Axborot urushi

https://platina.uz/2023/11/1/haqiqat-va-yolgon-chegarasi-urush-sharoitida-faktcheking-muammolari


https://info.islom.uz/tahlil/item/276-ozirgi-davrda-akhborot-khavfsizligi-omillari.html
Axborot urushi (inglizcha: information war) — maxsus tayyorlangan maʼlumotlarni tarqatish va oʻzlariga oʻxshash tashqi taʼsirlarga qarshi turish orqali tomonlarning oʻzaro qarama-qarshiligi.
Axborot urushi tushunchasi tarixan ingliz tilidan „axborot va psixologik urush“ atamasining tarjimasi boʻlib, maʼlum bir rasmiy hujjat yoki ilmiy nashr kontekstiga qarab axborot qarama-qarshiligi", yoki „axborot va psixologik urush“ kabi atalishi mumkin.

• 
  Tegishli psixologik urush atamasi siyosiy yoki sof harbiy maqsadlarga erishish uchun boshqa davlatning tinch aholisiga va (yoki) harbiy xizmatchilariga psixologik taʼsir koʻrsatish uchun ishlatiladi.
  

Jorj Pocheptsov (2000) ishiga koʻra, oddiy urush va axborot urushi oʻrtasidagi farqlarni yetti blokga guruhlash mumkin^[3] :

1. 
   axborot urushi moslashuvchan qurol arsenaliga va yuqori darajada oldindan aytib boʻlmaydigan hususiyatga ega;
   
2. 
   axborot urushida faqat hududlarni bosqichma-bosqich egallab olish mumkin;
   
3. 
   axborot urushida bir xil odamlarni (yoki ularning ongida individual tematik jihatlarni), loyqa mantiqiy ishlarni bir necha marta qoʻlga olish imkoniyati mavjud;
   
4. 
   axborot urushida urushayotgan tomonlarni biron bir guruhga mansubligi yoki maʼlum bir ijtimoiy rolni bajarishi asosida ajratib boʻlmaydi;
   
5. 
   axborot urushida dushmanga taʼsir sezilmaydi va xayrixoh shaklga kirishi mumkin;
   
6. 
   axborot urushida taʼsirlar tanlab olinadi va aholining turli qatlamlarini turli yoʻllar bilan qamrab oladi;
   
7. 
   axborot urushida asosiy xavf — bu koʻrinadigan vayronagarchilikning yoʻqligi. Natijada jamiyatning himoya mexanizmlari ishga tushmaydi.
   

axborot urushi tushunchasi nisbatan yaqinda paydo boʻldi — ijtimoiy-siyosiy (qarshi) harakatning axborot usullari nihoyatda keng tarqalib, ijtimoiy tadqiqotlar maʼlum yutuqlarga erishdi. Shunday qilib, 1970-yilda, Sovuq urush avjida, kanadalik media tadqiqotchisi M. McLuhan taʼkidlagan edi: " Uchinchi jahon urushi harbiy va fuqarolik ishtiroki oʻrtasida boʻlinmasdan, partizanlarning axborot urushidir ". Vasilev — Podsoxin, bizning davrimizning axborot urushlari haqida gapirar ekan, ular rus ijtimoiy tadqiqotchisi A. LEKIN. Zinovyev — „axborotni yigʻish, qayta ishlash va tarqatish vositalarining jadal rivojlanishi, aloqa vositalarining rivojlanishi, odamlar massasini manipulyatsiya qilish vositalarining rivojlanishi va odamlarni boshqarishning boshqa omillari“ ni nazorat qilish qobiliyatining oʻsishi omillari sifatida qayd etadi. Vasilev-Podsoxin talqinida Zinovyevning fikriga koʻra, „aksiya qilishning axborot usullaridan keng foydalanishga“ hissa qoʻshadigan yana bir omil ommaviy madaniyatning odamlar turmush tarzini standartlashtirishga taʼsiri edi .
Ommaviy madaniyat' deb berilgan madaniyatning bosh oqimiga kiruvchi gʻoya, nuqtai nazar, koʻrsatma, mem,^[1] imij va boshqa ijtimoiy fenomenlar toʻplamiga aytiladi. 20-asr oʻrtalaridan boshlab ommaviy madaniyatga ommaviy axborot vositalari kuchli taʼsir oʻtkaza boshladi.
Ommaviy madaniyat koʻpincha keng aholi qatlamiga xush kelishi uchun soddalashtirilgan va ahamiyatsiz mavzularga berilgan, deb qaraladi. Natijada ommaviy madaniyat dinchi va kontrmadaniyatchilar tomonidan yuzaki, isteʼmolparast, sensualist va buzuq, deb tanqid qilinadi
Axborot urushida hokimiyat tomonidan yaratilgan tuzilmalar ham, alohida jamoalar, guruhlar va shaxslar ham qatnashishi mumkin. Axborot urushi uzluksiz va nafaqat qurolli kurash paytida, balki tinchlik davrida ham olib boriladi. Axborot urushi axborot qarama-qarshiligining eng qiyin turidir^[7].
Qoida tariqasida, axborot urushi usullari notoʻgʻri maʼlumotlarni toʻldirish yoki maʼlumotni oʻzi uchun foydali boʻlgan tarzda taqdim etishdir^[7] .