Axborot xavfsizligi protokollari

2. Mobil zarakunanda dasturni ishlash va tarqalish arxitekturasi.
Biron bir mobil dasturni yuklamoqchi bolishdan avval ishonchli bo’lgan dasturni yuklash xizmatiga murojat qilish darkor masalan Play Market yoki Android Market dan yuklash ancha havfsizroq. Bu zararkunanda dastur Adroid va IOS operatsion tizimidan tashqari Symbian Windows mobil telefonlari uchun ham yaratilgan bo’lib 2005 yilning may oyidan boshlab ushbu viruslar keng tarqala boshlagan.
2015 yilning 2-choragida “Kasperskiy Laboratoriyasi” mutaxassislari mobil telefonlar uchun mo'ljallangan 300 mingga yaqin yangi virusni aniqlashdi. Bu joriy yilning 1-choragiga nisbatan 3 barobarga ko'p.
Hozirda mobil viruslar ichida eng xavflisi bank troyanlari hisoblanmoqda. Misol uchun, mutaxassislarning tekshiruvlari OpFake virusi 114 dona bank hamda moliyaviy ilovalarni buza oladi. Ushbu virus joriy yilning birinchi choragida 29ta ilovaga zarar yetkaza olgan.
Mobil bank troyanlarining tarqalish tezligi borasida Koreya yetakchilik qilmoqda. 2-o'rinni Rossiya egallagan.
“Kasperskiy Laboratoriyasi” 2015 yilning 2-choragida dunyo bo'ylab umumiy hisobda 380 mln virus hujumini bartaraf etgan. Bu hujumlarning yarmi Rossiya hududidan amalga oshirilgan.
Mobil telefonlarga tushadigan viruslar 3 xil yo'l bilan tushishi mumkin bular quyidagilar:
1) Birorta dastur yoki o'yin yuklaganda (Bluetoth, Internet orqali).
2) SMS orqali ham o'tishi mumkin.
3) Sizga tel qilishadi va siz telefonni ko'tarsangiz telefoningizga virus tushadi va u o'chib qoladi.
SMS viruslarni har xili bo'lib haker tomonidan yuborilgan SMSni siz ochib o'qiysiz va telefongizga virus tushadi Masalan telefonga SMS orqali tushadigan viruslarni eng oddiysini aytib o'tamiz. Masalan manabu ko’rinishdagi "%Engilish" - bu kod telefonni Ingiliz tiliga o'tkazib qo'yadi va telefoni zararlaydi. Uni kerakli raqamga (do'stingizga) SMS bilan yuborasiz va SMSni ochib o'qisa telefoni telefoni virus bilan zararlanadi.
Yana shunday viruslar borki, hakerlar u virusni sizga telefon qilib o'tkazishi mumkin masalan sizni telefoningiz jiringladi va siz telefon displeyida ACE-? yozuvini ko'rdingiz, siz uni aslo ko'tarmang ko'tarsangiz aloo deyishga ulgurmay qolasiz telefoningiz virusdan zararlanib o'chib qoladi.
Hozirgi kunda Barcha mobil qurilmarilari uchun turli zararli mobil (virus) kodlar mavjud bo’lib bunda asosan Android va IOS tizimida ishlaydigan viruslar o’z ichiga oladi. Mobil aloqa vositasidaga xavf soluvchi viruslardan biri (Malwera) mobil virusdir. Uning ishlash prispi qalbaki ilovalar tarqata boshlaydi o’ziga qulay joyda joylashib mobil aloqa vositasini zararlashni boshlaydi.
Mobil zararkunanda dasturlar osongina matn, ovoz, rasm, video shu turdagi fayllarni o’chirishga qodir. Bundan ham muhim jihati operatsion tizim resurslarini boshqaradi yoki o’zini tizimga kirish uchun kerakli dastur qilib ko’rsatadi.

1-rasm. Zararli mobil virusning tarqalish jarayoni.