Boshqarishning maqsadi raqobat kurashida omon qolish, ko‘proq foyda olish, muayyan bozorlarga chiqish va hokazolardir.
Boshqarish aniq bir tashkilotlaming o'ziga xosligi va boshqarish maqsadlariga bogiiq holda ularni barqarorlashtirishni, sifat belgilarini saqlashni, muhit bilan iqtisodiy muvozanatni tutib turishni, tashkilotni takomiUashtirishni va u yoki bu foydali samaraga erishishni ta’minlashga imkon beradi.
Axborot konturi. Boshqaruvchi qism boshqariluvchi jarayonga muayyan ta’sir ko'rsatadi. Boshqaruvchi qism boshqaruvni amalga oshirishi uchun undan boshqariladigan jarayonni boshqarish maqsadida aniq holatini qiyoslash talab etiladi, chunki shu bois boshqariladigan jarayon boshqaruvchi qismga ta’sir ko'rsatadi. Ikkala qismning bir-biriga o‘zaro ta’siri axborotni uzatish shaklida amalga oshiriladi. Shu tariqa boshqaruv tizimida doimo yopiq axborot konturi mavjud bo‘ladi(2-rasm).
Boshqarish tizimining isblashi. Boshqarish tizimining ishlashi (3-rasm) axborot bazasida, oldiga qo‘yilgan maqsadga muvofiq holda boshqariladigan obyekt, uning kirish va chiqishlari (1,2,4-aloqalari) holati bo‘yicha amalga oshiriladi (6). Obyektni boshqarish boshqaruvchi ta’sirni uzatish yo‘li bilan amalga oshiriladi (3). Tashqi muhit bilan aloqa tizimi strelka bilan ko‘rsatilgan (5). Boshqarishning asosiy tamoyili — teskari aloqa tamoyilidir (yopiq sikl bo'yicha boshqarish).
Boshqarish jarayoni muayyan maqsadga erishishga yo'naltirilgan. Shundan kelib chiqib, boshqarish jarayonini boshqariladigan obyektdagi jarayonga muvofiq keluvchi maqsad va hajm o'rtasidagi farqni kamaytirishga intilish sifatida ko‘rib chiqish mumkin.
Tashkilotning axborot tizimi. Axborot konturi doirasida boshqarish maqsadlari haqida, boshqariluvchi jarayon holati haqida, boshqaruvchi ta’sirlar haqida axborotga ega bo'linadi va uzatiladi. Axborot konturi axborotlarni yig‘ish, uzatish, qayta ishlash va saqlash vositalari, shuningdek, axborotlarni ishlovchi xodimlar bilan birgalikda mazkur tashkilotning 'axborot tizimini tashkil etadi. Bu tizim dinamik rivojlanuvchidir, chunki axborot o'zgarishlarga uchraydi, uning tezligi tashkilot bajarayotgan vazifalarga bog‘liq. Axborot tizimiga kiradigan ma’lumot sifatida axborotni shakllantiruvchi axborot manbalari va ma’lumotlarni yig‘ish tizimi ko‘rib chiqiladi. Chiqadigan axborot sifatida esa qarorlarni shakllantirish va qabul qilish, ya’ni axborotdan maqsadli ravi Zamonaviy telekommunikatsiya vositalari imkoniyatlari juda keng tizim bo’lib, unga multimedia vositalari, kompyuter tarmoqlari, internet, intranet kabi tushunchalardan tashqari qator yangi tushunchalar ham kiradi. Bularga axborot tizimlari, axborot tizimlarini boshqarish, axborotlarni uzatish tizimlari, ma'lumotlar ombori, ma’lumotlar omborini boshqarish tizimi, bilimlar ombori kabilar kiradi.
XX asrning 90-yillaridan boshlab axborotlashtirish sohasi keskin rivojlanib ketdi. Bizning asrimiz, ya'ni XXI asrni axborotlashtirish va kommunikatsiya asri deb bejiz atashmaydi. Axborotlashtirish nima va uning vazifalariga nimalar kiradi, uning asosiy xususiyatlari qanday, degan savollar hozirgi zamon jamiyatidagi har bir fuqaroni qiziqtirishi tabiiy. Chunki inson faoliyatini axborotsiz tasavvur qilish qiyin.
Hozirgi kunda har bir tashkilot, o’quv muassasasi, firma va ishlab chiqarishning barcha sohalarida rahbar va xodimlar faoliyatining samaradorligini oshirish maqsadida boshqaruv jarayonlarini ma'lum darajada avtomatlashtirishga oid muammolarni yechish bilan shug’ullanadi. Bunda ular maxsus firmalarning mutaxassislari bilan uchrashadi, ularning faoliyati bilan yaqindan tanishadi, ular ishlab chiqaradigan mahsulotlarni ko’radi va pirovardida, o’zida avtomatlashtirish uchun kerak bo’ladigan texnik jihozlarni xarid qiladi, Albatta, tashkilotlarga o’rnatilgan avtpmatlashtirish jihozlari yildan yilga yangilanib, texnik jihatdan takomillashtirilib boriladi.
«Axborot texnologiyasi» fani — axborotlarni jamlash, saqlash, uzatish va shu jarayonlarni amalga oshiruvchi barcha texnik vositalarni ishlatishni o’rgatuvchi fan.
Kundalik turmushda turli ko’rinishdagi axborotlar, masalan, matnli, grafikli, jadvalli, ovozli (audio), rasmli, video va boshqa axborotlar bilan ishlashga to’g’ri keladi. Har bir turdagi axborot bilan ishlash (yig’ish, saqlash va h.k.) uchun har xil texnik xarakteristikalarga ega bo’lgan axborot qurilmalari kerak bo’ladi.
Mikroelektronika ishiab chiqarish texnologiyasining rivojlanishi va o’ta kuchli protsessorli kompyuterlaming yaratilishi axborotlarni qayta ishlash imkoniyatlarini kengaytirmoqda.
Interfeys kompyuterning imkoniyatlarini kengaytiruvchi qurilma bo’lib, uning asosiy vazifasi tashqi qurilmalardan kiritiladigan ma'lutnot (signal)larni kompyuterda qayta ishlash uchun qulay holga keltirishdan iborat.
Axborot texnologiyasi modellari muayyan amallarni ongli va rejali amalga oshirishda o’zlashtiriladi. Bu jarayon quyidagilarni o’z ichiga oladi:
• kompyuter, shuningdek, printer, modem, mikrofon va ovoz eshittirish qurilmasi, skaner, raqamli videokamera, multimedia proyektori, chizish plansheti, musiqali klaviatura kabilar hamda ularning dasturiy ta'minoti;
• uskunaviy, dasturiy ta'minot;
• virtual matn konstruktorlari, multiplikatsiyalar, musiqalar, fizik modellar, geografik xaritalar, ekran protsessorlari va h.k.;
• axborotlar majmuyi - ma'lumotnomalar, ensiklopediyalar, virtual muzeylar va h.k.;
• texnik ko’nikmalar trenajorlari (tugmachalar majmuyidan tugmachalarga qaramasdan ma'lumot kiritish, dasturiy vositalarni dastlabki o’zlashtirish va h.k.)shda foydalanish tizimi tahlil etiladi. Demak, axborot tizimi axborotni boshlang‘ich yig‘ish va undan ikkilamchi foydalanish tizimi bilan o‘zaro bog‘liq.

Xulosa
Xulosa qilib aytish kerakki zamonaviy axborot texnologiyalari qo’llanilayotgan bugun har yerda, har qadamda uchratish mumkin. O’quvchi- yoshlarni zamonaviy axborot texnologiyalari va zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanishni o’rgatish, ularda o’z faoliyat sohasida yangi axborot texnologiyalari va interfaol usullardan foydalanish o’rganilayotgan mavzuning yana keng qamrovli tushunib olishga , bilim ko’nikma va malakalarning mustahkamlanishiga olib keladi.
Yana shuni aytish mumkin, ta’lim muassasalarida Informatika va axborot texnologiyalari fanini zamonaviy pedagogik texnologiyalar va interfaol usullardan foydalanish darslarning mazmunli tashkil etilishi va talabalarda o’zlashtirish ko’rsatkichlarini oshirish hamda mustahkam bilim olishlariga yordam beradi.